دوره 30، شماره 1 - ( 1-1400 )
جلد 30 شماره 1 صفحات 39-28 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.MAZUMS.REC.95.2509
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Nasiri E, Talebi P, Mahmoudpour Q, Rezaei Orimi J. Epidemiology Study on Poisoning in Patients Received Pre-hospital Emergency Services in Ghaemshahr, Iran. JGUMS 2021; 30 (1) :28-39
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2227-fa.html
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2227-fa.html
نصیری ابراهیم، طالبی پیمان، محمودپور قاسم، رضایی اوریمی جمال. بررسی اپیدمیولوژی انواع مسمومیتها در اورژانس پیشبیمارستانی قائمشهر در سال 1395. مجله علوم پزشکی گیلان. 1400; 30 (1) :28-39
ابراهیم نصیری1 
، پیمان طالبی2 ، قاسم محمودپور2 ، جمال رضایی اوریمی*3
، پیمان طالبی2 ، قاسم محمودپور2 ، جمال رضایی اوریمی*3
1- گروه هوشبری و اتاق عمل، مرکز تحقیقات طب سنتی و مکمل، پژوهشکده اعتیاد، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران.
2- سازمان اورژانس کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تهران، ایران.
3- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران.
2- سازمان اورژانس کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تهران، ایران.
3- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران.
متن کامل [PDF 5043 kb]
(1766 دریافت)
| چکیده (HTML) (2426 مشاهده)
متن کامل: (4152 مشاهده)
مقدمه
مسمومیت مسئلهای حائز اهمیت در بهداشت عمومی است به نحوی که بخش زیادی از مراجعین به اورژانسها را شامل میشود و هر ساله مرگومیر زیادی را در سراسر جهان به وجود میآورد [1]. مسمومیت موجب بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک، جسمانی یا روانی انسان در اثر ورود و تماس ماده خارجی به بدن میشود [2]. دامنه واقعی مشکل مسمومیت در طب به دلیل گستردگی و تنوع مواد شیمیایی و روشهای مسمومیت تقریباً ناشناخته است [3]. در چند دهه اخیر به علت پیشرفتهای فوقالعاده در زمینههای کشاورزی، فارماکولوژی و فناوری صنعتی تغییرات قابل توجهی در الگوی مسمومیت ایجاد شده است. در کشورهای توسعهیافته، مواد شیمیایی خانگی و داروهای تجویزی شایعترین عامل مسمومیت هستند، در حالی که در کشورهای در حال توسعه، مواد شیمیایی کشاورزی از جمله آفتکشها نقش بیشتری در ایجاد مسمومیت دارند [5 ،4].
داشتن اطلاعات اپیدمیولوژیک مربوط به بیماران و دانستن شایعترین عوامل ایجادکننده مسمومیت، میتواند در برخورد مناسب با بیماران مراجعهکننده به اورژانسها و برنامهریزی مناسب در مورد پیشگیری از مسمومیتها کمککننده باشد. طبق آمار انجمن مراکز مسمومیت، در آمریکا بیش از چهار میلیون مسمومیت در هر سال اتفاق میافتد و 10 درصد از بیماران بخش اورژانس را مسمومیتها تشکیل میدهند [6]. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه تا 600 میلیون نفر دچار مسمومیت غذایی میشوند [7]. در بریتانیا مسمومیت شایعترین راه برای خودکشی در زنان و دومین روش در مردان به حساب میآید، ضمن آنکه بهتنهایی مسئول 100 هزار بستری و بیش از 1300 مرگ در سال در این کشور است [8]. طبق آمارهای منتشرشده حدود 3 میلیون مورد مسمومیت سالانه مربوط به سموم ارگانوفسفره بوده که از این تعداد نزدیک به 300 هزار نفر دچار مرگ یا صدمات جدی میشوند [9].
در کشورهای در حال توسعه مواجهه با سم یکی از مهمترین علل بیماریهای حاد پزشکی است [10]، به طوری که مسمومیت عمدی علت بیش از 60 درصد مرگها در کل موارد مسمومیت در آسیا بوده است [11]. در ترکیه مسمومیت اتفاقی و یا عمدی به یکی از مشکلات مراکز مراقبت اورژانسی در این کشور تبدیل شده است [12]. در ایران مسمومیت شایعترین علت بستری در بیمارستان و دومین عامل مرگ بیماران بستری در بیمارستان است [13]. بر اساس مطالعه نصیری و همکاران، 4/89 درصد از کل بیماران بستریشده در بیمارستانهای مازندران در سال 1395 به دلیل مسمومیت در آنجا بودند [14]. نتایج تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور در سال 1395 نشان میدهد در ایران حدود 5 هزار و 812 نفر به دلیل مسمومیت با سم، دارو، سوءمصرف مواد مخدر و گاز مونوکسیدکربن فوت کردهاند، به طوری که مسمومیت با مواد مخدر بالاترین میزان مرگومیر را دارا بوده است [15]. بر اساس مطالعهای در مازندران، شایعترین عامل مسمومیت منجر به فوت قرص برنج و تریاک بود [16]. در سالهای اخیر، مسمومیت با ترامادول دلیل عمده پذیرش در بخشهای اورژانس ایران تبدیل شده است، به خصوص در میان مردان جوان که سابقه اختلالات روحی و سوءمصرف مواد دارند [17]. ایران مخزن طبیعی گونههای زیادی از حیوانات سمی از جمله تعداد زیادی از گونههای عقرب است [18]. مارگزیدگی و عقربگزیدگی و برخی از مسمومیتهای ناشی از عنکبوتها، از مشکلات بهداشتی عمده در بسیاری از کشورها و همچنین مناطق جنوب و جنوب غربی ایران هستند [20 ،19]. در یک مطالعه روی 411 بیمار در بابل، 5/8 درصد موارد مسمومیت ناشی از گزش حیوانات بود [21].
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﻓﺮهنگی و ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪای در ﻛﺸﻮر و ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮی ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖها از ﻋﻮاﻣﻞ محیطی و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺮاوانی و در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن داروها و ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎیی سمی و همچنین ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻳﺎ اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﺷﻬﺮهای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ بروز مسمومیت فراوان شده است [18]، به نظر میرسد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درباره ﺑﺮرسی اپیدﻣﻴﻮﻟﻮژیک ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﻮر ﺿﺮوری است. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ هدف بررسی یک ساله فراوانی و علل مسمومیت در بیماران مراجعهکننده به اورژانس پیشبیمارستانی (اورژانس 115) شهرستان قائمشهر در سال 1395 انجام شد.
مواد و روشها
ﺍﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ توصیفی مقطعی بود که با استفاده از دادههای مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی شهرستان قائمشهر (اورژانس 115) و بررسی پرونده 12552 بیمار امدادرسانیشده به صورت سرشماری ﺩر سال 1395 انجام شد، در نهایت 398 ﺑﻴﻤﺎﺭ مبتلا به ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ شناسایی شدند. ﻧﻤﻮﻧﻪها ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺭسی ﭘﺮﻭﻧﺪﻩ و فرمهای مأموریت مربوط به بیماران مبتلا به مسمومیت ﺩﺭ بخش ﺑﺎﻳﮕﺎنی ﺍﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ که به طور کامل دادههای مرتبط با این مطالعه را دارا بودند، ﺟﻤﻊﺁﻭﺭی ﺷﺪ. متغیرهای بررسیشده شامل اطلاعات جمعیتشناختی (سن، جنس و محل سکونت) و اطلاعات مربوط به مسمومیت شامل عامل مسمومیت، روش مصرف، راه مسمومیت، زمان مسمومیت، نحوه مسمومیت، سابقه بیماری و اعتیاد، مرتبه مسمومیت، وضعیت نهایی، مداخلات درمانی، مشاوره و آنتیدوتهای بهکاررفته بود که استخراج و در چکلیست وارد و ثبت شد. دادهها وارد نرمافزار SPSS ویراست 21 شد و میانگین و انحراف معیار متغیرهای کمی و فراوانی و درصد فراوانی متغیرهای کیفی محاسبه شد. برای تحلیل متغیرهای کیفی از آزمون کای دو استفاده شد. P<0/05 معنیدار در نظر گرفته شد.
نتایج
بر اساس مطالعه حاضر در طول دوره 12 ماهه، یعنی از ابتدای فروردین تا پایان اسفند 1395، تعداد 12552 مورد با مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی شهرستان قائمشهر (اورژانس 115) تماس گرفتهاند که 398 نفر (17/3 درصد) از مجموع بیماران دریافتکننده خدمات تشخیص مسمومیت دریافت کرده و اقدامات درمانی برای آنها انجام شد. از نظر توزیع جنسیت، تعداد 271 نفر (68/1 درصد) مرد و تعداد 127 نفر (31/9 درصد) زن بودند. مسمومیتها از نظر سنی به شش گروه کمتر از 5 سال، بین 6 تا 15 سال، بین 16 تا 25 سال، بین 26 تا 35 سال، بین 36 تا 45 سال و بالاتر از 46 سال تقسیم شدند. نتایج نشان میدهد که کمترین درصد مسمومیتها به سنین کمتر از 5 سال (0/8 درصد) و بیشترین درصد مسمومیتها به گروه سنی 26 تا 35 سال تعلق دارد که 38/7 درصد را شامل میشود. کمسنترین فرد 3 ساله و مسنترین فرد 88 ساله بود. میانگین سن بیماران 31/94 سال بود. توزیع فراوانی مسمومیت با توجه به سن در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
.png)
محل زندگی 305 نفر (76/6 درصد) از مسمومین در مناطق شهری و 93 نفر (23/4 درصد) در روستاها بوده است. شایعترین مکانی که مسمومیت در آن اتفاق افتاد، منزل (71/6 درصد) بود. بقیه به ترتیب شامل خیابان (12/6 درصد)، مغازه (5 درصد)، اداره (1/3 درصد) و مدرسه (1 درصد) بودند.
نتایج مطالعه نشان میدهد که تعداد 232 نفر (58/3 درصد) از مسمومیتها دارویی بوده است، یعنی بیشترین و فراوانترین موارد مسمومیت (عمدی و غیرعمدی) مربوط به عوامل دارویی بوده و مابقی یعنی 162 نفر (40/7 درصد) مربوط به عوامل غیردارویی بودند. در بین مسمومیتهای دارویی، ترامادول (29/6 درصد) شایعترین دارویی است که منجر به مسمومیت شده است. بقیه به ترتیب شامل بنزودیازپینها (21/1 درصد)، داروهای قلبی عروقی (4/5 درصد)، آنتیبیوتیکها (3/3 درصد)، استامینوفن (3/3 درصد)، داروهای ضددیابت (1/3 درصد) و ضدافسردگی (0/8 درصد) میشود. نتایج نشان داد که رابطه معنیداری بین مسمومیت دارویی با جنسیت وجود دارد و مردان بیشتر از زنان دچار مسمومیت دارویی شدند (P<0/014).
Odd,s ratio = 1/57; 95%CI = (1/07 – 2/122)
در بین مسمومیتهای غیردارویی شایعترین عامل ایجادکننده مسمومیت مواد مخدر (22/6 درصد) بود. در این تحقیق مسمومیت با تریاک، هرویین و متادون به عنوان مسمومیت با مواد مخدر در نظر گرفته شده است. بقیه به ترتیب شامل الکل (13/1 درصد)، مواد شیمیایی (2/3 درصد)، سم سیانور (2 درصد)، گزیدگیها (3/1 درصد)، مواد غذایی، گیاهان سمی، منوکسیدکربن و انواع مختلف سموم بوده است که در جدول شماره 2 نشان داده شدهاند.
.png)
شایعترین علت مسمومیتها را میتوان سوءمصرف (58/1 درصد) ذکر کرد که ناشی از مصرف مواد مخدر مانند تریاک، هرویین، متادون و همچنین مصرف الکل و داروی ترامادول است. 179 نفر (45 درصد) بیماران دارای سابقه مصرف مواد مخدر و یا بیماریهای روانی هستند و رابطه معنیداری بین مسمومیت این افراد با مواد دارویی یا غیردارویی وجود نداشت (0/099=P). دیگر عوامل شامل مصرف عمدی (34/9 درصد) و تصادفی (7 درصد) بودهاند. در بین موارد اقدام به خودکشی یا مسمومیت عمدی 54 نفر مرد (38/84 درصد) و 85 نفر زن (61/15 درصد) بودند. در موارد سوءمصرف 207 نفر مرد (89/61 درصد) و 24 نفر زن (10/39 درصد) بودند. مردان بیشتر از زنان دچار مسمومیت با الکل شدند (15/1 درصد در مردان و 7/8 درصد در زنان). شایعترین راه قرار گرفتن در معرض سموم از طریق گوارشی (84/9 درصد) و سپس استنشاقی (13/6 درصد) و تزریقی (1/5 درصد) است.
فراوانی مسمومیتها در فصول و ماههای مختلف سال نشان میدهد که بیشترین مسمومیتها به ترتیب در فصل تابستان (28/4 درصد)، بهار (27/4 درصد) و زمستان (24/9 درصد) اتفاق افتاده است. کمترین میزان شیوع مسمومیتها در فصل پاییز با 77 نفر (19/3 درصد) بود. ﺑﯿﺸﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل تابستان (32/3 درصد) و ﺳﭙﺲ در ﻓﺼﻞ بهار (25/1 درصد) و زمستان (22/3 درصد) مشاهده شد. ﮐﻤﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل پاییز (20/1 درصد) دیﺪه ﺷﺪ. به طور کلی رابطه معنیداری بین نوع مسمومیت دارویی یا غیردارویی با فصول مختلف سال دیده نشد (0/498=P). ماه دی بیشترین شیوع مسمومیت با 10/3 درصد و ماههای مهر و آذر کمترین میزان شیوع با 5/3 درصد را دارند که در تصویر شماره 1 نشان داده شده است.
.png)
54/3 درصد بیماران (216 نفر) سابقه هیچگونه بیماری ندارند. 24/9 درصد سابقه مصرف مواد مخدر و 12/3 درصد دارای سابقه بیماری روحی و روانی بودند. سایر بیماریها به ترتیب بیماریهای قلبی عروقی (4/3درصد)، دیابت (1/5درصد)، اختلال تنفسی (0/3 درصد) و هایپرتانسیون (0/5 درصد) را شامل میشوند. در ارتباط با زمان وقوع مسمومیت 54 درصد (215 نفر) از بیماران در طی روز و 46 درصد (183 نفر) در طی شب با اورژانس تماس گرفتند. در 21/6 درصد از موارد با پزشک مرکز ارتباطات استان مشاوره تلفنی انجام شده است. هم چنین جدول شماره 3 فراوانی متغیرهای مختلف مرتبط با مسمومیت های غیر عمدی را نشان می دهد.
.png)
مراقبتهای حمایتی انجامشده از مسمومین شامل حمایت از راه هوایی، اکسیژنرسانی، درمان آریتمی، حمایت همودینامیک، درمان تشنج و پیشگیری از عوارض ثانویه است. بیشترین اقدامات درمانی انجامشده برقراری خط وریدی، اکسیژندرمانی، سرمتراپی، مداخلات دارویی و دادن آنتیدوت بوده است. همچنین برای 10 نفر (2/5 درصد) از مسمومین، اقدامات احیای قلبی ریوی پیشرفته انجام شد. بیشترین داروهایی که در درمان مسمومیتها استفاده میشود به ترتیب شامل دیازپام (5/6 درصد)، اپینفرین (5/3 درصد)، پلازیل (2/5 درصد) و همچنین داروهایی مانند آندانسترون، هالوپریدول، بایپریدین، سالبوتامول و هیدروکورتیزون است.
برای درمان مسمومیت در 22/6 درصد موارد از آنتیدوت یا درمان اختصاصی استفاده شده است، به طوری که برای 75 نفر (18/8درصد) نالوکسان و 15 نفر (3/8 درصد) آتروپین به کار رفته است و سایر بیماران (77/4 درصد) آنتیدوت دریافت نکردند. پس از انجام اقدامات درمانی لازم 304 نفر (76/4 درصد) از بیماران به مرکز درمانی مجهز انتقال داده شدند، 11 نفر (2/8 درصد) درمان سرپایی شدند، 81 نفر (20/4 درصد) از ادامه درمان امتناع کردند و 2 نفر (0/6 درصد) از بیماران فوت شدند (جدول شماره 4).
.png)
بحث و نتیجهگیری
نتایج این پژوهش نشان میدهد که فراوانی مسمومیتها بیشتر در محدوده 26 تا 35 سال بوده است (جدول شماره 1) و کودکان و افراد زیر 15 سال درصد بسیار کمی دارند. حدود 74/4 درصد از مسمومیتها در میان افراد با محدوده سنی 16 تا 35 سال رخ داده که با نتایج مطالعات فاضل تولمی و ضیابری [22] در گیلان تقریباً همخوانی دارد. در آن مطالعه بیشترین درصد مسمومیتها مربوط به 20 تا 40 سال با 56/1 درصد بود. علت افزایش مسمومیت در میان قشر جوان میتواند سهولت دسترسی و در کودکان آگاهی نداشتن از نوع ماده، دسترسی اتفاقی و غفلت والدین باشد. راههای پیشگیری از مسمومیت در کودکان شامل آموزش به والدین، دور قرار دادن مواد شیمیایی و داروها از دسترس کودکان است.
بر حسب نتایج، میزان مسمومیت در مردان (68/1 درصد) بیشتر از زنان (31/9 درصد) بوده است. این نتایج با تحقیقی که محمدی و همکاران در سال 1391 درگیلان انجام دادند، مطابقت دارد. در آن مطالعه از 3789 نفر بیمار مسموم، 2635 نفر مرد و 1154 نفر زن بودند و میزان مسمومیت در مردان بالاتر از زنان بود (69/5 درصد در مردان در برابر 30/5 درصد در زنان) [23]. در مطالعه حاضر میزان اقدام به خودکشی یا مسمومیت عمدی در زنان (61/15 درصد) بالاتر از مردان (38/84 درصد) است که با نتایج مطالعه قاسمپوری و همکاران همسو است [24]. این در حالی است که میزان سوءمصرف یا مسمومیتهای غیرعمدی در مردان (89/61 درصد) بالاتر از زنان (10/39 درصد) است که نتایج حاصل با نتایج مطالعات قبلی فاضل تولمی و همکاران [21]، خیرآبادی [3] و شکرزاده [24] همخوانی دارد. همچنین مردان بیشتر از زنان دچار مسمومیت با الکل شدند (15/1 درصد در مردان در برابر 7/8 درصد در زنان). نتایج نشان داده است که زنان برای اقدام به خودکشی بیشتر از مردان از بنزودیازپینها استفاده میکنند (58/8 درصد در زنان در برابر 38/8 درصد در مردان) که با نتایج مطالعهای که در سال 1381 در مازندران انجام شده، مطابقت دارد [25].
محل زندگی 305 نفر (76/6 درصد) از مسمومین در مناطق شهری و 93 نفر (23/4 درصد) در روستاها بوده است که نتایج تحقیقات گذشته نیز آن را تأیید میکند [30 , 27, 28, 29, 26]. احتمالاً یکی از دلایل افزایش میزان مسمومیت در مناطق شهرنشینی، دسترسی آسانتر به دارو را میتوان ذکر کرد. 25 درصد از افرادی که اقدام به خودکشی کردند در روستا و بقیه در شهر زندگی میکردند. بنابراین، به نظر میرسد انجام مطالعات بیشتر در زمینههای روانشناختی و اجتماعی و مسائل زندگی شهرنشینی و اقدامات پیشگیرانه و برنامهریزی برای کاهش اقدام به خودکشی و مسمومیت ضروری باشد.
شایعترین راه قرار گرفتن در معرض سموم در جمعیت مورد مطالعه، راه گوارشی بود که با نتایج تحقیقات گذشته [14، 23، 29، 31 ،32] همراستاست. به نظر میرسد دلیل عمده استفاده از این روش سهولت و سادگی این راه باشد. مسمومیت از راه استنشاقی بیشتر در اثر مصرف مواد مخدر، مسمومیت با گاز منوکسیدکربن، استنشاق مواد شوینده خانگی و صنعتی و همچنین سموم ارگانوفسفره در مزارع کشاورزی اتفاق میافتد.
نتایج مطالعه نشان میدهد که بیشترین و فراوانترین موارد مسمومیت مربوط به عوامل دارویی با 58/3 درصد بوده و مابقی یعنی 41/7 درصد مربوط به عوامل غیردارویی بودند. در مطالعات دیگر نیز دارو شایعترین عامل مسمومیتها بوده که نتایج پژوهش ما را تأیید میکند [23 ،24 ،29، 31، 33 ،34]. مطابق نتایج مطالعه نصیری و همکاران که در دورهای 18 ماهه در سال 94 و 95 در بیمارستانهای مازندران انجام شده است، مسمومیت دارویی با 65/2 درصد بیشترین میزان شیوع را داشته است [14]. ترامادول (29/6 درصد) شایعترین دارویی است که منجر به مسمومیت شده و بنزودیازپینها (21/1 درصد) در رده دوم قرار دارند اما در تحقیقات گوناگونی که انجام شده است نوع داروی ایجادکننده در مسمومیتهای دارویی متفاوت بوده است. در مطالعه مقدمنیا و عبدالهی [30] و مهدیزاده و همکاران [28] در بابل شایعترین عامل دارویی دیازپام بود. نتایج دو مطالعه در تهران نشان میدهد که داروهای اعصاب و روان و داروهای ضدافسردگی سه حلقهای شایعترین عامل مسمومیت بودند [35 ،36]. در پژوهشی که معصومی و همکاران در اصفهان انجام دادند، داروهای روانگردان علت شایع بودند [28]. دلایل افزایش مصرف ترامادول در میان جوانان شاید این باشد که بهآسانی ﺩﺭ ﺩﺍﺭﻭﺧﺎﻧﻪها ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺁﺯﺍﺩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻮﺭﺍکی در دسترس است. همچنین میتوان به ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪهای منفی ﻣﺼﺮﻑ ﺗﺮﺍﻣﺎﺩﻭﻝ بهویژه ﺍﻋﺘﻴﺎﺩﺁﻭﺭ ﺑﻮﺩﻥ آن و ﻋﺪﻡ ﺍهتمام ﺟﺪی ﺑﺮﺍی ﻃﺮﺍحی ﻭ ﺍﺟﺮﺍی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای ﭘﻴﺸﮕﻴﺮیﻛﻨﻨﺪﻩ ﺍﺯ سوءﻣﺼﺮﻑ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ [33].
در بین مسمومیتهای غیردارویی شایعترین عامل ایجادکننده مسمومیت مواد مخدر (22/6 درصد) و الکل (13/1 درصد) بودند (جدول شماره 2). این نتایج همسو با یافتههای فاضل تولمی و ضیابری [21] و محمدی و همکاران [22] در گیلان و نصیری و همکاران [13] در مازندران بود. در مطالعهای که در بیمارستان شهید بهشتی بابل در سال 1391 انجام شد، شایعترین عامل غیردارویی الکل (16/6 درصد) بود. شایعترین عامل مسمومیت غیردارویی در بیمارستان رازی قائمشهر (1393) مصرف قرص برنج و جوندهکشها و در بیمارستان 5 آذر گرگان (1387-1394) ترکیبات ارگانوفسفره و قرص برنج بوده است که با مطالعه ما همسو نیست [37 ،24]. در ایران به دلیل دسترسی آسان به مواد مخدر از جمله تریاک و یا اعتقاد خاص عوام به آثار سودمند و استفاده خودسرانه از آن و نیز نگهداری در منزل، مواد مخدر عامل بخش مهمی از مسمومیتها است [38]. همچنین 1/3 درصد از مسمومیتها مربوط به گزیدگی ناشی از مار و زنبور و گازگرفتگی سگ بوده است که اقدامات اولیه لازم انجام شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که زمان وقوع مسمومیتها در 54 درصد موارد در طی روز و در 46 درصد موارد در طی شب بوده است. فراوانی مسمومیتها در فصول و ماههای مختلف سال نشان میدهد که بیشترین مسمومیتها به ترتیب در فصل تابستان (28/4 درصد)، و سپس بهار، زمستان و پاییز اتفاق افتاده است. کمترین میزان شیوع مسمومیتها در فصل پاییز با 19/3 درصد بود، به طوری که ماههای مهر و آذر کمترین میزان شیوع با 5/3 درصد را دارند (تصویر شماره 1). بهطور کلی مسمومیتها در نیمه اول سال بیشتر از نیمه دوم بوده است (55/8 درصد در برابر 44/2 درصد). افزایش شیوع مسمومیتها در فصل تابستان در مطالعات دیگر نیز تأیید شده است [39 ،31]. ﺑﯿﺸﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل تابستان (32/3 درصد) و ﮐﻤﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل پاییز (20/1 درصد) دیﺪه ﺷﺪه است که با مطالعات رفیعی [39] و قلعهای [40] مطابقت دارد. تحلیل نتایج بر اساس جنسیت نشان داده است که مردان در فصل بهار و زنان در فصل تابستان بیشتر خودکشی نمودهاند. دلیل افزایش مسمومیتها در فصل تابستان میتواند به خاطر وضعیت آبوهوایی، آلودگیهای غذایی، اوقات فراغت جوانان و مسافرت باشد [31]. عامل مسمومیت در فصول مختلف سال شیوع متفاوتی دارد. برای ﻣﺜﺎل در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻧﺎشی از ﻣﻨﻮﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ و در ﻛﺸﺖوزرع ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﺎ ﺳﻤﻮم ﻛﺸﺎورزی بیشتر ﮔﺰارش میﺷﻮد. در اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران ﻧﻴﺰ ﻛﺸﺎورزی به صورت فصلی زیاد میشود و از اواﺳﻂ ﺑﻬﺎر تا اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﺗﺎ اواﺳﻂ ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ادامه مییابد، بنابراین ﺑﻪ ﻧﻈﺮ میرﺳﺪ ﻣﻮارد ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺳﻬﻮی ﺳﻤﻮم ﻛﺸﺎورزی ﺧﺼﻮصاً در ﻛﺸﺎورزان، ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رﻋﺎﻳﺖ نکردن ﻧﻜﺎت ﻻزم در هنگام اﺳﺘﻔﺎده از آنها ﺑﺎﺷﺪ [31].
بیشترین اقدامات درمانی انجامشده برقراری خط وریدی، اکسیژندرمانی، سرمتراپی، مداخلات دارویی و دادن آنتیدوت بوده است. همچنین در 2/5 درصد از مسمومین، اقدامات احیای قلبی ریوی پیشرفته انجام شد. برای درمان مسمومیت در 22/6 درصد موارد از آنتیدوت یا درمان اختصاصی مانند نالوکسان و آتروپین استفاده شده است. از آنتیدوت آتروپین بیشتر در موارد مسمومیت با ترکیبات ارگانوفسفره و آنتیدوت نالوکسان در موارد مسمومیت با ترکیبات اوپیوئیدی مانند تریاک و هرویین استفاده شده. پس از انجام اقدامات درمانی لازم، 76/4 درصد از بیماران به مرکز درمانی مجهز انتقال داده شدند ولی متأسفانه 0/6 درصد از مسمومین به علت شدت مسمومیت درگذشتند.
نتایﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎضر ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ با عنایت به افزایش سوءمصرف مواد مخدر و داروهایی مانند ترامادول که ناشی از دسترسی آسان در جامعه بوده و نیز زیاد بودن میزان خودکشی در زنان جوان، حمایتهای روانشناسی و اجتماعی، نظارت مناسب بر توزیع دارو و عملکرد داروسازان و پزشکان، استفاده از امکانات آزمایشگاهی سمشناسی، دسترسی آسان به انواع پادزهرها و مبارزه مستمر با توزیعکنندگان مواد مخدر لازم و ضروری است. همچنین بایستی با ایجاد ﻓﻀﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻔﺮیﺤﺎت ﺳﺎﻟﻢ برای جوانان و برنامهریزیهای مناسب و دقیق میزان بروز مسمومیت را کاهش داد.
ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس آموزش تخصصی و آشنایی کارمندان اورژانس پیشبیمارستانی با انواع مواد مخدر، داروها و مواد شیمیایی که سوءمصرف میشوند و مسمومیتزا هستند، پیشنهاد میگردد. همچنین برگزاری ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای آﻣﻮزشی مناسب ﺑﺮای واﻟﺪﻳﻦ در ﻣﻮارد ﻣﺴﻤﻮمیتهای ﻏﻴﺮﻋﻤﺪی ﻛﻮدﻛﺎن و برگزاری کلاسهای آموزشی ﻧﺤﻮه ﻣﺮاﻗﺒﺖ و اﺣﺘﻴﺎﻃﺎت ﻻزم حین کار در ﻣﻮارد مسمومیتهای شغلی ضروری است. با توجه به زیاد بودن میزان مسمومیتهای عمدی در میان جوانان، لازم است تا از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮاجع مسئول ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﺎوره روانﺷﻨﺎسی ﻋﻤﻮمی، مثلاً از طریق رﺳﺎﻧﻪهای ﻋﻤﻮمی برای آگاهسازی ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر با شناسه اخلاق IR.MAZUMS.REC.95.2509 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی مازندران تصویب شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله کارشناسی ارشد نویسنده آخر، در کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران می باشد.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی: ابراهیم نصیری؛ روششناسی، اعتبار سنجی، تحلیل، تحقیق و بررسی منابع: ابراهیم نصیری، جمال رضایی اوریمی؛ نگارش پیشنویس، ویراستاری و نهایی سازی نوشته: جمال رضایی اوریمی، پیمان طالبی، قاسم محمودپور؛ بصریسازی، نظارت، مدیریت پروژه، تأمین مالی: تمامی نویسندگان.
تعارض منافع
نویسندگان اعلام میدارند که هیچگونه تضاد منافعی ندارند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله بر خود لازم می دانند از همه همکاران مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی شهرستان قائمشهر که در گردآوری و جمعآوری اطلاعات لازم همکاری صمیمانهای داشتند، تشکر و قدردانی نمایند.
References
1.Beck RJ, Pollak AN, Rahm SJ, editors. Intermediate emergency care and transportation of the sick and injured. Burlington, Massachusetts: Jones & Bartlett Learning; 2004. https://books.google.com/books?id=PY8TO5EIBRAC&printsec=frontcover&dq=
2.Sanaei G. Industrial toxicology. Tehran: Tehran Unievercity; 2009.
3.Kheirabadi G. [Intentional and accidental poisoning and its relation to some individual characteristics (Persian)]. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2001; 6(1):26-30. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=12574
4.Jailkhani SM, Naik JD, Thakur MS, Langare SD, Pandey VO. Retrospective analysis of poisoning cases admitted in a tertiary care hospital. International Journal of Recent Trends in Science And Technology. 2014; 10(2):365-8. https://www.researchgate.net/profile/Sheetu-Jailkhani/publication/325658073_
5.Lynn E, Doyle A, Keane M, Bennett K, Cousins G. Drug poisoning deaths among women: A scoping review. Journal of Studies on Alcohol and Drugs. 2020; 81(5):543-55. [DOI:10.15288/jsad.2020.81.543] [PMID]
6.World Health Organization. Food safety [Internet]. 2020 [Updated 2020 April 30]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/food-safety
7.Kapur N, Turnbull P, Hawton K, Simkin S, Sutton L, Mackway-Jones K, et al. Self-poisoning suicides in England: A multicentre study. QJM: An International Journal of Medicine. 2005; 98(8):589-97. [DOI:10.1093/qjmed/hci089] [PMID]
8.Aghilinejad M, Mohamadi S, Farshad A. [The effect of pesticides on farmers’ health (Persian)]. Research in Medicine. 2007; 31(4):327-31. https://pejouhesh.sbmu.ac.ir/article-1-445-fa.pdf
9.Sabzghabaee A, Eizadi-Mood N, Montazeri K, Yaraghi A, Golabi M. Fatality in paraquat poisoning.Singapore Medical Journal. 2010; 51(6):496-500. http://www.smj.org.sg/sites/default/files/5106/5106a5.pdf
10.Krenzelok EP. The use of poison prevention and education strategies to enhance the awareness of the poison information center and to prevent accidental pediatric poisonings. Journal of Toxicology: Clinical Toxicology. 1995; 33(6):663-7. [DOI:10.3109/15563659509010625] [PMID]
11.Lamireau T, Llanas B, Deprez C, Vergnes P, Demarquez J. [Severity of ingestion of caustic substance in children (French)]. Archives de Pédiatrie. 1997; 4(6):529-34. [DOI:10.1016/S0929-693X(97)87571-9]
12.Nikfar S, Khatibi M, Abdollahi-Asl A, Abdollahi M. [Cost and utilization study of antidotes: an Iranian experience. International Journal of Pharmacology. 2011; 7(1):46-9. [DOI:10.3923/ijp.2011.46.49]
13.Nasiri E, Moalleme M, Padashi M, Rezaei Orimi J. [Review of the classification and treatment of medical emergencies poisoning from third to Seventh centuries AD, in the context of the history of medicine in Iran and compare it with the present (Persian)] [MA. thesis]. Mazandaran: Mazandaran Univercity of Medical Sciences; 2018.
14.Iran Newspaper. [The upward trend of alcohol poisoning in the country (Persian)] [Internet]. 2017 [Updated 2017 October 25]. Available from: https://www.magiran.com/article/3651074
15.Shokrzadeh M, Yaghubi Beklar S. [Epidemiology of drug-poisoning death in central cities of Mazandaran, Iran 2011-2016 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2017; 27(153):140-5. http://jmums.mazums.ac.ir/browse.php?a_id=9117&sid=1&slc_lang=fa
16.Alinejad S, Zamani N, Abdollahi M, Mehrpour O. A narrative review of acute adult poisoning in Iran. Iranian Journal of Medical Sciences. 2017; 42(4):327–46. [PMCID]
17.Dehghani R, Fathi B. Scorpion sting in Iran: A review. Toxicon. 2012; 60(5):919-33. [DOI:10.1016/j.toxicon.2012.06.002] [PMID]
18.Vazirianzadeh B, Hossienzadeh M, Moravvej S, Vazirianzadeh M, Mosavi S. An epidemiological study on scorpion stings in Lordegan county, South-West of Iran. Archives of Razi Institute. 2013; 68(1):71-6. [DOI:10.7508/ari.2013.01.012]
19.Gutiérrez JM, Castillo L, de Naves KMD, Masís J, Alape-Girón A. Epidemiology of snakebites in El Salvador (2014-2019). Toxicon. 2020; 186:26-8. [DOI:10.1016/j.toxicon.2020.07.027] [PMID]
20.Moghadamnia A, Abdollahi M. [An epidemiological study of acute poisoning in Babol during 1993-95 (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 1999; 1(1):19-26. https://jbums.org/browse.php?a_id=2964&slc_lang=en&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1
21.fazel Tolami L, Maleki Ziabari SM. [Study of variety of toxicity in poisoned cases rescued by emergency medical services in guilan (Persian)]. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2012; 21(84):77-82. https://journal.gums.ac.ir//browse.php?a_id=62&sid=1&slc_lang=en&ppup=
22.Mohammadi J, Niyazmand F, Malaki Ziabari S. [Epidemilogy investigation of poisoning cases assisted by guilan province 115 emergency (Persian)]. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2015; 25(97):56-60. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=526297
23.Ghasempoori K, Vahid Sharifi V, Hatami M. [Epidemiology of acute poisoning in patients admitted to Qaemshahr Razi hospital, Iran, 2014 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2016; 26(143):247-51. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-9020-en.html
24.Shokrzadeh M, Yazdani Charati J, Pourhossein M, Amadeh juybary N. [Epidemiological study of mortality rate from opioid abuse in referential bodies to Mazandaran department of forensic medicine (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2014; 24(115):122-7. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-4121-en.html
25.Moghadamnia A, Abdollahi M. An epidemiological study of poisoning in northern Islamic Republic of Iran. Eastern Mediterranean Health Journal. 2002; 8(1):88-94. https://apps.who.int/iris/handle/10665/119141
26.Mahmoodi G, Astraki P, Farhadi A, Nazari Y. [Deaths from poisoning during the years 2007 to 2011 in patients admitted to Shohada-ye Asher hospital in Khorramabad (Persian)]. Journal of Lorestan University of Medical Sciences. 2013; 15(1):43-50. https://yafte.lums.ac.ir/article-1-1188-fa.pdf
27.Masoumi G, Eizadi-Mood N, Akabri M, Sohrabi A, Khalili Y. [Pattern of poisoning in Isfahan (Persian)]. Journal of Isfahan Medical School. 2012; 29(163):1317-24. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=151288
28.Mahdizadeh G, Manouchehri A, Zarghami A, Moghadamnia A. [Prevalence and causes of poisoning in patients admitted to Shahid Beheshti hospital of Babol in 2011-2012 (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2015; 17(7):22-8. https://jbums.org/article-1-5499-en.html
29.Rahmani A, Jafari M, Farnam M, Zafari J. [Evaluation of epidemiologic of drug poisoning in the Ahvaz Razi hospital in the years of 2004-2008 (Persian)]. Jundishapur University of Medical Sciences. 2014; 21(1):43-6. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=496695
30.Moghadam Nia A, Abdollahi M. [An epidemiological study of acute poisoning in Babol during 1993-95 (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 1999; 1(1):19-26. https://jbums.org/browse.php?a_id=2964&slc_lang=en&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1
31.Wennig R, Eyer F, Schaper A, Zilker T, Andresen-Streichert H. Mushroom poisoning. Deutsches Arzteblatt International. 2020; 117(42):701-8. [DOI:10.3238/arztebl.2020.0701] [PMID] [PMCID]
32.Aghakhani N, Nikoonejad A. [Epidemiology of tramadol poisoning in iran (Persian)]. Nursing And Midwifery Journal. 2015; 12(12):1081-7. https://unmf.umsu.ac.ir/browse.php?a_id=1892&sid=1&slc_lang=fa
33.Azin S, Shahidzadeh Mahani A, Abadi M, Omidvari S, Montazeri A. Substances involved in human poisoning a comparison between intentional and accidental poisoning cases (Persian)]. Iranian Journal of Epidemiology. 2008; 4(2):7-17. https://irje.tums.ac.ir/article-1-140-fa.html
34.Dianat S, Zarei M, Hassanian-Moghaddam H, Rashidi-Ranjbar N, Rahimian R, Rasouli M. Tricyclic antidepressants intoxication in Tehran, Iran: Epidemiology and associated factors. Human & Experimental Toxicology. 2011; 30(4):283-8. [DOI:10.1177/0960327110371701] [PMID]
35.Sarjami S, Hassanian-Moghaddam H, Pajoumand A, Zarei M. [Epidemiology of adolescent poisoning in Loghman-Hakim hospital (Persian)]. Pejouhesh dar Pezeshki. 2008; 32(1):81-5. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=127446
36.Shokrzadeh M, Hoseinpoor R, Hajimohammadi A, Delaram A, Pahlavani M, Rezaei M, et al. Pattern of deliberate self-poisoning in Gorgan, North of Iran. International Journal of Medical Toxicology and Forensic Medicine. 2017; 7(1):6-18. [DOI:10.22037/ijmtfm.v7i1(Winter).12253]
37.Moghadamnia A. [Common poisoning episodes the routes of solution with a view of poisoning in Mazandaran province past, present and the future (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2007; 9(6):61-77. http://jbums.org/article-1-2496-fa.html
38.kabirzadeh A, Asghari A, Mohseni Saravi B, Rezazadeh E, Bagherian Farahabadi E. [Frequency of non-medicinal poisoning of inpatients in the hospitals of Mazandaran university of medical sciences, 2010-2011 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2013; 22(1):135-42.http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-2083-fa.html
39.Rafiei M, Seyfi A. [The epidemiologic study of suicide attempt referred to hospitals of university of medical sciences in Markazi- province from 2002 to 2006 (Persian)]. Iranian Journal of Epidemiology. 2009; 4(3&4):59-69. https://irje.tums.ac.ir/article-1-134-fa.pdf
40.Ghaleiha A, Behroozi Fard F. [Epidemiologic survey of suicide attempters hospitalized in Hamadan Sina hospital in 2001-2002 (Persian)]. Journal of Hamadan University of Medical Sciences. 2007; 13(4):58-63. https://www.safetylit.org/citations/index.php?fuseaction=citations.viewdetails&citationIds[]=citjournalarticle_91916_18
مسمومیت مسئلهای حائز اهمیت در بهداشت عمومی است به نحوی که بخش زیادی از مراجعین به اورژانسها را شامل میشود و هر ساله مرگومیر زیادی را در سراسر جهان به وجود میآورد [1]. مسمومیت موجب بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک، جسمانی یا روانی انسان در اثر ورود و تماس ماده خارجی به بدن میشود [2]. دامنه واقعی مشکل مسمومیت در طب به دلیل گستردگی و تنوع مواد شیمیایی و روشهای مسمومیت تقریباً ناشناخته است [3]. در چند دهه اخیر به علت پیشرفتهای فوقالعاده در زمینههای کشاورزی، فارماکولوژی و فناوری صنعتی تغییرات قابل توجهی در الگوی مسمومیت ایجاد شده است. در کشورهای توسعهیافته، مواد شیمیایی خانگی و داروهای تجویزی شایعترین عامل مسمومیت هستند، در حالی که در کشورهای در حال توسعه، مواد شیمیایی کشاورزی از جمله آفتکشها نقش بیشتری در ایجاد مسمومیت دارند [5 ،4].
داشتن اطلاعات اپیدمیولوژیک مربوط به بیماران و دانستن شایعترین عوامل ایجادکننده مسمومیت، میتواند در برخورد مناسب با بیماران مراجعهکننده به اورژانسها و برنامهریزی مناسب در مورد پیشگیری از مسمومیتها کمککننده باشد. طبق آمار انجمن مراکز مسمومیت، در آمریکا بیش از چهار میلیون مسمومیت در هر سال اتفاق میافتد و 10 درصد از بیماران بخش اورژانس را مسمومیتها تشکیل میدهند [6]. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه تا 600 میلیون نفر دچار مسمومیت غذایی میشوند [7]. در بریتانیا مسمومیت شایعترین راه برای خودکشی در زنان و دومین روش در مردان به حساب میآید، ضمن آنکه بهتنهایی مسئول 100 هزار بستری و بیش از 1300 مرگ در سال در این کشور است [8]. طبق آمارهای منتشرشده حدود 3 میلیون مورد مسمومیت سالانه مربوط به سموم ارگانوفسفره بوده که از این تعداد نزدیک به 300 هزار نفر دچار مرگ یا صدمات جدی میشوند [9].
در کشورهای در حال توسعه مواجهه با سم یکی از مهمترین علل بیماریهای حاد پزشکی است [10]، به طوری که مسمومیت عمدی علت بیش از 60 درصد مرگها در کل موارد مسمومیت در آسیا بوده است [11]. در ترکیه مسمومیت اتفاقی و یا عمدی به یکی از مشکلات مراکز مراقبت اورژانسی در این کشور تبدیل شده است [12]. در ایران مسمومیت شایعترین علت بستری در بیمارستان و دومین عامل مرگ بیماران بستری در بیمارستان است [13]. بر اساس مطالعه نصیری و همکاران، 4/89 درصد از کل بیماران بستریشده در بیمارستانهای مازندران در سال 1395 به دلیل مسمومیت در آنجا بودند [14]. نتایج تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور در سال 1395 نشان میدهد در ایران حدود 5 هزار و 812 نفر به دلیل مسمومیت با سم، دارو، سوءمصرف مواد مخدر و گاز مونوکسیدکربن فوت کردهاند، به طوری که مسمومیت با مواد مخدر بالاترین میزان مرگومیر را دارا بوده است [15]. بر اساس مطالعهای در مازندران، شایعترین عامل مسمومیت منجر به فوت قرص برنج و تریاک بود [16]. در سالهای اخیر، مسمومیت با ترامادول دلیل عمده پذیرش در بخشهای اورژانس ایران تبدیل شده است، به خصوص در میان مردان جوان که سابقه اختلالات روحی و سوءمصرف مواد دارند [17]. ایران مخزن طبیعی گونههای زیادی از حیوانات سمی از جمله تعداد زیادی از گونههای عقرب است [18]. مارگزیدگی و عقربگزیدگی و برخی از مسمومیتهای ناشی از عنکبوتها، از مشکلات بهداشتی عمده در بسیاری از کشورها و همچنین مناطق جنوب و جنوب غربی ایران هستند [20 ،19]. در یک مطالعه روی 411 بیمار در بابل، 5/8 درصد موارد مسمومیت ناشی از گزش حیوانات بود [21].
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﻓﺮهنگی و ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪای در ﻛﺸﻮر و ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮی ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖها از ﻋﻮاﻣﻞ محیطی و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺮاوانی و در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن داروها و ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎیی سمی و همچنین ﺳﻮءﻣﺼﺮف و ﻳﺎ اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﺷﻬﺮهای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ بروز مسمومیت فراوان شده است [18]، به نظر میرسد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درباره ﺑﺮرسی اپیدﻣﻴﻮﻟﻮژیک ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﻮر ﺿﺮوری است. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ هدف بررسی یک ساله فراوانی و علل مسمومیت در بیماران مراجعهکننده به اورژانس پیشبیمارستانی (اورژانس 115) شهرستان قائمشهر در سال 1395 انجام شد.
مواد و روشها
ﺍﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ توصیفی مقطعی بود که با استفاده از دادههای مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی شهرستان قائمشهر (اورژانس 115) و بررسی پرونده 12552 بیمار امدادرسانیشده به صورت سرشماری ﺩر سال 1395 انجام شد، در نهایت 398 ﺑﻴﻤﺎﺭ مبتلا به ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ شناسایی شدند. ﻧﻤﻮﻧﻪها ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺭسی ﭘﺮﻭﻧﺪﻩ و فرمهای مأموریت مربوط به بیماران مبتلا به مسمومیت ﺩﺭ بخش ﺑﺎﻳﮕﺎنی ﺍﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ که به طور کامل دادههای مرتبط با این مطالعه را دارا بودند، ﺟﻤﻊﺁﻭﺭی ﺷﺪ. متغیرهای بررسیشده شامل اطلاعات جمعیتشناختی (سن، جنس و محل سکونت) و اطلاعات مربوط به مسمومیت شامل عامل مسمومیت، روش مصرف، راه مسمومیت، زمان مسمومیت، نحوه مسمومیت، سابقه بیماری و اعتیاد، مرتبه مسمومیت، وضعیت نهایی، مداخلات درمانی، مشاوره و آنتیدوتهای بهکاررفته بود که استخراج و در چکلیست وارد و ثبت شد. دادهها وارد نرمافزار SPSS ویراست 21 شد و میانگین و انحراف معیار متغیرهای کمی و فراوانی و درصد فراوانی متغیرهای کیفی محاسبه شد. برای تحلیل متغیرهای کیفی از آزمون کای دو استفاده شد. P<0/05 معنیدار در نظر گرفته شد.
نتایج
بر اساس مطالعه حاضر در طول دوره 12 ماهه، یعنی از ابتدای فروردین تا پایان اسفند 1395، تعداد 12552 مورد با مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی شهرستان قائمشهر (اورژانس 115) تماس گرفتهاند که 398 نفر (17/3 درصد) از مجموع بیماران دریافتکننده خدمات تشخیص مسمومیت دریافت کرده و اقدامات درمانی برای آنها انجام شد. از نظر توزیع جنسیت، تعداد 271 نفر (68/1 درصد) مرد و تعداد 127 نفر (31/9 درصد) زن بودند. مسمومیتها از نظر سنی به شش گروه کمتر از 5 سال، بین 6 تا 15 سال، بین 16 تا 25 سال، بین 26 تا 35 سال، بین 36 تا 45 سال و بالاتر از 46 سال تقسیم شدند. نتایج نشان میدهد که کمترین درصد مسمومیتها به سنین کمتر از 5 سال (0/8 درصد) و بیشترین درصد مسمومیتها به گروه سنی 26 تا 35 سال تعلق دارد که 38/7 درصد را شامل میشود. کمسنترین فرد 3 ساله و مسنترین فرد 88 ساله بود. میانگین سن بیماران 31/94 سال بود. توزیع فراوانی مسمومیت با توجه به سن در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
محل زندگی 305 نفر (76/6 درصد) از مسمومین در مناطق شهری و 93 نفر (23/4 درصد) در روستاها بوده است. شایعترین مکانی که مسمومیت در آن اتفاق افتاد، منزل (71/6 درصد) بود. بقیه به ترتیب شامل خیابان (12/6 درصد)، مغازه (5 درصد)، اداره (1/3 درصد) و مدرسه (1 درصد) بودند.
نتایج مطالعه نشان میدهد که تعداد 232 نفر (58/3 درصد) از مسمومیتها دارویی بوده است، یعنی بیشترین و فراوانترین موارد مسمومیت (عمدی و غیرعمدی) مربوط به عوامل دارویی بوده و مابقی یعنی 162 نفر (40/7 درصد) مربوط به عوامل غیردارویی بودند. در بین مسمومیتهای دارویی، ترامادول (29/6 درصد) شایعترین دارویی است که منجر به مسمومیت شده است. بقیه به ترتیب شامل بنزودیازپینها (21/1 درصد)، داروهای قلبی عروقی (4/5 درصد)، آنتیبیوتیکها (3/3 درصد)، استامینوفن (3/3 درصد)، داروهای ضددیابت (1/3 درصد) و ضدافسردگی (0/8 درصد) میشود. نتایج نشان داد که رابطه معنیداری بین مسمومیت دارویی با جنسیت وجود دارد و مردان بیشتر از زنان دچار مسمومیت دارویی شدند (P<0/014).
Odd,s ratio = 1/57; 95%CI = (1/07 – 2/122)
در بین مسمومیتهای غیردارویی شایعترین عامل ایجادکننده مسمومیت مواد مخدر (22/6 درصد) بود. در این تحقیق مسمومیت با تریاک، هرویین و متادون به عنوان مسمومیت با مواد مخدر در نظر گرفته شده است. بقیه به ترتیب شامل الکل (13/1 درصد)، مواد شیمیایی (2/3 درصد)، سم سیانور (2 درصد)، گزیدگیها (3/1 درصد)، مواد غذایی، گیاهان سمی، منوکسیدکربن و انواع مختلف سموم بوده است که در جدول شماره 2 نشان داده شدهاند.
شایعترین علت مسمومیتها را میتوان سوءمصرف (58/1 درصد) ذکر کرد که ناشی از مصرف مواد مخدر مانند تریاک، هرویین، متادون و همچنین مصرف الکل و داروی ترامادول است. 179 نفر (45 درصد) بیماران دارای سابقه مصرف مواد مخدر و یا بیماریهای روانی هستند و رابطه معنیداری بین مسمومیت این افراد با مواد دارویی یا غیردارویی وجود نداشت (0/099=P). دیگر عوامل شامل مصرف عمدی (34/9 درصد) و تصادفی (7 درصد) بودهاند. در بین موارد اقدام به خودکشی یا مسمومیت عمدی 54 نفر مرد (38/84 درصد) و 85 نفر زن (61/15 درصد) بودند. در موارد سوءمصرف 207 نفر مرد (89/61 درصد) و 24 نفر زن (10/39 درصد) بودند. مردان بیشتر از زنان دچار مسمومیت با الکل شدند (15/1 درصد در مردان و 7/8 درصد در زنان). شایعترین راه قرار گرفتن در معرض سموم از طریق گوارشی (84/9 درصد) و سپس استنشاقی (13/6 درصد) و تزریقی (1/5 درصد) است.
فراوانی مسمومیتها در فصول و ماههای مختلف سال نشان میدهد که بیشترین مسمومیتها به ترتیب در فصل تابستان (28/4 درصد)، بهار (27/4 درصد) و زمستان (24/9 درصد) اتفاق افتاده است. کمترین میزان شیوع مسمومیتها در فصل پاییز با 77 نفر (19/3 درصد) بود. ﺑﯿﺸﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل تابستان (32/3 درصد) و ﺳﭙﺲ در ﻓﺼﻞ بهار (25/1 درصد) و زمستان (22/3 درصد) مشاهده شد. ﮐﻤﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل پاییز (20/1 درصد) دیﺪه ﺷﺪ. به طور کلی رابطه معنیداری بین نوع مسمومیت دارویی یا غیردارویی با فصول مختلف سال دیده نشد (0/498=P). ماه دی بیشترین شیوع مسمومیت با 10/3 درصد و ماههای مهر و آذر کمترین میزان شیوع با 5/3 درصد را دارند که در تصویر شماره 1 نشان داده شده است.
54/3 درصد بیماران (216 نفر) سابقه هیچگونه بیماری ندارند. 24/9 درصد سابقه مصرف مواد مخدر و 12/3 درصد دارای سابقه بیماری روحی و روانی بودند. سایر بیماریها به ترتیب بیماریهای قلبی عروقی (4/3درصد)، دیابت (1/5درصد)، اختلال تنفسی (0/3 درصد) و هایپرتانسیون (0/5 درصد) را شامل میشوند. در ارتباط با زمان وقوع مسمومیت 54 درصد (215 نفر) از بیماران در طی روز و 46 درصد (183 نفر) در طی شب با اورژانس تماس گرفتند. در 21/6 درصد از موارد با پزشک مرکز ارتباطات استان مشاوره تلفنی انجام شده است. هم چنین جدول شماره 3 فراوانی متغیرهای مختلف مرتبط با مسمومیت های غیر عمدی را نشان می دهد.
مراقبتهای حمایتی انجامشده از مسمومین شامل حمایت از راه هوایی، اکسیژنرسانی، درمان آریتمی، حمایت همودینامیک، درمان تشنج و پیشگیری از عوارض ثانویه است. بیشترین اقدامات درمانی انجامشده برقراری خط وریدی، اکسیژندرمانی، سرمتراپی، مداخلات دارویی و دادن آنتیدوت بوده است. همچنین برای 10 نفر (2/5 درصد) از مسمومین، اقدامات احیای قلبی ریوی پیشرفته انجام شد. بیشترین داروهایی که در درمان مسمومیتها استفاده میشود به ترتیب شامل دیازپام (5/6 درصد)، اپینفرین (5/3 درصد)، پلازیل (2/5 درصد) و همچنین داروهایی مانند آندانسترون، هالوپریدول، بایپریدین، سالبوتامول و هیدروکورتیزون است.
برای درمان مسمومیت در 22/6 درصد موارد از آنتیدوت یا درمان اختصاصی استفاده شده است، به طوری که برای 75 نفر (18/8درصد) نالوکسان و 15 نفر (3/8 درصد) آتروپین به کار رفته است و سایر بیماران (77/4 درصد) آنتیدوت دریافت نکردند. پس از انجام اقدامات درمانی لازم 304 نفر (76/4 درصد) از بیماران به مرکز درمانی مجهز انتقال داده شدند، 11 نفر (2/8 درصد) درمان سرپایی شدند، 81 نفر (20/4 درصد) از ادامه درمان امتناع کردند و 2 نفر (0/6 درصد) از بیماران فوت شدند (جدول شماره 4).
بحث و نتیجهگیری
نتایج این پژوهش نشان میدهد که فراوانی مسمومیتها بیشتر در محدوده 26 تا 35 سال بوده است (جدول شماره 1) و کودکان و افراد زیر 15 سال درصد بسیار کمی دارند. حدود 74/4 درصد از مسمومیتها در میان افراد با محدوده سنی 16 تا 35 سال رخ داده که با نتایج مطالعات فاضل تولمی و ضیابری [22] در گیلان تقریباً همخوانی دارد. در آن مطالعه بیشترین درصد مسمومیتها مربوط به 20 تا 40 سال با 56/1 درصد بود. علت افزایش مسمومیت در میان قشر جوان میتواند سهولت دسترسی و در کودکان آگاهی نداشتن از نوع ماده، دسترسی اتفاقی و غفلت والدین باشد. راههای پیشگیری از مسمومیت در کودکان شامل آموزش به والدین، دور قرار دادن مواد شیمیایی و داروها از دسترس کودکان است.
بر حسب نتایج، میزان مسمومیت در مردان (68/1 درصد) بیشتر از زنان (31/9 درصد) بوده است. این نتایج با تحقیقی که محمدی و همکاران در سال 1391 درگیلان انجام دادند، مطابقت دارد. در آن مطالعه از 3789 نفر بیمار مسموم، 2635 نفر مرد و 1154 نفر زن بودند و میزان مسمومیت در مردان بالاتر از زنان بود (69/5 درصد در مردان در برابر 30/5 درصد در زنان) [23]. در مطالعه حاضر میزان اقدام به خودکشی یا مسمومیت عمدی در زنان (61/15 درصد) بالاتر از مردان (38/84 درصد) است که با نتایج مطالعه قاسمپوری و همکاران همسو است [24]. این در حالی است که میزان سوءمصرف یا مسمومیتهای غیرعمدی در مردان (89/61 درصد) بالاتر از زنان (10/39 درصد) است که نتایج حاصل با نتایج مطالعات قبلی فاضل تولمی و همکاران [21]، خیرآبادی [3] و شکرزاده [24] همخوانی دارد. همچنین مردان بیشتر از زنان دچار مسمومیت با الکل شدند (15/1 درصد در مردان در برابر 7/8 درصد در زنان). نتایج نشان داده است که زنان برای اقدام به خودکشی بیشتر از مردان از بنزودیازپینها استفاده میکنند (58/8 درصد در زنان در برابر 38/8 درصد در مردان) که با نتایج مطالعهای که در سال 1381 در مازندران انجام شده، مطابقت دارد [25].
محل زندگی 305 نفر (76/6 درصد) از مسمومین در مناطق شهری و 93 نفر (23/4 درصد) در روستاها بوده است که نتایج تحقیقات گذشته نیز آن را تأیید میکند [30 , 27, 28, 29, 26]. احتمالاً یکی از دلایل افزایش میزان مسمومیت در مناطق شهرنشینی، دسترسی آسانتر به دارو را میتوان ذکر کرد. 25 درصد از افرادی که اقدام به خودکشی کردند در روستا و بقیه در شهر زندگی میکردند. بنابراین، به نظر میرسد انجام مطالعات بیشتر در زمینههای روانشناختی و اجتماعی و مسائل زندگی شهرنشینی و اقدامات پیشگیرانه و برنامهریزی برای کاهش اقدام به خودکشی و مسمومیت ضروری باشد.
شایعترین راه قرار گرفتن در معرض سموم در جمعیت مورد مطالعه، راه گوارشی بود که با نتایج تحقیقات گذشته [14، 23، 29، 31 ،32] همراستاست. به نظر میرسد دلیل عمده استفاده از این روش سهولت و سادگی این راه باشد. مسمومیت از راه استنشاقی بیشتر در اثر مصرف مواد مخدر، مسمومیت با گاز منوکسیدکربن، استنشاق مواد شوینده خانگی و صنعتی و همچنین سموم ارگانوفسفره در مزارع کشاورزی اتفاق میافتد.
نتایج مطالعه نشان میدهد که بیشترین و فراوانترین موارد مسمومیت مربوط به عوامل دارویی با 58/3 درصد بوده و مابقی یعنی 41/7 درصد مربوط به عوامل غیردارویی بودند. در مطالعات دیگر نیز دارو شایعترین عامل مسمومیتها بوده که نتایج پژوهش ما را تأیید میکند [23 ،24 ،29، 31، 33 ،34]. مطابق نتایج مطالعه نصیری و همکاران که در دورهای 18 ماهه در سال 94 و 95 در بیمارستانهای مازندران انجام شده است، مسمومیت دارویی با 65/2 درصد بیشترین میزان شیوع را داشته است [14]. ترامادول (29/6 درصد) شایعترین دارویی است که منجر به مسمومیت شده و بنزودیازپینها (21/1 درصد) در رده دوم قرار دارند اما در تحقیقات گوناگونی که انجام شده است نوع داروی ایجادکننده در مسمومیتهای دارویی متفاوت بوده است. در مطالعه مقدمنیا و عبدالهی [30] و مهدیزاده و همکاران [28] در بابل شایعترین عامل دارویی دیازپام بود. نتایج دو مطالعه در تهران نشان میدهد که داروهای اعصاب و روان و داروهای ضدافسردگی سه حلقهای شایعترین عامل مسمومیت بودند [35 ،36]. در پژوهشی که معصومی و همکاران در اصفهان انجام دادند، داروهای روانگردان علت شایع بودند [28]. دلایل افزایش مصرف ترامادول در میان جوانان شاید این باشد که بهآسانی ﺩﺭ ﺩﺍﺭﻭﺧﺎﻧﻪها ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺁﺯﺍﺩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻮﺭﺍکی در دسترس است. همچنین میتوان به ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪهای منفی ﻣﺼﺮﻑ ﺗﺮﺍﻣﺎﺩﻭﻝ بهویژه ﺍﻋﺘﻴﺎﺩﺁﻭﺭ ﺑﻮﺩﻥ آن و ﻋﺪﻡ ﺍهتمام ﺟﺪی ﺑﺮﺍی ﻃﺮﺍحی ﻭ ﺍﺟﺮﺍی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای ﭘﻴﺸﮕﻴﺮیﻛﻨﻨﺪﻩ ﺍﺯ سوءﻣﺼﺮﻑ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ [33].
در بین مسمومیتهای غیردارویی شایعترین عامل ایجادکننده مسمومیت مواد مخدر (22/6 درصد) و الکل (13/1 درصد) بودند (جدول شماره 2). این نتایج همسو با یافتههای فاضل تولمی و ضیابری [21] و محمدی و همکاران [22] در گیلان و نصیری و همکاران [13] در مازندران بود. در مطالعهای که در بیمارستان شهید بهشتی بابل در سال 1391 انجام شد، شایعترین عامل غیردارویی الکل (16/6 درصد) بود. شایعترین عامل مسمومیت غیردارویی در بیمارستان رازی قائمشهر (1393) مصرف قرص برنج و جوندهکشها و در بیمارستان 5 آذر گرگان (1387-1394) ترکیبات ارگانوفسفره و قرص برنج بوده است که با مطالعه ما همسو نیست [37 ،24]. در ایران به دلیل دسترسی آسان به مواد مخدر از جمله تریاک و یا اعتقاد خاص عوام به آثار سودمند و استفاده خودسرانه از آن و نیز نگهداری در منزل، مواد مخدر عامل بخش مهمی از مسمومیتها است [38]. همچنین 1/3 درصد از مسمومیتها مربوط به گزیدگی ناشی از مار و زنبور و گازگرفتگی سگ بوده است که اقدامات اولیه لازم انجام شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که زمان وقوع مسمومیتها در 54 درصد موارد در طی روز و در 46 درصد موارد در طی شب بوده است. فراوانی مسمومیتها در فصول و ماههای مختلف سال نشان میدهد که بیشترین مسمومیتها به ترتیب در فصل تابستان (28/4 درصد)، و سپس بهار، زمستان و پاییز اتفاق افتاده است. کمترین میزان شیوع مسمومیتها در فصل پاییز با 19/3 درصد بود، به طوری که ماههای مهر و آذر کمترین میزان شیوع با 5/3 درصد را دارند (تصویر شماره 1). بهطور کلی مسمومیتها در نیمه اول سال بیشتر از نیمه دوم بوده است (55/8 درصد در برابر 44/2 درصد). افزایش شیوع مسمومیتها در فصل تابستان در مطالعات دیگر نیز تأیید شده است [39 ،31]. ﺑﯿﺸﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل تابستان (32/3 درصد) و ﮐﻤﺘﺮیﻦ ﻣﻮارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ در فصل پاییز (20/1 درصد) دیﺪه ﺷﺪه است که با مطالعات رفیعی [39] و قلعهای [40] مطابقت دارد. تحلیل نتایج بر اساس جنسیت نشان داده است که مردان در فصل بهار و زنان در فصل تابستان بیشتر خودکشی نمودهاند. دلیل افزایش مسمومیتها در فصل تابستان میتواند به خاطر وضعیت آبوهوایی، آلودگیهای غذایی، اوقات فراغت جوانان و مسافرت باشد [31]. عامل مسمومیت در فصول مختلف سال شیوع متفاوتی دارد. برای ﻣﺜﺎل در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻧﺎشی از ﻣﻨﻮﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ و در ﻛﺸﺖوزرع ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﺎ ﺳﻤﻮم ﻛﺸﺎورزی بیشتر ﮔﺰارش میﺷﻮد. در اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران ﻧﻴﺰ ﻛﺸﺎورزی به صورت فصلی زیاد میشود و از اواﺳﻂ ﺑﻬﺎر تا اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﺗﺎ اواﺳﻂ ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ادامه مییابد، بنابراین ﺑﻪ ﻧﻈﺮ میرﺳﺪ ﻣﻮارد ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺳﻬﻮی ﺳﻤﻮم ﻛﺸﺎورزی ﺧﺼﻮصاً در ﻛﺸﺎورزان، ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رﻋﺎﻳﺖ نکردن ﻧﻜﺎت ﻻزم در هنگام اﺳﺘﻔﺎده از آنها ﺑﺎﺷﺪ [31].
بیشترین اقدامات درمانی انجامشده برقراری خط وریدی، اکسیژندرمانی، سرمتراپی، مداخلات دارویی و دادن آنتیدوت بوده است. همچنین در 2/5 درصد از مسمومین، اقدامات احیای قلبی ریوی پیشرفته انجام شد. برای درمان مسمومیت در 22/6 درصد موارد از آنتیدوت یا درمان اختصاصی مانند نالوکسان و آتروپین استفاده شده است. از آنتیدوت آتروپین بیشتر در موارد مسمومیت با ترکیبات ارگانوفسفره و آنتیدوت نالوکسان در موارد مسمومیت با ترکیبات اوپیوئیدی مانند تریاک و هرویین استفاده شده. پس از انجام اقدامات درمانی لازم، 76/4 درصد از بیماران به مرکز درمانی مجهز انتقال داده شدند ولی متأسفانه 0/6 درصد از مسمومین به علت شدت مسمومیت درگذشتند.
نتایﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎضر ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ با عنایت به افزایش سوءمصرف مواد مخدر و داروهایی مانند ترامادول که ناشی از دسترسی آسان در جامعه بوده و نیز زیاد بودن میزان خودکشی در زنان جوان، حمایتهای روانشناسی و اجتماعی، نظارت مناسب بر توزیع دارو و عملکرد داروسازان و پزشکان، استفاده از امکانات آزمایشگاهی سمشناسی، دسترسی آسان به انواع پادزهرها و مبارزه مستمر با توزیعکنندگان مواد مخدر لازم و ضروری است. همچنین بایستی با ایجاد ﻓﻀﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻔﺮیﺤﺎت ﺳﺎﻟﻢ برای جوانان و برنامهریزیهای مناسب و دقیق میزان بروز مسمومیت را کاهش داد.
ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس آموزش تخصصی و آشنایی کارمندان اورژانس پیشبیمارستانی با انواع مواد مخدر، داروها و مواد شیمیایی که سوءمصرف میشوند و مسمومیتزا هستند، پیشنهاد میگردد. همچنین برگزاری ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای آﻣﻮزشی مناسب ﺑﺮای واﻟﺪﻳﻦ در ﻣﻮارد ﻣﺴﻤﻮمیتهای ﻏﻴﺮﻋﻤﺪی ﻛﻮدﻛﺎن و برگزاری کلاسهای آموزشی ﻧﺤﻮه ﻣﺮاﻗﺒﺖ و اﺣﺘﻴﺎﻃﺎت ﻻزم حین کار در ﻣﻮارد مسمومیتهای شغلی ضروری است. با توجه به زیاد بودن میزان مسمومیتهای عمدی در میان جوانان، لازم است تا از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮاجع مسئول ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﺎوره روانﺷﻨﺎسی ﻋﻤﻮمی، مثلاً از طریق رﺳﺎﻧﻪهای ﻋﻤﻮمی برای آگاهسازی ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
پژوهش حاضر با شناسه اخلاق IR.MAZUMS.REC.95.2509 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی مازندران تصویب شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله کارشناسی ارشد نویسنده آخر، در کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مازندران می باشد.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی: ابراهیم نصیری؛ روششناسی، اعتبار سنجی، تحلیل، تحقیق و بررسی منابع: ابراهیم نصیری، جمال رضایی اوریمی؛ نگارش پیشنویس، ویراستاری و نهایی سازی نوشته: جمال رضایی اوریمی، پیمان طالبی، قاسم محمودپور؛ بصریسازی، نظارت، مدیریت پروژه، تأمین مالی: تمامی نویسندگان.
تعارض منافع
نویسندگان اعلام میدارند که هیچگونه تضاد منافعی ندارند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله بر خود لازم می دانند از همه همکاران مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی شهرستان قائمشهر که در گردآوری و جمعآوری اطلاعات لازم همکاری صمیمانهای داشتند، تشکر و قدردانی نمایند.
References
1.Beck RJ, Pollak AN, Rahm SJ, editors. Intermediate emergency care and transportation of the sick and injured. Burlington, Massachusetts: Jones & Bartlett Learning; 2004. https://books.google.com/books?id=PY8TO5EIBRAC&printsec=frontcover&dq=
2.Sanaei G. Industrial toxicology. Tehran: Tehran Unievercity; 2009.
3.Kheirabadi G. [Intentional and accidental poisoning and its relation to some individual characteristics (Persian)]. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2001; 6(1):26-30. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=12574
4.Jailkhani SM, Naik JD, Thakur MS, Langare SD, Pandey VO. Retrospective analysis of poisoning cases admitted in a tertiary care hospital. International Journal of Recent Trends in Science And Technology. 2014; 10(2):365-8. https://www.researchgate.net/profile/Sheetu-Jailkhani/publication/325658073_
5.Lynn E, Doyle A, Keane M, Bennett K, Cousins G. Drug poisoning deaths among women: A scoping review. Journal of Studies on Alcohol and Drugs. 2020; 81(5):543-55. [DOI:10.15288/jsad.2020.81.543] [PMID]
6.World Health Organization. Food safety [Internet]. 2020 [Updated 2020 April 30]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/food-safety
7.Kapur N, Turnbull P, Hawton K, Simkin S, Sutton L, Mackway-Jones K, et al. Self-poisoning suicides in England: A multicentre study. QJM: An International Journal of Medicine. 2005; 98(8):589-97. [DOI:10.1093/qjmed/hci089] [PMID]
8.Aghilinejad M, Mohamadi S, Farshad A. [The effect of pesticides on farmers’ health (Persian)]. Research in Medicine. 2007; 31(4):327-31. https://pejouhesh.sbmu.ac.ir/article-1-445-fa.pdf
9.Sabzghabaee A, Eizadi-Mood N, Montazeri K, Yaraghi A, Golabi M. Fatality in paraquat poisoning.Singapore Medical Journal. 2010; 51(6):496-500. http://www.smj.org.sg/sites/default/files/5106/5106a5.pdf
10.Krenzelok EP. The use of poison prevention and education strategies to enhance the awareness of the poison information center and to prevent accidental pediatric poisonings. Journal of Toxicology: Clinical Toxicology. 1995; 33(6):663-7. [DOI:10.3109/15563659509010625] [PMID]
11.Lamireau T, Llanas B, Deprez C, Vergnes P, Demarquez J. [Severity of ingestion of caustic substance in children (French)]. Archives de Pédiatrie. 1997; 4(6):529-34. [DOI:10.1016/S0929-693X(97)87571-9]
12.Nikfar S, Khatibi M, Abdollahi-Asl A, Abdollahi M. [Cost and utilization study of antidotes: an Iranian experience. International Journal of Pharmacology. 2011; 7(1):46-9. [DOI:10.3923/ijp.2011.46.49]
13.Nasiri E, Moalleme M, Padashi M, Rezaei Orimi J. [Review of the classification and treatment of medical emergencies poisoning from third to Seventh centuries AD, in the context of the history of medicine in Iran and compare it with the present (Persian)] [MA. thesis]. Mazandaran: Mazandaran Univercity of Medical Sciences; 2018.
14.Iran Newspaper. [The upward trend of alcohol poisoning in the country (Persian)] [Internet]. 2017 [Updated 2017 October 25]. Available from: https://www.magiran.com/article/3651074
15.Shokrzadeh M, Yaghubi Beklar S. [Epidemiology of drug-poisoning death in central cities of Mazandaran, Iran 2011-2016 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2017; 27(153):140-5. http://jmums.mazums.ac.ir/browse.php?a_id=9117&sid=1&slc_lang=fa
16.Alinejad S, Zamani N, Abdollahi M, Mehrpour O. A narrative review of acute adult poisoning in Iran. Iranian Journal of Medical Sciences. 2017; 42(4):327–46. [PMCID]
17.Dehghani R, Fathi B. Scorpion sting in Iran: A review. Toxicon. 2012; 60(5):919-33. [DOI:10.1016/j.toxicon.2012.06.002] [PMID]
18.Vazirianzadeh B, Hossienzadeh M, Moravvej S, Vazirianzadeh M, Mosavi S. An epidemiological study on scorpion stings in Lordegan county, South-West of Iran. Archives of Razi Institute. 2013; 68(1):71-6. [DOI:10.7508/ari.2013.01.012]
19.Gutiérrez JM, Castillo L, de Naves KMD, Masís J, Alape-Girón A. Epidemiology of snakebites in El Salvador (2014-2019). Toxicon. 2020; 186:26-8. [DOI:10.1016/j.toxicon.2020.07.027] [PMID]
20.Moghadamnia A, Abdollahi M. [An epidemiological study of acute poisoning in Babol during 1993-95 (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 1999; 1(1):19-26. https://jbums.org/browse.php?a_id=2964&slc_lang=en&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1
21.fazel Tolami L, Maleki Ziabari SM. [Study of variety of toxicity in poisoned cases rescued by emergency medical services in guilan (Persian)]. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2012; 21(84):77-82. https://journal.gums.ac.ir//browse.php?a_id=62&sid=1&slc_lang=en&ppup=
22.Mohammadi J, Niyazmand F, Malaki Ziabari S. [Epidemilogy investigation of poisoning cases assisted by guilan province 115 emergency (Persian)]. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2015; 25(97):56-60. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=526297
23.Ghasempoori K, Vahid Sharifi V, Hatami M. [Epidemiology of acute poisoning in patients admitted to Qaemshahr Razi hospital, Iran, 2014 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2016; 26(143):247-51. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-9020-en.html
24.Shokrzadeh M, Yazdani Charati J, Pourhossein M, Amadeh juybary N. [Epidemiological study of mortality rate from opioid abuse in referential bodies to Mazandaran department of forensic medicine (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2014; 24(115):122-7. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-4121-en.html
25.Moghadamnia A, Abdollahi M. An epidemiological study of poisoning in northern Islamic Republic of Iran. Eastern Mediterranean Health Journal. 2002; 8(1):88-94. https://apps.who.int/iris/handle/10665/119141
26.Mahmoodi G, Astraki P, Farhadi A, Nazari Y. [Deaths from poisoning during the years 2007 to 2011 in patients admitted to Shohada-ye Asher hospital in Khorramabad (Persian)]. Journal of Lorestan University of Medical Sciences. 2013; 15(1):43-50. https://yafte.lums.ac.ir/article-1-1188-fa.pdf
27.Masoumi G, Eizadi-Mood N, Akabri M, Sohrabi A, Khalili Y. [Pattern of poisoning in Isfahan (Persian)]. Journal of Isfahan Medical School. 2012; 29(163):1317-24. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=151288
28.Mahdizadeh G, Manouchehri A, Zarghami A, Moghadamnia A. [Prevalence and causes of poisoning in patients admitted to Shahid Beheshti hospital of Babol in 2011-2012 (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2015; 17(7):22-8. https://jbums.org/article-1-5499-en.html
29.Rahmani A, Jafari M, Farnam M, Zafari J. [Evaluation of epidemiologic of drug poisoning in the Ahvaz Razi hospital in the years of 2004-2008 (Persian)]. Jundishapur University of Medical Sciences. 2014; 21(1):43-6. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=496695
30.Moghadam Nia A, Abdollahi M. [An epidemiological study of acute poisoning in Babol during 1993-95 (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 1999; 1(1):19-26. https://jbums.org/browse.php?a_id=2964&slc_lang=en&sid=1&printcase=1&hbnr=1&hmb=1
31.Wennig R, Eyer F, Schaper A, Zilker T, Andresen-Streichert H. Mushroom poisoning. Deutsches Arzteblatt International. 2020; 117(42):701-8. [DOI:10.3238/arztebl.2020.0701] [PMID] [PMCID]
32.Aghakhani N, Nikoonejad A. [Epidemiology of tramadol poisoning in iran (Persian)]. Nursing And Midwifery Journal. 2015; 12(12):1081-7. https://unmf.umsu.ac.ir/browse.php?a_id=1892&sid=1&slc_lang=fa
33.Azin S, Shahidzadeh Mahani A, Abadi M, Omidvari S, Montazeri A. Substances involved in human poisoning a comparison between intentional and accidental poisoning cases (Persian)]. Iranian Journal of Epidemiology. 2008; 4(2):7-17. https://irje.tums.ac.ir/article-1-140-fa.html
34.Dianat S, Zarei M, Hassanian-Moghaddam H, Rashidi-Ranjbar N, Rahimian R, Rasouli M. Tricyclic antidepressants intoxication in Tehran, Iran: Epidemiology and associated factors. Human & Experimental Toxicology. 2011; 30(4):283-8. [DOI:10.1177/0960327110371701] [PMID]
35.Sarjami S, Hassanian-Moghaddam H, Pajoumand A, Zarei M. [Epidemiology of adolescent poisoning in Loghman-Hakim hospital (Persian)]. Pejouhesh dar Pezeshki. 2008; 32(1):81-5. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=127446
36.Shokrzadeh M, Hoseinpoor R, Hajimohammadi A, Delaram A, Pahlavani M, Rezaei M, et al. Pattern of deliberate self-poisoning in Gorgan, North of Iran. International Journal of Medical Toxicology and Forensic Medicine. 2017; 7(1):6-18. [DOI:10.22037/ijmtfm.v7i1(Winter).12253]
37.Moghadamnia A. [Common poisoning episodes the routes of solution with a view of poisoning in Mazandaran province past, present and the future (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2007; 9(6):61-77. http://jbums.org/article-1-2496-fa.html
38.kabirzadeh A, Asghari A, Mohseni Saravi B, Rezazadeh E, Bagherian Farahabadi E. [Frequency of non-medicinal poisoning of inpatients in the hospitals of Mazandaran university of medical sciences, 2010-2011 (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2013; 22(1):135-42.http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-2083-fa.html
39.Rafiei M, Seyfi A. [The epidemiologic study of suicide attempt referred to hospitals of university of medical sciences in Markazi- province from 2002 to 2006 (Persian)]. Iranian Journal of Epidemiology. 2009; 4(3&4):59-69. https://irje.tums.ac.ir/article-1-134-fa.pdf
40.Ghaleiha A, Behroozi Fard F. [Epidemiologic survey of suicide attempters hospitalized in Hamadan Sina hospital in 2001-2002 (Persian)]. Journal of Hamadan University of Medical Sciences. 2007; 13(4):58-63. https://www.safetylit.org/citations/index.php?fuseaction=citations.viewdetails&citationIds[]=citjournalarticle_91916_18
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان تحت مجوز
Creative Commons
Attribution-NonCommercial 4.0 است.
تماس با ما
کد پستی : 93345-41938
تلفن نمابر: 0133330939
وبسایت: http://journal.gums.ac.irو ایمیل: medjour@gums.ac.ir
