دوره 31، شماره 4 - ( 10-1401 )
جلد 31 شماره 4 صفحات 285-274 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 853
Ethics code: IR.GUMS.REC.1399.386
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Balou H A, Joukar F, Yeganeh S, Hassanipour S, Naghipour M, Baghaee M, et al . Epidemiological Study of Different Types of Cancers Among Adults PERSIAN Guilan Cohort Study. JGUMS 2023; 31 (4) :274-285
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2486-fa.html
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2486-fa.html
بالو حیدر علی، جوکار فرحناز، یگانه سارا، حسنی پور سهیل، نقی پور محمد رضا، بقایی مسعود، و همکاران. و همکاران.. بررسی وضعیت اپیدمیولوژیک انواع سرطان در جمعیت کوهورت پرشین گیلان. مجله علوم پزشکی گیلان. 1401; 31 (4) :274-285
حیدر علی بالو1 
، فرحناز جوکار1 ، سارا یگانه2 ، سهیل حسنی پور2 ، محمد رضا نقی پور1 ، مسعود بقایی1 ، غلامرضا صادقی3 ، گلسا حیا دخت1 ، حسینعلی نیک بخت4 ، فریبرز منصور قناعی* 5
، فرحناز جوکار1 ، سارا یگانه2 ، سهیل حسنی پور2 ، محمد رضا نقی پور1 ، مسعود بقایی1 ، غلامرضا صادقی3 ، گلسا حیا دخت1 ، حسینعلی نیک بخت4 ، فریبرز منصور قناعی* 5
1- مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد گیلان، دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، رشت، ایران.
2- مرکز تحقیقات غربالگری و پیشگیری از سرطان‌های گوارشی، دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، رشت، ایران.
3- گروه بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، رشت، ایران.
4- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، پژوهشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی بابل، بابل، ایران.
5- مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد گیلان، دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، رشت، ایران. ، fmansourghanaei @gmail. com
2- مرکز تحقیقات غربالگری و پیشگیری از سرطان‌های گوارشی، دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، رشت، ایران.
3- گروه بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، رشت، ایران.
4- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، پژوهشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی بابل، بابل، ایران.
5- مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد گیلان، دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، رشت، ایران. ، fmansourghanaei @gmail. com
متن کامل [PDF 5458 kb]
(563 دریافت)
| چکیده (HTML) (850 مشاهده)
.jpg)
.jpg)
References
متن کامل: (881 مشاهده)
مقدمه
سرطان بعد از بیماری‌های قلبی‌عروقی اصلی‌ترین علت مرگ‌و‌میر در دنیا و در ایران سومین علت مرگ بعد از تصادفات رانندگی و بیماری‌های قلبی‌عروقی است [1]. سالانه 9 میلیون مورد جدید ابتلا به سرطان در دنیا وجود دارد که حدود 60 درصد از این آمار متعلق به کشورهای کمتر توسعه‌یافته و در حال توسعه است [2]. طبق گزارش گلوبوکان در سال 2020 پیش‌بینی می‌شود 28/4 میلیون مورد سرطان تا سال 2040 در جهان وجود داشته باشد [3]. تخمین زده می‌شود که از هر 5 کانادایی 2 نفر در طول زندگی خود به سرطان مبتلا شوند [4].
تعداد موارد جدید سرطان براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 در ایران، 124128 مورد بود. براساس این گزارش کمترین میانگین بروز سرطان مربوط به استان سیستان و بلوچستان است. براساس همین گزارش، تعداد موارد جدید سرطان در استان گیلان، 4555 مورد بوده است؛ بنابراین می‌توان تفاوت‌های جغرافیایی را در میزان بروز سرطان مؤثر دانست [5].
الگوی بروز انواع سرطان نیز در مناطق مختلف دنیا متفاوت است. شایع‌ترین بدخیمی‌های دنیا در مردان به‌جز سرطان پوست به‌ترتیب سرطان ریه، پروستات، روده بزرگ یا کولورکتال، معده و کبد و در زنان سرطان پستان، ریه، روده بزرگ یا کولورکتال، سرویکس رحم و معده است. در اروپا در مردان ریه، کولون، پروستات، مثانه و معده و در زنان پستان، کولون، ریه، رحم و معده در زنان جزء شایع‌ترین سرطان‌ها است [6]. شایع‌ترین سرطان‌ها در کانادا سرطان پروستات در مردان و سرویکس در زنان است [7]. براساس آمار سرطان کانادا 2021 شایع‌ترین سرطان‌ها شامل ریه، پستان، کولورکتال و پروستات بود.
براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 در ایران شایع‌ترین سرطان‌ها شامل پستان، پروستات، کولورکتال، پوست (غیر ملانوما) و معده بود. نتایج همین گزارش در استان گیلان نشان داد شایع‌ترین سرطان‌ها در کل استان شامل پستان، معده، روده بزرگ یا کولورکتال، پروستات و پوست (غیر ملانوما) بود [5].
با افزایش سن، میزان بروز سرطان افزایش می‌یابد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد باتوجه‌به افزایش سن در جمعیت دنیا، تا سال 2030 حدود 70 درصد بدخیمی در سنین بالای 65 سال رخ می‌دهد [8]. براساس گزارش کشوری، ثبت موارد سرطانی در ایران در سال 1387، موارد سرطان در زنان 44/49 درصد و 55/51 درصد در مردان رخ داده و براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395، تعداد 65678 (53 درصد) از سرطان‌ها در مردان و 58450 (47 درصد) از سرطان‌ها در زنان اتفاق افتاده است [5].
عوارض بیماری سرطان شامل درد‌های شدید، ضعف شدید قوای جسمانی، تضعیف روحیه و بار اقتصادی منفی بر جامعه است. مرگ‌های زودهنگام بار اقتصادی قابل‌توجهی را بر جوامع تحمیل می‌کند [9]. طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی تا سال 2030 میلادی، سرطان به‌عنوان اولین علت مرگ‌و‌میر در سراسر دنیا شناخته می‌شود [10]. در مطالعه‌ای در ایالات متحده آمریکا از 1638910 بیمار مبتلابه انواع مختلف سرطان، 557190 نفر، جان خود را از دست می‌دهند. در‌واقع، 35 درصد افراد سرطانی دچار مرگ‌و‌میر زودرس ناشی از سرطان می‌شوند [11]. در مطالعه‌ای در ایران نشان داده شد که میزان مرگ در ایران 65 و 41/1 درصد به ازای هر 100 هزار نفر مرد و زن است که نسبت مرد به زن 1/12 است [1].
جمع‌آوری اطلاعات درباره سرطان‌ها، اولین گام در کنترل آن است. یافتن اطلاعاتی درباره ویژگی‌های این بیماری مانند سن، جنس، نوع سرطان شایع و محل ابتلای افراد در پیشگیری زودرس و کنترل این بیماری می‌تواند مفید واقع شود. باتوجه‌به اجرای مطالعه کوهورت در یک جمعیت 10 هزار نفری، درصدد برآمدیم تا تعداد انواع سرطان‌ها را در جمعیت کوهورت گیلان گزارش کرده و داده‌ها را با سایر مطالعات مقایسه کنیم.
روش‌ها
در این مطالعه تحلیلی‌مقطعی از اطلاعات کوهورت گیلان که بخشی از کوهورت پرشین کشوری است، استفاده شد. مشارکت‌کنندگان، 10520 نفر مرد و زن از مناطق شهری و روستایی شهرستان صومعه‌سرا در استان گیلان بودند که اطلاعات آنان از سال 1393 تا 1395 تکمیل شد. معیار ورود شامل سن 35 تا 70 سال و سکونت در منطقه مطالعه‌شده بود. برای افراد مهاجر باید حداقل 1 سال از سکونت آن‌ها در آن منطقه می‌گذشت و در افراد غیر‌مهاجر لازم بود که حداقل 9 ماه از سال در آن منطقه سکونت داشته باشند. تنها افراد با تابعیت ایرانی می‌توانستند وارد مطالعه شوند. بنای ایرانی بودن افراد، داشتن کارت ملی و شناسنامه بود.
معیار خروج شامل افرادی بود که برخلاف توضیح فواید طرح و تلاش تیم مطالعه جهت مشارکت فرد، برای شرکت در مطالعه تمایل نداشتند، افرادی که قادر به برقراری ارتباط جهت پاسخگویی نبودند، افراد ناشنوا، نابینا، گنگ یا فلجی که قادر به مراجعه به مرکز کوهورت نبودند، افراد مبتلابه اختلالات روحی و روانی، عقب‌ماندگی ذهنی و هر بیماری روان‌پزشکی در مرحله حاد همانند سایکوز که تحت درمان باشند [12 ,13]. وجود یا عدم وجود سرطان در نمونه‌های بررسی‌شده، براساس خوداظهاری افراد شرکت‌کننده در مطالعه بود.
در این مطالعه، 98 مورد سرطان در 94 بیمار ثبت شد. میزان شیوع در 100 هزار نفر با استفاده از اطلاعات جمعیتی شهرستان صومعه‌سرا محاسبه شد. داده‌های توصیفی به شکل میانگین و انحراف معیار و تعداد (درصد) گزارش شد. تحلیل‌های آماری با نرم‌افزار STATA نسخه 13 انجام شد.
یافته‌ها
در 94 بیمار مبتلابه سرطان، میانگین و انحراف معیار سنی افراد مبتلابه سرطان در زمان تکمیل پرسش‌نامه 9/05±53/23 که برای مردان 8/84±56/55 و برای زنان 8/76±51/09 بود. جمعیت زنان 65 نفر (68/4 درصد) بود. میانگین و انحراف معیار سن کل افراد در زمان تشخیص بیماری 10/09±45/58 با دامنه سنی تشخیص 19 تا 64 سال بود. میانگین و انحراف معیار سنی مردان در زمان تشخیص 11/23±47/61 و میانگین و انحراف معیار سنی زنان 7/87±44/30 بود.
در زمان تشخیص سرطان جوان‌ترین و پیرترین مرد به‌ترتیب 23 و 64 سال داشتند. جوان‌ترین و پیرترین زن هم به‌ترتیب 19 و 61 سال داشتتند. شایع‌ترین سرطان در کل جمعیت کوهورت گیلان شامل سرطان پستان، مغز و سیستم عصبی مرکزی و پروستات بود.
شیوع سرطان پستان از سایر انواع سرطان‌ها بیشتر بود (جدول شماره 1).
.jpg)
به‌ترتیب شیوع سرطان در مردان شامل پروستات، روده بزرگ و مغز و سیستم عصبی مرکزی و در زنان شامل سرطان‌های پستان، مغز و سیستم عصبی مرکزی و تخمدان بود (تصویر شماره 1).
سرطان بعد از بیماری‌های قلبی‌عروقی اصلی‌ترین علت مرگ‌و‌میر در دنیا و در ایران سومین علت مرگ بعد از تصادفات رانندگی و بیماری‌های قلبی‌عروقی است [1]. سالانه 9 میلیون مورد جدید ابتلا به سرطان در دنیا وجود دارد که حدود 60 درصد از این آمار متعلق به کشورهای کمتر توسعه‌یافته و در حال توسعه است [2]. طبق گزارش گلوبوکان در سال 2020 پیش‌بینی می‌شود 28/4 میلیون مورد سرطان تا سال 2040 در جهان وجود داشته باشد [3]. تخمین زده می‌شود که از هر 5 کانادایی 2 نفر در طول زندگی خود به سرطان مبتلا شوند [4].
تعداد موارد جدید سرطان براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 در ایران، 124128 مورد بود. براساس این گزارش کمترین میانگین بروز سرطان مربوط به استان سیستان و بلوچستان است. براساس همین گزارش، تعداد موارد جدید سرطان در استان گیلان، 4555 مورد بوده است؛ بنابراین می‌توان تفاوت‌های جغرافیایی را در میزان بروز سرطان مؤثر دانست [5].
الگوی بروز انواع سرطان نیز در مناطق مختلف دنیا متفاوت است. شایع‌ترین بدخیمی‌های دنیا در مردان به‌جز سرطان پوست به‌ترتیب سرطان ریه، پروستات، روده بزرگ یا کولورکتال، معده و کبد و در زنان سرطان پستان، ریه، روده بزرگ یا کولورکتال، سرویکس رحم و معده است. در اروپا در مردان ریه، کولون، پروستات، مثانه و معده و در زنان پستان، کولون، ریه، رحم و معده در زنان جزء شایع‌ترین سرطان‌ها است [6]. شایع‌ترین سرطان‌ها در کانادا سرطان پروستات در مردان و سرویکس در زنان است [7]. براساس آمار سرطان کانادا 2021 شایع‌ترین سرطان‌ها شامل ریه، پستان، کولورکتال و پروستات بود.
براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 در ایران شایع‌ترین سرطان‌ها شامل پستان، پروستات، کولورکتال، پوست (غیر ملانوما) و معده بود. نتایج همین گزارش در استان گیلان نشان داد شایع‌ترین سرطان‌ها در کل استان شامل پستان، معده، روده بزرگ یا کولورکتال، پروستات و پوست (غیر ملانوما) بود [5].
با افزایش سن، میزان بروز سرطان افزایش می‌یابد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد باتوجه‌به افزایش سن در جمعیت دنیا، تا سال 2030 حدود 70 درصد بدخیمی در سنین بالای 65 سال رخ می‌دهد [8]. براساس گزارش کشوری، ثبت موارد سرطانی در ایران در سال 1387، موارد سرطان در زنان 44/49 درصد و 55/51 درصد در مردان رخ داده و براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395، تعداد 65678 (53 درصد) از سرطان‌ها در مردان و 58450 (47 درصد) از سرطان‌ها در زنان اتفاق افتاده است [5].
عوارض بیماری سرطان شامل درد‌های شدید، ضعف شدید قوای جسمانی، تضعیف روحیه و بار اقتصادی منفی بر جامعه است. مرگ‌های زودهنگام بار اقتصادی قابل‌توجهی را بر جوامع تحمیل می‌کند [9]. طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی تا سال 2030 میلادی، سرطان به‌عنوان اولین علت مرگ‌و‌میر در سراسر دنیا شناخته می‌شود [10]. در مطالعه‌ای در ایالات متحده آمریکا از 1638910 بیمار مبتلابه انواع مختلف سرطان، 557190 نفر، جان خود را از دست می‌دهند. در‌واقع، 35 درصد افراد سرطانی دچار مرگ‌و‌میر زودرس ناشی از سرطان می‌شوند [11]. در مطالعه‌ای در ایران نشان داده شد که میزان مرگ در ایران 65 و 41/1 درصد به ازای هر 100 هزار نفر مرد و زن است که نسبت مرد به زن 1/12 است [1].
جمع‌آوری اطلاعات درباره سرطان‌ها، اولین گام در کنترل آن است. یافتن اطلاعاتی درباره ویژگی‌های این بیماری مانند سن، جنس، نوع سرطان شایع و محل ابتلای افراد در پیشگیری زودرس و کنترل این بیماری می‌تواند مفید واقع شود. باتوجه‌به اجرای مطالعه کوهورت در یک جمعیت 10 هزار نفری، درصدد برآمدیم تا تعداد انواع سرطان‌ها را در جمعیت کوهورت گیلان گزارش کرده و داده‌ها را با سایر مطالعات مقایسه کنیم.
روش‌ها
در این مطالعه تحلیلی‌مقطعی از اطلاعات کوهورت گیلان که بخشی از کوهورت پرشین کشوری است، استفاده شد. مشارکت‌کنندگان، 10520 نفر مرد و زن از مناطق شهری و روستایی شهرستان صومعه‌سرا در استان گیلان بودند که اطلاعات آنان از سال 1393 تا 1395 تکمیل شد. معیار ورود شامل سن 35 تا 70 سال و سکونت در منطقه مطالعه‌شده بود. برای افراد مهاجر باید حداقل 1 سال از سکونت آن‌ها در آن منطقه می‌گذشت و در افراد غیر‌مهاجر لازم بود که حداقل 9 ماه از سال در آن منطقه سکونت داشته باشند. تنها افراد با تابعیت ایرانی می‌توانستند وارد مطالعه شوند. بنای ایرانی بودن افراد، داشتن کارت ملی و شناسنامه بود.
معیار خروج شامل افرادی بود که برخلاف توضیح فواید طرح و تلاش تیم مطالعه جهت مشارکت فرد، برای شرکت در مطالعه تمایل نداشتند، افرادی که قادر به برقراری ارتباط جهت پاسخگویی نبودند، افراد ناشنوا، نابینا، گنگ یا فلجی که قادر به مراجعه به مرکز کوهورت نبودند، افراد مبتلابه اختلالات روحی و روانی، عقب‌ماندگی ذهنی و هر بیماری روان‌پزشکی در مرحله حاد همانند سایکوز که تحت درمان باشند [12 ,13]. وجود یا عدم وجود سرطان در نمونه‌های بررسی‌شده، براساس خوداظهاری افراد شرکت‌کننده در مطالعه بود.
در این مطالعه، 98 مورد سرطان در 94 بیمار ثبت شد. میزان شیوع در 100 هزار نفر با استفاده از اطلاعات جمعیتی شهرستان صومعه‌سرا محاسبه شد. داده‌های توصیفی به شکل میانگین و انحراف معیار و تعداد (درصد) گزارش شد. تحلیل‌های آماری با نرم‌افزار STATA نسخه 13 انجام شد.
یافته‌ها
در 94 بیمار مبتلابه سرطان، میانگین و انحراف معیار سنی افراد مبتلابه سرطان در زمان تکمیل پرسش‌نامه 9/05±53/23 که برای مردان 8/84±56/55 و برای زنان 8/76±51/09 بود. جمعیت زنان 65 نفر (68/4 درصد) بود. میانگین و انحراف معیار سن کل افراد در زمان تشخیص بیماری 10/09±45/58 با دامنه سنی تشخیص 19 تا 64 سال بود. میانگین و انحراف معیار سنی مردان در زمان تشخیص 11/23±47/61 و میانگین و انحراف معیار سنی زنان 7/87±44/30 بود.
در زمان تشخیص سرطان جوان‌ترین و پیرترین مرد به‌ترتیب 23 و 64 سال داشتند. جوان‌ترین و پیرترین زن هم به‌ترتیب 19 و 61 سال داشتتند. شایع‌ترین سرطان در کل جمعیت کوهورت گیلان شامل سرطان پستان، مغز و سیستم عصبی مرکزی و پروستات بود.
شیوع سرطان پستان از سایر انواع سرطان‌ها بیشتر بود (جدول شماره 1).
به‌ترتیب شیوع سرطان در مردان شامل پروستات، روده بزرگ و مغز و سیستم عصبی مرکزی و در زنان شامل سرطان‌های پستان، مغز و سیستم عصبی مرکزی و تخمدان بود (تصویر شماره 1).
مردان شهری 10 درصد بیشتر دچار سرطان بودند (تصویر شماره 1) و زنان شهری 42 درصد کمتر از زنان روستایی دچار سرطان شده بودند (تصویر شماره 2).
بحث و نتیجه‌گیری
در این مطالعه، تعداد وقوع سرطان‌های مختلف در زنان بیشتر از مردان بود. به‌عبارت‌دیگر، نسبت زن به مرد حدود 2 برابر بود. طبق گزارش گلوبوکان در سال 2020 و مطالعه سیگل و همکاران مردان بیشتر سرطان می‌گیرند [3، 14]. در مطالعه اسماعیل‌نسب و همکاران، حاجیان و همکاران و دیانتی و همکاران وقوع سرطان در مردان بیشتر از زنان بود [15, 16, 17]. در گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 نیز وقوع سرطان در زنان کمتر از مردان بود. براساس همین گزارش کشوری، وقوع سرطان در کل استان گیلان هم در زنان کمتر از مردان است [5]. در مطالعه حاضر افراد 35 تا 70 سال بررسی شده‌اند. بنابراین افراد دچار سرطان زیر 35 سال در این بازه قرار ندارند، در‌حالی‌که گزارش کشوری محدوده سنی ندارد.
میانگین سن شروع سرطان در این مطالعه 9/3±47/7 سال بوده‌است. در مطالعه تبریز نیز میانگین سن شروع سرطان، 50 تا 60 سال بود [18]. در مطالعه آباد و همکاران در استان خراسان‌شمالی، میانگین سنی افراد 59 سال که جوان‌ترین فرد قبل از یک سالگی و پیرترین افراد 95 سال تشخیص داده شده بود [19]. میانگین سنی پایین در این مطالعه نیازمند استفاده از برنامه‌های غربالگری و آموزش به افراد در این گروه سنی است. تغییر در سبک زندگی یکی از راه‌های پیشگیری از سرطان است.
در این مطالعه، زنان شهری 42 درصد کمتر از زنان روستایی دچار سرطان بودند که این ارتباط معنادار بود. در مطالعه انجام‌شده در قم بیشتر مبتلایان در مناطق شهری و فقط 10 درصد در حاشیه شهر و در مناطق روستایی زندگی می‌کردند [17].
طبق گزارش گلوبوکان در سال 2020، شایع‌ترین انواع سرطان در دنیا شامل سرطان پستان زنان، ریه و کولورکتال بود. براساس همین گزارش بیشترین شیوع سرطان در مردان شامل ریه، پروستات و کولورکتال و در زنان شامل سرطان پستان، کولورکتال و ریه بود. براساس گزارش گلوبوکان در سال 2020، شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران در هر 2 گروه زنان و مردان و در همه گروه‌های سنی شامل پستان زنان، معده و کولورکتال بود. شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان شامل معده، پروستات و ریه و در زنان شامل سرطان‌های پستان، کولورکتال و معده بود [3]. براساس تحلیل مرکز بار جهانی سرطان از سال 1990 تا 2019 شایع‌ترین سرطان‌ها شامل سرطان مری، معده و کبد بود [20].
در مطالعه ماتیوزی و همکاران، شایع‌ترین سرطان شامل ریه، پستان زنان و پروستات بود [21]. براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 در ایران شایع‌ترین سرطان‌ها شامل پستان، پروستات، کولورکتال، پوست (غیر ملانوما) و معده بود. شایع‌ترین سرطان‌ها در کل جمعیت استان گیلان شامل پستان، معده، کولورکتال، پروستات و پوست (غیر ملانوما) بود [5]. در این مطالعه، به‌ترتیب سرطان پستان (21/2 درصد)، مغز و سیستم عصبی مرکزی (8/1 درصد) و پروستات (5 درصد) شایع‌ترین سرطان‌ها بود.
همچنین براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395، شایع‌ترین سرطان‌ها در جمعیت مردان کشور شامل پروستات، پوست (غیر ملانوما)، معده، کولورکتال و مثانه و در استان گیلان شایع‌ترین سرطان‌ها در جمعیت مردان شامل معده، کولورکتال، پروستات، پوست و ریه بود. در مطالعه حاضر، سرطان‌های شایع به‌ترتیب پروستات، کولورکتال و مغز و سیستم عصبی مرکزی بود. نتایج این مطالعه درباره سرطان پروستات با نتایج گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در استانهای تهران، خوزستان و فارس مشابهت داشت [5].
شایع‌ترین سرطان در جمعیت زنان کشور سرطان پستان و سرطان کولورکتال است. در این مطالعه شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان شامل سرطان‌های پستان، مغز و سیستم عصبی مرکزی و تخمدان بود. نتایج مطالعه حاضر درباره سرطان پستان در زنان با نتایج گزارش کشوری در همه استان‌ها به‌جز استانهای چهارمحال‌وبختیاری، کهگیلویه‌وبویر‌احمد و یزد مطابقت داشت، تیروئید، پوست (غیر ملانوما) و معده و در استان گیلان شامل پستان، تیروئید، کولورکتال، معده و پوست (غیر ملانوما) بود [5].
شیوع بالای سرطان پستان در این مطالعه بیانگر اهمیت تشخیص زودرس سرطان پستان در این جمعیت است. با افزایش میزان بروز این بیماری در جهان و میزان شیوع متوسط سرطان پستان در ایران توجه به غربالگری سرطان پستان و پیدا کردن عوامل خطر و پیشگیری ضروری به‌نظر می‌رسد. در مطالعه‌ای در ایران مشخص شد که 23 درصد از سرطان‌های پستان در زنان در سن زیر 40 سالگی رخ می‌دهد و به‌علت عدم تشخیص زودرس، 70 درصد از زنان مبتلابه این سرطان در زمان کوتاهی از بین می‌روند [22].
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد حدود 8/1 درصد از افراد در این مطالعه مبتلابه سرطان مغز و سیستم عصبی مرکزی بوده‌اند. آمار جمع‌شده در ایالات متحده آمریکا برای سرطان مغز در سال 2011 (1389) نشان می‌دهد متوسط سن مبتلایان به سرطان مغز 55 سال بود. انجمن سرطان ایالات متحده تخمین زده که از 18500 نفر، 10620 نفر مرد و 7880 نفر زن مبتلابه سرطان مغز هستند [23]. شیوع سرطان مغز در سال 2004 (1382) در ایران 4218 نفر بود.
از محدودیت‌های این مطالعه، شیوع انواع سرطان‌ها در کل منطقه صومعه‌سرا و در تمام رده‌های سنی نیست و فقط یک جمعیت 10520 نفری در محدوده سنی 35 تا 70 سال را بررسی کرده‌است و باتوجه‌به معیار‌های ورود مطالعه کوهورت، گروهی از افراد از این مطالعه خارج شدند.
باتوجه‌به نتایج این مطالعه یکی از اقدامات شاخص، غربالگری سرطان پستان در زنان و سرطان پروستات در مردان است که این اقدام توسط تیم کوهورت با اجرای برنامه ماموگرافی و آزمون آنتی‌ژن اختصاصی پروستات در حال انجام است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی با کد اخلاق IR.GUMS.REC.1399.386 دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان است.
حامی مالی
مطالعه حاضر با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان انجام شده‌است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه: فریبرز منصور قناعی، فرحناز جوکار و حیدر علی بالو؛ کسب، تحلیل و تفسیر داده‌ها: فریبرز منصور قناعی، محمد‌رضا نقی‌پور، فرحناز جوکار، سارا یگانه، حیدر علی بالو، سهیل حسنی‌پور و غلامرضا صادقی؛ تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: فرحنار جوکار، سارا یگانه، مسعود بقایی، سهیل حسنی‌پور و گلسا حیادخت؛ بازبینی نقادانه دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم: فریبرز منصور قناعی و فرحنار جوکار؛ تحلیل آماری: فرحناز جوکار، سهیل حسنی‌پور و حسینعلی نیک‌بخت؛ جذب منابع مالی: معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان؛ حمایت اداری، فنی یا موادی: معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان؛ نظارت بر مطالعه: فریبرز منصور قناعی، فرحناز جوکار، حیدر علی بالو و محمد‌رضا نقی‌پور.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این پژوهش از پرسنل مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد گیلان و همین‌طور پرسنل کوهورت گیلان برای همکاری‌شان صمیمانه تشکر می‌کنند.
در این مطالعه، تعداد وقوع سرطان‌های مختلف در زنان بیشتر از مردان بود. به‌عبارت‌دیگر، نسبت زن به مرد حدود 2 برابر بود. طبق گزارش گلوبوکان در سال 2020 و مطالعه سیگل و همکاران مردان بیشتر سرطان می‌گیرند [3، 14]. در مطالعه اسماعیل‌نسب و همکاران، حاجیان و همکاران و دیانتی و همکاران وقوع سرطان در مردان بیشتر از زنان بود [15, 16, 17]. در گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 نیز وقوع سرطان در زنان کمتر از مردان بود. براساس همین گزارش کشوری، وقوع سرطان در کل استان گیلان هم در زنان کمتر از مردان است [5]. در مطالعه حاضر افراد 35 تا 70 سال بررسی شده‌اند. بنابراین افراد دچار سرطان زیر 35 سال در این بازه قرار ندارند، در‌حالی‌که گزارش کشوری محدوده سنی ندارد.
میانگین سن شروع سرطان در این مطالعه 9/3±47/7 سال بوده‌است. در مطالعه تبریز نیز میانگین سن شروع سرطان، 50 تا 60 سال بود [18]. در مطالعه آباد و همکاران در استان خراسان‌شمالی، میانگین سنی افراد 59 سال که جوان‌ترین فرد قبل از یک سالگی و پیرترین افراد 95 سال تشخیص داده شده بود [19]. میانگین سنی پایین در این مطالعه نیازمند استفاده از برنامه‌های غربالگری و آموزش به افراد در این گروه سنی است. تغییر در سبک زندگی یکی از راه‌های پیشگیری از سرطان است.
در این مطالعه، زنان شهری 42 درصد کمتر از زنان روستایی دچار سرطان بودند که این ارتباط معنادار بود. در مطالعه انجام‌شده در قم بیشتر مبتلایان در مناطق شهری و فقط 10 درصد در حاشیه شهر و در مناطق روستایی زندگی می‌کردند [17].
طبق گزارش گلوبوکان در سال 2020، شایع‌ترین انواع سرطان در دنیا شامل سرطان پستان زنان، ریه و کولورکتال بود. براساس همین گزارش بیشترین شیوع سرطان در مردان شامل ریه، پروستات و کولورکتال و در زنان شامل سرطان پستان، کولورکتال و ریه بود. براساس گزارش گلوبوکان در سال 2020، شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران در هر 2 گروه زنان و مردان و در همه گروه‌های سنی شامل پستان زنان، معده و کولورکتال بود. شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان شامل معده، پروستات و ریه و در زنان شامل سرطان‌های پستان، کولورکتال و معده بود [3]. براساس تحلیل مرکز بار جهانی سرطان از سال 1990 تا 2019 شایع‌ترین سرطان‌ها شامل سرطان مری، معده و کبد بود [20].
در مطالعه ماتیوزی و همکاران، شایع‌ترین سرطان شامل ریه، پستان زنان و پروستات بود [21]. براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395 در ایران شایع‌ترین سرطان‌ها شامل پستان، پروستات، کولورکتال، پوست (غیر ملانوما) و معده بود. شایع‌ترین سرطان‌ها در کل جمعیت استان گیلان شامل پستان، معده، کولورکتال، پروستات و پوست (غیر ملانوما) بود [5]. در این مطالعه، به‌ترتیب سرطان پستان (21/2 درصد)، مغز و سیستم عصبی مرکزی (8/1 درصد) و پروستات (5 درصد) شایع‌ترین سرطان‌ها بود.
همچنین براساس گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در سال 1395، شایع‌ترین سرطان‌ها در جمعیت مردان کشور شامل پروستات، پوست (غیر ملانوما)، معده، کولورکتال و مثانه و در استان گیلان شایع‌ترین سرطان‌ها در جمعیت مردان شامل معده، کولورکتال، پروستات، پوست و ریه بود. در مطالعه حاضر، سرطان‌های شایع به‌ترتیب پروستات، کولورکتال و مغز و سیستم عصبی مرکزی بود. نتایج این مطالعه درباره سرطان پروستات با نتایج گزارش کشوری برنامه ملی ثبت سرطان در استانهای تهران، خوزستان و فارس مشابهت داشت [5].
شایع‌ترین سرطان در جمعیت زنان کشور سرطان پستان و سرطان کولورکتال است. در این مطالعه شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان شامل سرطان‌های پستان، مغز و سیستم عصبی مرکزی و تخمدان بود. نتایج مطالعه حاضر درباره سرطان پستان در زنان با نتایج گزارش کشوری در همه استان‌ها به‌جز استانهای چهارمحال‌وبختیاری، کهگیلویه‌وبویر‌احمد و یزد مطابقت داشت، تیروئید، پوست (غیر ملانوما) و معده و در استان گیلان شامل پستان، تیروئید، کولورکتال، معده و پوست (غیر ملانوما) بود [5].
شیوع بالای سرطان پستان در این مطالعه بیانگر اهمیت تشخیص زودرس سرطان پستان در این جمعیت است. با افزایش میزان بروز این بیماری در جهان و میزان شیوع متوسط سرطان پستان در ایران توجه به غربالگری سرطان پستان و پیدا کردن عوامل خطر و پیشگیری ضروری به‌نظر می‌رسد. در مطالعه‌ای در ایران مشخص شد که 23 درصد از سرطان‌های پستان در زنان در سن زیر 40 سالگی رخ می‌دهد و به‌علت عدم تشخیص زودرس، 70 درصد از زنان مبتلابه این سرطان در زمان کوتاهی از بین می‌روند [22].
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد حدود 8/1 درصد از افراد در این مطالعه مبتلابه سرطان مغز و سیستم عصبی مرکزی بوده‌اند. آمار جمع‌شده در ایالات متحده آمریکا برای سرطان مغز در سال 2011 (1389) نشان می‌دهد متوسط سن مبتلایان به سرطان مغز 55 سال بود. انجمن سرطان ایالات متحده تخمین زده که از 18500 نفر، 10620 نفر مرد و 7880 نفر زن مبتلابه سرطان مغز هستند [23]. شیوع سرطان مغز در سال 2004 (1382) در ایران 4218 نفر بود.
از محدودیت‌های این مطالعه، شیوع انواع سرطان‌ها در کل منطقه صومعه‌سرا و در تمام رده‌های سنی نیست و فقط یک جمعیت 10520 نفری در محدوده سنی 35 تا 70 سال را بررسی کرده‌است و باتوجه‌به معیار‌های ورود مطالعه کوهورت، گروهی از افراد از این مطالعه خارج شدند.
باتوجه‌به نتایج این مطالعه یکی از اقدامات شاخص، غربالگری سرطان پستان در زنان و سرطان پروستات در مردان است که این اقدام توسط تیم کوهورت با اجرای برنامه ماموگرافی و آزمون آنتی‌ژن اختصاصی پروستات در حال انجام است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی با کد اخلاق IR.GUMS.REC.1399.386 دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان است.
حامی مالی
مطالعه حاضر با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان انجام شده‌است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه: فریبرز منصور قناعی، فرحناز جوکار و حیدر علی بالو؛ کسب، تحلیل و تفسیر داده‌ها: فریبرز منصور قناعی، محمد‌رضا نقی‌پور، فرحناز جوکار، سارا یگانه، حیدر علی بالو، سهیل حسنی‌پور و غلامرضا صادقی؛ تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته: فرحنار جوکار، سارا یگانه، مسعود بقایی، سهیل حسنی‌پور و گلسا حیادخت؛ بازبینی نقادانه دست‌نوشته برای محتوای فکری مهم: فریبرز منصور قناعی و فرحنار جوکار؛ تحلیل آماری: فرحناز جوکار، سهیل حسنی‌پور و حسینعلی نیک‌بخت؛ جذب منابع مالی: معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان؛ حمایت اداری، فنی یا موادی: معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان؛ نظارت بر مطالعه: فریبرز منصور قناعی، فرحناز جوکار، حیدر علی بالو و محمد‌رضا نقی‌پور.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این پژوهش از پرسنل مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد گیلان و همین‌طور پرسنل کوهورت گیلان برای همکاری‌شان صمیمانه تشکر می‌کنند.
References
1.Farhood B, Geraily G, Alizadeh A. Incidence and mortality of various cancers in Iran and compare to other countries: A review article. Iranian Journal of Public Health. 2018; 47(3):309-16. [PMID]
2.Fateh M, Emamian MH. Cancer incidence and trend analysis in Shahroud, Iran, 2000-2010. Iranian Journal of Cancer Prevention. 2013; 6(2):85-94. [PMID]
3.Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2021; 71(3):209-49. [DOI:10.3322/caac.21660] [PMID]
4.Government of Canada. Canadian Cancer Statistics 2021. Ottawa: Government of Canada; 2021. [Link]
5.Ministry of Health and Medical Education. [National report on the national cancer registration program in Iran (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2016. [Link]
6.Ferlay J, Soerjomataram I, Dikshit R, Eser S, Mathers C, Rebelo M, et al. Cancer incidence and mortality worldwide: Sources, methods and major patterns in GLOBOCAN 2012. International Journal of Cancer. 2015; 136(5):E359-86. [DOI:10.1002/ijc.29210] [PMID]
7.Asulin Y, McCann TJ, McCarty CW, Hage RW, Rooney PJ, Macpherson CN. Cancer incidence and mortality in Grenada 1990-2000. West Indian Medical Journal 2004; 53(6):368-73. [PMID]
8.Balducci L, Aapro M. Epidemiology of cancer and aging. Cancer Treatment and Research. 2005; 124:1-15. [DOI:10.1007/0-387-23962-6_1] [PMID]
9.Najafi F, Karami-Matin B, Rezaei S, Khosravi A, Soofi M. Productivity costs and years of potential life lost associated with five leading causes of death: Evidence from Iran (2006-2010). Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. 2016; 30:412. [PMID]
10.Rastaghi S, Jafari-Koshki T, Mahaki B. Application of bayesian multilevel space-time models to study relative risk of esophageal cancer in Iran 2005-2007 at a County Level. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention: APJCP. 2015; 16(14):5787-92. [DOI:10.7314/APJCP.2015.16.14.5787] [PMID]
11.American Cancer Society. Cancer Facts & Figures 2012. Atlanta: American Cancer Society; 2012. [Link]
12.Poustchi H, Eghtesad S, Kamangar F, Etemadi A, Keshtkar AA, Hekmatdoost A, et al. Prospective epidemiological research studies in Iran (the PERSIAN Cohort Study): Rationale, objectives, and design. American Journal of Epidemiology. 2018; 187(4):647-55. [DOI:10.1093/aje/kwx314] [PMID] [PMCID]
13.Mansour-Ghanaei F, Joukar F, Naghipour MR, Sepanlou SG, Poustchi H, Mojtahedi K, et al. The PERSIAN Guilan cohort study (PGCS). Archives of Iranian Medicine. 2019; 22(1):39-45. [PMID]
14.Siegel RL, Miller KD, Jemal A. Cancer statistics, 2019. CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2019; 69(1):7-34. [DOI:10.3322/caac.21551] [PMID]
15.Esmail Nasab N, Moradi G, Zareie M, Ghaderi E, Gheytasi B. [Survey of epidemilogic status and incidence rates of cancers in the patients above 15 years old in Kurdistan province (Persian)]. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2007; 11(4):18-25. [Link]
16.Hajian KA, Firouzjahi AR, Kia MT. [Pattern of age distribution of different cancers in Babol, 2001 (Persian)]. Pajouhesh Dar Pezeshki. 2003; 27(3):239-45. [Link]
17.Vafajo Diantai Z, Abedini Z, Ahmari Tehran H, Mohamadgholizade L. [Epidemiology of cancer in Qom, Iran 2008-2011(Persian)]. Payesh. 2014; 13(2):155-63. [Link]
18.Fateh Sh, Amini M. [An epidemiologic study of colorectal cancer in Arak during 1994-2004 (Persian)]. Iranian Journal of Surgery. 2008; 16(2):11-7. [Persian)]
19.Abad M, Gangy R, Sharifian E, Nikdel R, Jafarzadeh M, Jafarzadeh F. [Epidemiologic distribution of cancer in a 10-yearstudy: Retrospective review of hospital records and pathology centers of North Khorasan Province from 2003 to 2012 (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2015; 6(4):689-96. [DOI:10.29252/jnkums.6.4.689]
20.Lin L, Li Z, Yan L, Liu Y, Yang H, Li . Global, regional, and national cancer incidence and death for 29 cancer groups in 2019 and trends analysis of the global cancer burden, 1990-2019. Journal of Hematology & Oncology. 2021; 14(1):197. [DOI:10.1186/s13045-021-01213-z] [PMID] [PMCID]
21.Mattiuzzi C, Lippi G. Current cancer epidemiology. Journal of Epidemiology and Global Health. 2019; 9(4):217-22. [DOI:10.2991/jegh.k.191008.001] [PMID] [PMCID]
22.Dafei M, Dehghani A, Momeni Z, Kalanfarmanfarma K, Koohgardi M, Jalali M. [Study of breast cancer knowledge, attitude, and preventive behaviors among women referring to health-treatment centers in Yazd, Iran, 2015 (Persian)]. Pajouhan Scientific Journal. 2017; 15(2):46-53. [DOI:10.21859/psj-15028]
2.Fateh M, Emamian MH. Cancer incidence and trend analysis in Shahroud, Iran, 2000-2010. Iranian Journal of Cancer Prevention. 2013; 6(2):85-94. [PMID]
3.Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2021; 71(3):209-49. [DOI:10.3322/caac.21660] [PMID]
4.Government of Canada. Canadian Cancer Statistics 2021. Ottawa: Government of Canada; 2021. [Link]
5.Ministry of Health and Medical Education. [National report on the national cancer registration program in Iran (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2016. [Link]
6.Ferlay J, Soerjomataram I, Dikshit R, Eser S, Mathers C, Rebelo M, et al. Cancer incidence and mortality worldwide: Sources, methods and major patterns in GLOBOCAN 2012. International Journal of Cancer. 2015; 136(5):E359-86. [DOI:10.1002/ijc.29210] [PMID]
7.Asulin Y, McCann TJ, McCarty CW, Hage RW, Rooney PJ, Macpherson CN. Cancer incidence and mortality in Grenada 1990-2000. West Indian Medical Journal 2004; 53(6):368-73. [PMID]
8.Balducci L, Aapro M. Epidemiology of cancer and aging. Cancer Treatment and Research. 2005; 124:1-15. [DOI:10.1007/0-387-23962-6_1] [PMID]
9.Najafi F, Karami-Matin B, Rezaei S, Khosravi A, Soofi M. Productivity costs and years of potential life lost associated with five leading causes of death: Evidence from Iran (2006-2010). Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. 2016; 30:412. [PMID]
10.Rastaghi S, Jafari-Koshki T, Mahaki B. Application of bayesian multilevel space-time models to study relative risk of esophageal cancer in Iran 2005-2007 at a County Level. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention: APJCP. 2015; 16(14):5787-92. [DOI:10.7314/APJCP.2015.16.14.5787] [PMID]
11.American Cancer Society. Cancer Facts & Figures 2012. Atlanta: American Cancer Society; 2012. [Link]
12.Poustchi H, Eghtesad S, Kamangar F, Etemadi A, Keshtkar AA, Hekmatdoost A, et al. Prospective epidemiological research studies in Iran (the PERSIAN Cohort Study): Rationale, objectives, and design. American Journal of Epidemiology. 2018; 187(4):647-55. [DOI:10.1093/aje/kwx314] [PMID] [PMCID]
13.Mansour-Ghanaei F, Joukar F, Naghipour MR, Sepanlou SG, Poustchi H, Mojtahedi K, et al. The PERSIAN Guilan cohort study (PGCS). Archives of Iranian Medicine. 2019; 22(1):39-45. [PMID]
14.Siegel RL, Miller KD, Jemal A. Cancer statistics, 2019. CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2019; 69(1):7-34. [DOI:10.3322/caac.21551] [PMID]
15.Esmail Nasab N, Moradi G, Zareie M, Ghaderi E, Gheytasi B. [Survey of epidemilogic status and incidence rates of cancers in the patients above 15 years old in Kurdistan province (Persian)]. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2007; 11(4):18-25. [Link]
16.Hajian KA, Firouzjahi AR, Kia MT. [Pattern of age distribution of different cancers in Babol, 2001 (Persian)]. Pajouhesh Dar Pezeshki. 2003; 27(3):239-45. [Link]
17.Vafajo Diantai Z, Abedini Z, Ahmari Tehran H, Mohamadgholizade L. [Epidemiology of cancer in Qom, Iran 2008-2011(Persian)]. Payesh. 2014; 13(2):155-63. [Link]
18.Fateh Sh, Amini M. [An epidemiologic study of colorectal cancer in Arak during 1994-2004 (Persian)]. Iranian Journal of Surgery. 2008; 16(2):11-7. [Persian)]
19.Abad M, Gangy R, Sharifian E, Nikdel R, Jafarzadeh M, Jafarzadeh F. [Epidemiologic distribution of cancer in a 10-yearstudy: Retrospective review of hospital records and pathology centers of North Khorasan Province from 2003 to 2012 (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2015; 6(4):689-96. [DOI:10.29252/jnkums.6.4.689]
20.Lin L, Li Z, Yan L, Liu Y, Yang H, Li . Global, regional, and national cancer incidence and death for 29 cancer groups in 2019 and trends analysis of the global cancer burden, 1990-2019. Journal of Hematology & Oncology. 2021; 14(1):197. [DOI:10.1186/s13045-021-01213-z] [PMID] [PMCID]
21.Mattiuzzi C, Lippi G. Current cancer epidemiology. Journal of Epidemiology and Global Health. 2019; 9(4):217-22. [DOI:10.2991/jegh.k.191008.001] [PMID] [PMCID]
22.Dafei M, Dehghani A, Momeni Z, Kalanfarmanfarma K, Koohgardi M, Jalali M. [Study of breast cancer knowledge, attitude, and preventive behaviors among women referring to health-treatment centers in Yazd, Iran, 2015 (Persian)]. Pajouhan Scientific Journal. 2017; 15(2):46-53. [DOI:10.21859/psj-15028]
23.Van den Bent MJ, Wefel JS, Schiff D, Taphoorn MJ, Jaeckle K, Junck L, et al. Response assessment in neuro-oncology (a report of the RANO group): Assessment of outcome in trials of diffuse low-grade gliomas. The Lancet Oncology. 2011; 12(6):583-93. [DOI:10.1016/S1470-2045(11)70057-2]
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان
رشت - دانشگاه علوم پزشکی گیلان - معاوت تحقیقات و فناوری - دفتر مجله
کد پستی : 93345-41938
تلفن نمابر: 0133330939
وبسایت: http://journal.gums.ac.ir
ایمیل: medjour@gums.ac.ir
