دوره 32، شماره 2 - ( 4-1402 )
جلد 32 شماره 2 صفحات 95-80 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Salari A, Norouzi V, Naser Alavi F. Effect of Periodontitis and Periodontal Treatment on Positive Acute Phase Proteins. JGUMS 2023; 32 (2) :80-95
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2506-fa.html
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2506-fa.html
سالاری اشکان، نوروزی ونوشه، ناصرعلوی فرشته. اثر پریودنتیت و درمان پریودنتال، بر پروتئین‌های فاز حاد مثبت. مجله علوم پزشکی گیلان. 1402; 32 (2) :80-95
اشکان سالاری1 
، ونوشه نوروزی* 2، فرشته ناصرعلوی3
، ونوشه نوروزی* 2، فرشته ناصرعلوی3
1- مرکز تحقیقات علوم دندانی، گروه پریودانتیکس،دانشکده دندانپزشکی،دانشگاه علوم پزشکی گیلان،رشت،ایران.
2- گروه پریودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران. ، dr.vanorouziiii@gmail.com
3- مرکز تحقیقات علوم دندانی، گروه ترمیمی،دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران.
2- گروه پریودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران. ، dr.vanorouziiii@gmail.com
3- مرکز تحقیقات علوم دندانی، گروه ترمیمی،دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران.
متن کامل [PDF 7193 kb]
(218 دریافت)
| چکیده (HTML) (579 مشاهده)
متن کامل: (420 مشاهده)
مقدمه
پریودنتیت یک بیماری التهابی‌عفونی بافت‌های ساپورت‌کننده اطراف دندان است که توسط یکسری میکروارگانیسم‌های خاص به وجود آمده و باعث ایجاد تخریب پیش‌رونده در ساختارهای اطراف دندان، شامل لیگامان پریودنتال و استخوان آلوئول خواهد شد که متعاقباً همراه با تشکیل پاکت، تحلیل لثه یا هردو است [1]. در این بیماری باکتری‌های گرم منفی با تولید اندوتوکسین در پلاک‌های زیر لثه با گیرنده‌های Toll like موجود بر سطح لکوسیت‌های پلی مورفونوکلئور و مونوسیت‌ها، تعامل دارند. کمپلکسی که به دلیل تعامل اندوتوکسین‌ها و گیرنده‌های Toll like ایجاد می‌شود، مسیر انتقال سیگنال را در هردو ایمنی ذاتی و اکتسابی فعال می‌کند. در‌نتیجه به تولید سایتوکایین‌هایی منجر می‌شود که پاسخ التهابی موضعی و سیستمیک را موجب می‌شوند. این سایتوکایین‌های التهابی که از محل بیماری منشأ می‌گیرند، سلول‌های کبدی را به‌منظور تولید پروتئین‌های فاز حاد به‌عنوان بخشی از پاسخ غیر‌اختصاصی فعال می‌کنند [2].
بیماری که به پریودنتیت مبتلا می‌شود، افزایش در تولید سایتوکایین‌های التهابی سیستمیک، شامل IL-1β، 6–IL و TNF–α را نشان می‌دهد [3].
پاسخ فاز حادی که ارگانیسم‌ها ایجاد می‌کنند، با هدف هومئوستاز و حذف عامل عدم تعادل است که آثار سیستمیک هم در پی دارد [4-7].
اولین قدم در درمان پریودنتیت، درمان غیرجراحی پریودنتال است، با هدف از بین بردن فاکتورهای اتیولوژیک، که می‌توانند باعث کاهش نشانگرهای التهابی، مثل پروتئین‌های فاز حاد شوند. نتیجه درمان غیرجراحی که در کلینیک قابل‌مشاهده است، شامل کاهش عمق پاکت، کاهش میزان حد چسبندگی کلینیکی و کاهش التهاب لثه است [1].
پروتئین‌های فاز حاد، دسته‌ای از پروتئین‌ها هستند که در پاسخ به شرایط التهابی (مثل بیماری پریودنتال)، غلظت برخی از آن‌ها افزایش (در نوع مثبت) و غلظت برخی دیگر (در نوع منفی) کاهش می‌یابد [2]. همین‌طور آن‌ها به‌عنوان یک شاخص، نشان‌دهنده حضور، درجه و دوره زمانی التهاب هستند، زیرا این پروتئین‌ها در پاسخ به عفونت و آسیب در مقادیر وسیع در جریان خون آزاد می‌شوند و در انسان برای ارزیابی روتین وضعیت التهابی استفاده می‌شوند [8]. آن‌ها به‌عنوان یک جزء سیستم ایمنی ذاتی عمل می‌کنند که به حداقل رساندن آسیب بافتی منجر شده، در‌عین‌حال بازسازی و هومئوستاز ترمیمی را افزایش می‌دهند (تصویر شماره 1) [9]. پروتئین‌های فاز حاد، در شرایط التهابی حداقل 25 درصد غلظتشان در سرم تغییر می‌کند که می‌تواند شامل پروتئین‌های کمپلمان، پروتئین‌های انتقالی، آنتی پروتئاز و مدیاتورهای التهابی مختلفی باشد که به‌عنوان نشانگر استفاده می‌شوند. پاسخی که این پروتئین‌ها در واکنش به شرایط التهابی می‌دهند، واکنش فاز حاد، نامیده می‌شود که تقریباً در 90 دقیقه پس از شروع یک واکنش التهابی سیستمیک رخ می‌دهد [2] و شامل واکنش‌های التهابی است که به دنبال آسیب یا عفونت ایجاد شده است. هنگام بروز آسیب بافتی مدیاتورهای التهابی (مثل سایتوکایین ها) افزایش می‌یابند. این سایتوکایین‌ها هستند که از‌طریق تحریک انواع سلول‌ها پاسخ فاز حاد ایجاد کرده و در‌نهایت به افزایش تولید پروتئین‌های فاز حاد توسط کبد منجر خواهند شد. مطالعاتی هم وجود دارند که اثبات می‌کنند بافت‌های خارج کبدی نیز توانایی تولید این پروتئین‌ها را دارند [8].
.jpg)
هدف ما در این مقاله، مروری بر مطالعات انجام‌گرفته در‌زمینه انواع پروتئین‌های فاز حاد مثبت و تأثیر شرایط التهابی مثل بیماری پریودنتال و درمان آن بر سطوح پلاسمایی این پروتئین‌هاست.
روش‌ها
مقاله حاضر یک مقاله مروری است که با هدف بررسی تأثیر شرایط التهابی مثل بیماری پریودنتال و درمان آن، بر سطح پروتئین‌های فاز حاد مثبت انجام گرفته است. جست‌وجوی مقالات در محدوده سال‌های 2000 تا 2022 با استفاده از کلیدواژه‌های انگلیسی Periodontitis, Acute phase proteins, periodontal debridement, inflammation mediators به‌صورت مجزا و ترکیبی انجام شد. در جست‌وجوی اولیه 173 مقاله یافت شد که با اثر بیماری التهابی پریودنتال، بر سطح پروتئین‌های فاز حاد در ارتباط بودند. از بین آن‌ها، 141 مورد در گوگل‌اسکالر و 32 مقاله در پابمد و اسکوپوس یافت شد. در مرحله بعد جمع‌آوری مقالات و بررسی اولیه آن‌ها انجام شد. سپس مطالعاتی که عناوین تکراری داشتند، حذف شدند. در این مرحله، 56 مقاله دارای عنوان تکراری بودند و حذف شدند. پس از کنترل موارد تکراری، متن کامل مطالعات به‌دست‌آمده جست‌وجو شد. سپس چکیده مطالعات انتخاب‌شده، براساس هدف مرور بررسی شد. در مرحله بعد، بررسی نهایی و گزینش مطالعات و تصمیم‌گیری برای ورود و خروج مطالعات، براساس معیارهای از قبل مشخص‌شده انجام شد. این معیارها، شامل بازه زمانی انتشار مطالب مورد‌نظر، دسترسی به اصل مقالات و مقالات مرتبط با تأثیر پریودنتیت و درمان آن بر سطوح پروتئین‌های فاز حاد مثبت بودند. مقالاتی که غیر از زبان انگلیسی بودند یا متن کامل آن‌ها در دسترس نبود یا تأثیر پریودنتیت بر غیر از نوع مثبت پروتئین‌های فاز حاد را بررسی کرده بودند، از مطالعه خارج شدند. تناسب مقالات توسط 2 نفر از محققین، به شکل مستقل بررسی شد. استخراج داده‌های مورد‌نیاز با استفاده از چک‌لیست از قبل تهیه‌شده انجام شد. در انتها 52 مقاله دیگر حذف و در‌نهایت 65 مقاله انتخاب و بررسی شدند.
یافته‌ها
پریودنتیت، یک بیماری التهابی‌عفونی بافت‌های ساپورت‌کننده اطراف دندان است. در صورت عدم درمان، به تخریب طولانی‌مدت بافت‌های ساپورت‌کننده منجر می‌شود. علاوه‌برآن، می‌تواند به پاسخ‌های التهابی موضعی و سیستمیک منجر شود. متعاقباً تغییر در سطوح پروتیین‌های فاز حاد ایجاد کند [1]. پروتئین‌های فاز حاد، به‌عنوان دسته‌ای از پروتئین‌ها که در پاسخ به شرایط التهابی، دچار تغییر در سطوح سرمی و پلاسمایی می‌شوند، به انواع مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. به‌طوری‌که در شرایط التهابی، افزایش غلظت در نوع مثبت و کاهش غلظت در نوع منفی دیده می‌شود [2]. درمان پریودنتال شامل نوع غیرجراحی است که اولین قدم در روند درمان است و هدفش، حذف عوامل اتیولوژیک و کاهش التهاب. به‌طوری‌که گلداستاندارد در درمان غیرجراحی پریودنتال جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه، است. پس از آن در صورت نیاز، به هدف حذف عوامل موضعی و باقیمانده و اقدام به درمان جراحی پریودنتال می‌شود. با بررسی مطالعات مختلف و گزارش نتایج نتیجه گیری می‌شود پس از درمان پریودنتال، غلظت پروتئین‌های فاز حاد، روندی معکوس در پیش می‌گیرند. به‌طوری‌که غلظت انواع مثبت، کاهش و انواع منفی، افزایش می‌یابد [1].
بحث
پروتئین‌های فاز حاد، به 2 دسته مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. تفاوت آن‌ها، مربوط به تغییر میزان آن‌ها در شرایط التهابی است. غلظت انواع مثبت در پاسخ به شرایط التهابی، افزایش می‌یابد و می‌توان انتظار داشت که به دنبال برطرف شدن التهاب، روندی کاهشی در پیش گیرند. روند در‌مورد انواع منفی، معکوس است [2].
جدول شماره 1، انواع پروتئین‌های فاز حاد مثبت را نشان می‌دهد.
.jpg)
پروتئین‌های فاز حاد مثبت، منجر به القای آنزیم‌هایی می‌شوند که باعث تخریب ماتریکس خارج‌سلولی، کموتاکسی و لیز سلول‌های هدف، فعال کردن کمپلمان و جلوگیری از فرایند کواگولاسیون و فیبرینولیز خواهد شد.
پروتئین‌های فاز حاد منفی، در شرایط التهابی، عملکردی برخلاف انواع مثبت دارند، شامل افزایش کواگولاسیون، افزایش میزان کورتیزول آزاد خون و هومئوستاز پس از استرس [2].
پروتئین‌های فاز حاد مثبت
پروتئین واکنشی C
یکی از انواع مهم پروتئین‌های فاز حاد، پروتئین واکنشی C است و در سال 1930 کشف شد. این پروتئین‌ها، توسط کبد تولید می‌شوند. اما سنتز خارج کبدی آن‌ها هم گزارش شده است که می‌تواند توسط ماکروفاژهای آلوئولار، لنفوسیت‌های خون محیطی، بافت‌های چربی، پلاک آترواسلکروتیک و غیره هم تولید شوند.
میزان پروتئین واکنشی C به‌طور نرمال، در حدود نانوگرم بر میلی‌گرم است. اما می‌تواند پس از آسیب بافتی تا حد 100 برابر، یعنی به میزان میلی‌گرم در میلی‌لیتر افزایش یابد. در حفره دهان، حضور پروتئین واکنشی C در بزاق و مایع شیار لثه تأیید شده است، اما اینکه بافت‌های لثه‌ای قادر به تولید آن باشند، هنوز ناشناخته است [10]. میزان سطوح پروتئین واکنشی C در افراد سالم به‌طور نرمال <0/3 میلی‌گرم در لیتر است.
پروتئین واکنشی C می‌تواند با بیماری پریودنتال، مصرف سیگار، قهوه و حتی چاقی هم مرتبط باشد. در شرایط بیماری پریودنتال، مدیاتورهای التهابی، مانند IL-1 ،IL-6 و TNF-a آزاد می‌شوند و به تحریک سلول‌های کبدی منجر می‌شوند و آن‌ها هم متعاقباً پروتئین واکنشی C تولید می‌کنند. پس انتظار می‌رود در طول بیماری پریودنتیت که همراه یک پروسه التهابی است، میزان پروتئین واکنشی C در سرم بالا رود. در هنگام بروز آسیب، در طول 1 یا 2 روز اول پس از آسیب، میزان پروتئین واکنشی C در سرم یا حتی پلاسما، افزایش یافته و در‌نهایت به یک حداکثر میزان رسیده، سپس با برطرف شدن آسیب، شروع به کاهش می‌کند. می‌توان نتیجه گرفت، با شروع درمان بیماری پریودنتال و کاهش التهاب، میزان پروتئین واکنشی C نیز کاهش یابد. حال با‌توجه‌به تغییرات پروتئین واکنشی C در طول پروسه‌های التهابی، می‌توان از آن به‌عنوان یک نشانگر در‌زمینه تشخیص، درمان و حتی نظارت بر مراحل التهابی استفاده کرد [2]. یکسری مطالعات به بیان این مسئله پرداختند که بین پریودنتیت و سطوح افزایش‌یافته پروتئین واکنشی C ارتباط وجود دارد. [11-13]
انجمن قلب آمریکا و مرکز کنترل بیماری‌ها، بیان کردند، افرادی که پروتئین واکنشی C سرمی آن‌ها از مقدار 3/0 میلی‌گرم در لیتر بیشتر باشد، در معرض ابتلای بیشتری به بیماری‌های قلبی‌عروقی در آینده خواهند بود [1].
یک مطالعه مرور سیستماتیک و متا‌آنالیز که در سال 2021 انجام شده است اثر درمان غیرجراحی پریودنتال بر روی سطوح سرمی پروتئین واکنشی C را بررسی و بیان کرد پریودنتیت مزمن و مهاجم به‌طور پیوسته مرتبط با سطوح بالاتر پروتئین واکنشی C است. بیمار با پریودنتیت مهاجم، سطوح بالاتر پروتئین واکنشی C را به‌طور متوسط 50 درصد بالاتر نسبت به پریودنتیت مزمن نشان می‌دهد. درمان غیرجراحی پریودنتال، به کاهش سطوح سرمی پروتئین واکنشی C در 6 ماه پس از درمان منجر شد. این یافته‌ها قویاً نشان می‌دهند، پریودنتیت با التهاب سیستمیک مرتبط است و توسط سطوح سرمی پروتئین واکنشی C اندازه‌گیری می‌شود [14].
گوپتا و همکاران، نشان دادند سطوح سرمی پروتئین واکنشی C، در موارد پریودنتیت شدید، در مقایسه با انواع متوسط و خفیف، بالاتر است و در مدت 3 ماه پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، کاهش سطوح پروتئین واکنشی C هم در بیماران پریودنتیت مزمن جنرالیزه و هم نوع مهاجم جنرالیزه، همراه با بهبودی در پارامتری‌های بالینی است. میکروفلورزیر لثه در شرایط بیماری پریودنتال می‌تواند بر پاسخ ایمنی میزبان هم اثر بگذارد و با تحریک تولید سایتوکایین‌ها به افزایش تولید واکنش‌های فاز حاد و پروتئین واکنشی C منجر شود [1].
لوترا و همکاران، در 30 بیمار دارای پریودنتیت مزمن، به ارزیابی مقایسه‌ای نسبی پارامترهای پریودنتال، سطوح پروتئین واکنشی C و تغییرات گذرا در پارامترهای هماتولوژیک، قبل و بعد از فاز اول درمان پریودنتال پرداختند. فاز اول درمان با پراکندگی سیستمیک باکتری‌های ذخیره‌شده در پلاک دندانی، به باکتریمی گذرا منجر می‌شود. در‌نتیجه یک پاسخ فاز حاد ایجادمی‌شود که به تغییرات در سطوح پروتئین واکنشی C و شمارش شمارش سلول‌های خونی منجر می‌شود. در 1 ماه پس از درمان، هردو پارامترهای پریودنتال و هماتولوژیک، بهبود قابل‌توجهی نشان دادند که به سلامت پریودنتال و کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی و ترومبوآمبولی ناخواسته منجر می‌شود [15].
تونتی و همکاران بیان کردند، در مراحل اولیه بیماری پریودنتال، از بیومارکر‌های التهابی به‌عنوان ابزاری در تشخیص، و حتی تعیین شدت بیماری، می‌توان استفاده کرد. با استفاده از سطوح سرمی پروتئین واکنشی C می‌توان مرحله و درجه بیماری پریودنتیت و حتی سرعت پیشرفت آن را تعیین کرد. بدین‌ترتیب که در درجه A که سرعت پیشرفت بیماری آهسته است، میزان پروتئین واکنشی C برابر با 1 میلی‌گرم در لیتر، در درجه B (پیشرفت متوسط) برابر با 1 تا 3 میلی‌گرم در لیتر و در درجه C پیشرفت سریع برابر با بیش از 3 میلی‌گرم در لیتر است [16].
سالزبرگ و همکاران نشان دادند، پروتئین واکنشی C سرمی هم در بیماری پریودنتیت مهاجم لوکالیزه و هم در نوع جنرالیزه افزایش می‌یابد [17].
لیت و همکاران، تأثیر درمان غیرجراحی پریودنتال را بر پروتئین واکنشی C سرمی بررسی کردند. آن‌ها یک ارتباط بین شاخص توده بدنی و لیپوپروتئین با دانسیته بالا، در افراد مبتلا به نوع شدید پریودنتیت یافتند و نتیجه گرفتند، درمان پریودنتال، به کاهش سطوح سرمی CRP منجر می‌شود [18].
مارکاچینی و همکاران در مطالعه‌ای، به بررسی اثر درمان غیرجراحی پریودنتال، بر نشانگرهای التهابی، مثل پروتئین واکنشی C و 6 – IL در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن پرداختند. آن‌ها بیان کردند، درمان بیماری پریودنتال، می‌تواند به کاهش معنادار غلظت این نشانگرهای التهابی در مدت 3 ماه پس از درمان منجر شود. از پروتئین‌های فاز حاد، می‌توان به‌عنوان یک نشانگر پیش‌بینی‌کننده بیماری پریودنتال و تغییرات زود‌هنگام فیزیولوژیک که متعاقب شروع این بیماری در فرد رخ می‌دهد، استفاده کرد. [6]
جایاپراکاش و همکاران، در ارتباط با اثر درمان غیرجراحی پریودنتال برسطوح پروتئین واکنشی C در مایع شیار لثه بیماران پریودنتیت مزمن و ژنژیویت بیان کردند هنگامی‌که بیماری پریودنتال، در فاز فعالیت وجود دارد مقدار پروتئین واکنشی C در مقایسه با نواحی سالم یا حتی نواحی مبتلا به ژنژیویت، بالاتر است و هر چقدر شدت التهاب افزایش یابد، متعاقباً سطوح پروتئین واکنشی C، بالاتر می‌رود و هنگامی‌که بیماری پریودنتال در فاز رکود قرار می‌گیرد، به دنبال درمان، سطوح پروتئین واکنشی C نیز کاهش می‌یابند. پس می‌توان از پروتئین واکنشی C به‌عنوان یک نشانگرالتهابی برای نظارت بر پروسه پیشرفت بیماری التهابی پریودنتال استفاده کرد [19].
مطالعه مرور سیستماتیک دمر و همکاران، اثر درمان ضدعفونی پریودنتال (شامل جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه و آنتی‌بیوتیک)، را بر سطوح سرمی پروتئین واکنشی C بررسی کردند و نتیجه گرفتند درمان ضدعفونی پریودنتال، می‌تواند کاهش کوتاه‌مدت درسطوح پروتئین واکنشی C سیستمیک ایجاد کند [20].
مطالعه مرور سیستماتیک پاراسکواس و همکاران، بیان می‌کند، درمان غیرجراحی پریودنتال از‌آنجایی‌که به کاهش التهاب منجر می‌شود، متعاقباً، می‌تواند به کاهش سطوح پروتئین واکنشی C سرمی منجر شود. [21]
سرم آمیلوئید A
سرم آمیلوئید A، یک پیش‌ساز پروتئین آمیلوئید A در بیماری آمیلوئیدوزیس ثانویه است و می‌تواند موجب اختلال در عملکرد بافت شود، به دلیل اینکه لا‌به‌لای بافت رسوب می‌کند.
انواع مختلفی از ایزوفرم‌های آن وجود دارد. نوع 1 و 2، می‌توانند همانند پروتئین واکنشی C در طول التهاب تا میزان 1000 برابر، افزایش یابند و مثل پروتئین واکنشی C به‌عنوان یک نشانگر در پروسه التهابی مورد استفاده قرار گیرند [22].
آردیلا و همکاران بیان کردند، سطوح سرم آمیلوئید A، به‌عنوان یک نشانگر التهابی به‌طور معنی‌داری در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن بالاتر بود [23].
آئوکی-نوناکا و همکاران نتیجه گرفتند، عفونت پریودنتال تجربی ایجاد‌شده، می‌تواند سطوح سرمی آمیلوئید A و همین‌طور IgG مخصوص باکتری P.g را افزایش دهد [24].
گرازیانی و همکاران مشاهده کردند، در 30 روز پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، در افراد دارای پریودنتیت مزمن منتشر، میزان پروتئین واکنشی C و سرم آمیلوئید A کاهش یافت [25].
ولتیک و همکاران، کاهش سطح سرمی آمیلوئید A در پلاسما را در 3 ماه پس از درمان خارج سازی تمامی دندان‌های دهان پریودنتال، گزارش کردند [26].
پلاسمینوژن
سیستم فعال‌کننده پلاسمینوژن، در پروتئولیزخارج سلولی، دارای اهمیت است و در واکنش‌های فیزیولوژیک و پاتولوژیک عمل می‌کند [25].
2 نوع فعال کننده پلاسمینوژن وجود دارد: فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی و فعال‌کننده پلاسمینوژن پرو-یوروکیناز که نوع Urokinase است. هر دوی آن‌ها به‌عنوان بخشی از آبشار آنزیمی شناخته می‌شوند، در تبدیل پروآنزیم پلاسمینوژن، به پروتئیناز وسیع‌الطیف و پلاسمین نقش دارند. در بیماری پریودنتیت در نواحی التهابی، پلاسمین تشکیل می‌شود [27] .
یین و همکاران بیان کردند، فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی در تخریب بافت‌های پریودنتال، نقش مهمی دارد و به‌عنوان یک نشانگر التهابی برای نظارت بر بیماری پریودنتال استفاده می‌شود [28].
پلاسمینوژن، در مخاط دهان، بزاق و مایع شیار لثه، در غلظت‌های 100 برابر بیشتر از پلاسما، یافت شده و مایع شیار لثه، شامل هر 2 نوع پلاسمینوژن و همچنین بازدارنده‌های آن‌هاست.
فعالیت پلاسمینوژن در ناحیه متفلس شده اپی تلیوم جانکشنال، در بافت سالم و پس از درمان پریودنتال مشاهده شد [29].
پاپادیمیتریو و همکاران بیان کردند، فعالیت پلاسمینوژن و آنتی ژن فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی، در لثه ملتهب در مقایسه با لثه سالم، افزایش یافت. آن‌ها نتیجه گرفتند، می‌توان از فعالیت پلاسمینوژن و سطوح آنتی‌ژنی فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی، برای ارزیابی پیشرفت بیماری پریودنتال استفاده کرد [30].
فیبرینوژن
یکی دیگر از انواع پروتئین‌های فاز حاد که عمدتاً توسط کبد تولید می‌شود، فیبرینوژن است. مانند سایر پروتئین‌های فاز حاد مثبت ذکر‌شده، در شرایط التهاب و عفونت سطوح آن افزایش می‌یابد. فیبرینوژن، گلیکوپروتئین به وزن 340 کیلو دالتون است. متشکل از 2واحد فرعی یکسان است. اتصال این دو واحد به واسطه پیوندهای دی سولفیدی انجام می‌شود. فیبرینوژن، در هموستاز اولیه و ثانویه، نقش دارد. طی هموستاز اولیه، به‌عنوان عامل انعقاد خون عمل کرده و از تجمع پلاکت حمایت می‌کند. در نوع ثانویه، به تشکیل لخته فیبرینی کمک می‌کند. [31].
در پروسه‌های التهابی، سطوح فیبرینوژن، تا میزان 2 تا 10 واحد افزایش می‌یابد. علاوه بر سلول‌های کبدی، سلول‌های اپی تلیالی روده و ریه در پاسخ به عفونت آن را تولید می‌کنند. علاوه‌برآن، محصولات تخریب فیبرینوژن یا فیبرین، قادر به تحریک تولید آن هستند. مطالعات بیان کردند، تولید اضافی فیبرینوژن می‌تواند در تنظیم پاسخ ایمنی میزبان نقش داشته باشد. همین‌طور یک رابطه بین پلی مورفیسم 455G/A در ناحیه 5 Frankling پروموترژن B فیبرینوژن وجود دارد. و می‌تواند بیانگر خطر پریودنتیت مزمن باشد [31].
غلظت تیپیکال فیبرینوژن در پلاسمای خون، تقریباً 5/2 گرم در لیتر است [32].
آنا و همکاران بیان کردند پریودنتیت مزمن، مرتبط با سطوح سرمی بالاتر نشانگرهای التهابی مثل فیبرینوژن است و با افزایش شدت بیماری سطوح آن افزایش می‌یابد [33].
چندی و همکاران بیان کردند، سطوح پلاسمایی فیبرینوژن، در بیماران پریودنتیت مزمن و مهاجم، بالاتر از افراد سالم است و به‌عنوان یک نشانگر تشخیصی در شرایط التهابی استفاده می‌شود [34].
تریپاتی و همکاران بیان کردند سطوح پلاسمایی فیبرینوژن، در بیماران پریودنتیت مزمن شدید، بالاتر از انواع ملایم، متوسط و افراد سالم بود [35].
لکتین اتصال مانان
لکتین اتصال مانان یک مولکول مهم در ایمنی ذاتی است. مسیر کمپلمان را تحریک کرده و به‌عنوان یک پروتئین فاز حاد ضعیف مطرح است. این مولکل طی دفاع میزبان در پروسه بیماری پریودنتیت نقش دارد. تولید لکتین اتصال مانان، در کبد صورت می‌گیرد. جزء خانواده کلکتین و شامل یک ناحیه کلاژن مانند است که دارای یک دامنه لکتین متصل به کربوهیدرات است، لکتین اتصال مانان توانایی تشخیص ساختارهای کربوهیدراتی را در انواع میکروارگانیسم‌ها دارد. از‌آنجایی‌که پاتوژن‌های پریودنتال، مثل A.a و P.g، دارای پلی ساکارید غنی از مانان هستند، با اتصال لکتین اتصال مانان به باکتری‌ها، با پروتییناز‌های سرین مرتبط با لکتین اتصال مانان، تعامل کرده، کمپلکس لکتین اتصال مانان را تشکیل می‌دهد. کمپلکس لکتین اتصال مانان و ساختارهای کربوهیدراتی، بر روی سطح باکتری، با C4 در تعامل هستند و می‌توانند مسیر کمپلمان را فعال کنند. متوسط میزان لکتین اتصال مانان 1/6 تا 1/2 میکروگرم در میلی‌لیتر است. افراد با میزان کمتر از 0/1 تا 5/0 میکروگرم در میلی‌لیتر، به‌عنوان کمبود لکتین اتصال مانان در نظر گرفته می‌شوند.
لکتین اتصال مانان در فرایندهای التهابی و عفونی افزایش می‌یابد [2].
مافی و همکاران، مطالعه‌ای به‌منظور بررسی اثر بیماری پریودنتیت بر سطوح لکتین اتصال مانان و بررسی کمبود لکتین اتصال مانان نسبت به مستعد کردن افراد به بیماری پریودنتیت انجام دادند و نتیجه گرفتند، غلظت پلاسمایی لکتین اتصال مانان در افراد مبتلا به پریودنتیت متوسط و شدید، با گروه شاهد تفاوت معنی‌داری ندارد. همچنین کمبود لکتین اتصال مانان، ارتباطی با استعداد بیشتر به بیماری پریودنتیت ندارد [36].
سطح پلاسمای لکتین اتصال مانان، در افراد سیگاری بالاتر است. افراد سیگاری، بیماری پریودنتال را با شدت بیشتری نشان می‌دهند. اما به نظر نمی‌رسد کمبود لکتین اتصال مانان، بر استعداد به پریودنتیت و شدت آن اثر بگذارد. مکانیسم‌های این ارتباط، تاکنون شناسایی نشده است. لکتین اتصال مانان، به‌عنوان یک پروتئین مهم ایمنی ذاتی شناخته‌شده، علاوه بر اینکه به‌صورت یک اپسونین عمل می‌کند، می‌تواند مسیر کمپلمان را فعال کرده و این عمل را با روشی مستقل از آنتی‌بادی انجام می‌دهد [36].
هاپتوگلوبین
از دیگر انواع پروتئین‌های فاز حاد مثبت، هاپتوگلوبین است که دارای باند قوی با هموگلوبین است. این پروتئین به اینتگرین‌های CD18 /CD11b بر روی غشای لکوسیت‌ها متصل می‌شود و تعیین آن با سنجش اتصال هموگلوبین ممکن است نتایج قابل‌اعتمادی در پی نداشته باشد. هاپتوگلوبین، کمپلکسی تشکیل می‌دهد و سپس توسط سلول‌های کبدی به‌سرعت پاک می‌شود و هموگلوبین آزاد ناشی از همولیز داخل عروقی را حذف می‌کند. میزان این پروتئین فاز حاد، ممکن است در اریترولیز وسیع و خون همولیتیک کاهش یابد. همچنین دارای توانایی ضدالتهابی است [22]. همچنین به‌عنوان عامل باکتریواستاتیک و آنتی‌اکسیدان، به‌صورت غیر‌مستقیم عمل کرده و به دنبال ایجاد التهاب، عفونت و آسیب، میزانش تا حدود 2 تا 10 واحد، افزایش می‌یابد [22، 37].
کدخدازاده و همکاران، ارتباطی بین هاپتوگلوبین و توالی آلل NRAMP1 و حضور پاتوژن‌های پریودنتال مصرف‌کننده هم در بیماران پریودنتیت مزمن و پری ایمپلنتایتیس یافتند [38].
تانگ و همکاران، سطوح بالاتر هاپتوگلوبین را در بزاق، مایع شیار لثه و سرم افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن و ژنژیویت، گزارش کردند [37].
جیانوپولو و همکاران، در مطالعه خود مقایسه اثر 3 مداخله درمانی مختلف، شامل فتودینامیک تراپی، لیزردایود و جرمگیری عمیق بر روی سطوح هاپتوگلوبین و سایتوکایین در مایع شیار لثه پاکت‌های باقیمانده پریودنتال را بررسی کردند و هیچ تفاوت چشمگیری بین این 3 مداخله درمانی در هر نقطه زمانی برای هاپتوگلوبین بیان نکردند [39].
هی و همکاران بیان کردند، هاپتوگلوبین می‌تواند جزئی از دفاعی میزبان باشد و به‌عنوان یک نشانگر بالقوه جدید به‌منظور نظارت بر پریودنتیت به کار رود [40].
CD14
CD14، از انواع پروتئین‌های فاز حاد است و بر روی انواعی از سلول‌ها، مانند مارکروفاژ و نوتروفیل، کندروسیت‌ها، سلول‌های دندریتیک، فیبروبلاست‌های لثه، کراتینوسایت‌ها، سلول‌های B و سلول‌های اپی‌تلیالی روده انسان، دیده می‌شود. در ابتدا به‌عنوان یک گیرنده برای لیپوپلی ساکارید باکتری‌های گرم منفی، گیرنده پپتیدوگلیکان باکتری‌های گرم مثبت و ارائه به مونوسیت‌ها توصیف شد. سطح سرمی CD14، می‌تواند در شرایط التهابی، مانند بیماری‌های آرتریت روماتوئید، بیماری کبدی، لوپوس اریتماتوز و غیره افزایش یابد. علاوه‌برآن CD14، اخیراً به‌عنوان عامل تنظیمی، توسط تعامل مستقیم با سلول‌های B و T، پاسخ‌های ایمنی را تعدیل می‌کند [2].
در مطالعه نیکو و همکاران بیان شده سطوح CD14 در پریودنتیت، افزایش می‌یابد. این افزایش با شدت تخریب بیماری پریودنتال و همچنین با نشانگرهای التهاب سیستمیک همراه است [41].
در مرور سیستماتیک هیرش و همکاران نشان داده شد، میانگین غلظت CD14، به‌طور معنی‌دار در سرم افراد مبتلا به پریودنتیت، نسبت به گروه کنترل بالاتر بود. همچنین رابطه معنی‌داری بین گسترش بیماری پریودنتال پیشرفته و سطوح این پروتئین وجود داشت [42].
هایاشی و همکاران نتیجه گرفتند، سطوح سرمی CD14، در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن به‌طور معناداری بالاتر از افراد سالم است. این سطوح، مرتبط با شدت پریودنتیت است. مقادیر سرمی آن در مدت نزدیک به 2 سال پس از درمان غیرجراحی و جراحی پریودنتال کاهش می‌یابد [43].
لاکتوفرین
لاکتوفرین، به‌عنوان یکی از اجزای مهم ایمنی ذاتی به‌خصوص در محافظت از سطوح مخاطی در برابر عفونت‌های میکروبیال، شناخته شده است. لاکتوفرین، یک گلیکوپروتئین متصل به آهن در بزاق است و توسط سلول‌های اپی تلیالی گلندولار و نوتروفیل‌ها تولید می‌شود. این گلیکوپروتئین، در انتقال آهن و تنظیم هومئوستاز آهن در بدن نقش دارد. به 2 فرم بدون آهنو متصل به آهن، یافت می‌شود. همچنین قادر است، توسط جداسازی آهن از چسبندگی باکتری جلوگیری کند [2، 44].
لاکتوفرین، به‌طور مکرر در ترشحات برون‌ریز انسان مانند بزاق، عرق، اشک و شیر یافت می‌شود. لکوسیت‌های پلی مورفونوکلویر، قادرند این ماده را در گرانول‌های خود ذخیره کنند.
گلیموال و همکاران در مطالعه خود، تفاوت غلظت لاکتوفرین بزاق در افراد دارای پریودنتیت با افراد سالم را بررسی و بیان کردند، افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، دارای غلظت‌های بالاتری از لاکتوفرین در بزاق کامل تحریک‌شده هستند. بنابراین سطوح افزایش‌یافته لاکتوفرین بزاق، می‌تواند به‌عنوان یک نشانگر در بیماری پریودنتیت باشد [45].
مطالعه جنتش و همکاران، لاکتوفرین و سایر نشانگرهای التهابی مایع شیار لثه و بزاق، قبل و 14 روز بعد از درمان جراحی پریودنتال را با استفاده از یک تکنیک فلپ حداقل تهاجمی بررسی کرد. در این مطالعه بیان می‌شود، غلظت لاکتوفرین در مایع شیار لثه، از 63/1به 2/1 میلی‌گرم در لیتر به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت. این کاهش، در مقدار کل جمع‌آوری شده بود. همچنین این کاهش، در بزاق غیرتحریکی و بزاق تحریکی نشان داده شد. بنابراین می‌توان از لاکتوفرین برای نظارت بر نتایج درمان پریودنتال استفاده کرد. [46]
گزارش شده است سطوح مایع شیار لثه‌ای لاکتوفرین در بیماری‌های ژنژیویت، پریودنتیت مزمن و پریودنتیت مهاجم، مشابه و این میزان بالاتر از افراد نرمال است [47].
آدونوژیاناکی و همکاران بیان کردند، سطوح این گلیکو پروتئین در مایع شیار لثه، هم با تعداد لکوسیت‌های پلی مورفونوکلئور و هم با شدت بیماری پریودنتال مرتبط است. پس از درمان بیماری، کاهش در سطوح لاکتوفرین دیده می‌شود. این کاهش در مایع شیار لثه و خون محیطی افرادی که به‌طور تجربی در آن‌ها ژینژیویت ایجاد شده بود، پس از پروسیجرهای بهداشت دهانی نیز دیده شد. [48]
پنتراکسین-3
پنتراکسین‌ها، پروتئین‌های فاز حاد متعلق به خانواده‌ای از پروتئین‌های حفظ‌شده در تکامل هستند. به‌عنوان نشانگر التهابی در نظر گرفته شده، نقش مهمی در مقاومت ذاتی میزبان، تنظیم التهاب و پاک‌سازی سلول‌های آپوپتوتیک دارند [49]. پنتراکسین‌ها، توسط سلول‌های مختلفی همچون ماکروفاژ و اندوتلیال، سلول‌های دندریتیک و توسط سایتوکایین و اندوتوکسین‌هایی مانند محصولات باکتریایی، IL–1 و تولید می‌شوند. همچون سایر پروتئین‌های فاز حاد، در پاسخ به شرایط التهابی و عفونی افزایش می‌یابند. همچنین قادر است، آبشار کمپلمان را فعال کرده، به‌عنوان یک شاخص مستقل برای تعیین فعالیت بیماری پریودنتال به کار رود [2].
گوموش و همکاران، در مطالعه‌شان سطوح سرمی و بزاقی پنتراکسین-3 در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن و مهاجم ژنرالیزه را بررسی کردند. آن‌ها بیان کردند، سطوح بزاقیپنتراکسین-3 در گروه پریودنتیت مزمن و گروه کنترل مشابه بود. اما در گروه پریودنتیت مهاجم، به‌طور معناداری بالاتر از گروه کنترل بود. همچنین نتیجه گرفتند ممکن است بتوان از غلظت بزاقی پنتراکسین-3 به‌عنوان یک نشانگر بالقوه در تشخیص بیماری پریودنتال استفاده کرد [50].
لاکشمانان و همکاران، در مطالعه خود سطوح پنتراکسین-3 در بافت‌های لثه‌ای افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن و مهاجم را بررسی کردند. آن‌ها بیان کردند میزان این سطوح در افراد مبتلا به پریودنتیت مهاجم بالاتر از افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن و افراد سالم است. همچنین بین سطوح پنتراکسین-3 و پارامترهای کلینیکی بین گروه‌های پریودنتیت ارتباط مثبتی وجود دارد، به‌طوری‌که مهم‌ترین پارامتر کلینیکی پیش‌بینی‌کننده مرتبط با پنتراکسین-3، عمق پروب است. [49]
پردیپ و همکاران، سطوح پنتراکسین-3 را در پلاسما و مایع شیار لثه در شرایط بیماری و سلامت پریودنتال مقایسه کردند. آن‌ها نتیجه گرفتند در افراد مبتلا به پریودنتیت، غلظت پنتراکسین-3 افزایش یافته و می‌توان از آن به‌عنوان یک نشانگر التهابی در تشخیص این بیماری استفاده کرد [51].
فوجی تا و همکاران، در مطالعه‌شان ارتباط بین سطوح پنتراکسین-3 و سایتوکایین در مایع شیار لثه و پارامترهای کلینیکی بیماری پریودنتیت مزمن را بررسی کردند. آن‌ها گزارش کردند، میانگین سطوح پنتراکسین-3 و سایر نشانگرهای التهابی، مثل IL-6 ،IL-8 ،IL-10 ،IL-1β و TNF-α در نواحی بیماری بالاتر از نواحی سالم بود. به‌طوری‌که ممکن است بتوان از میزان سطوح پنتراکسین-3 مایع شیار لثه، به‌عنوان نشانگر تشخیصی در بیماری پریودنتال استفاده کرد [52]. کلس و همکاران نشان دادند، سطوح سرمی پنتراکسین-3، بیشتر با تخریب بافتی در دوره‌های اولیه بیماری پریودنتیت مرتبط بود [53].
سرولوپلاسمین
سرولوپلاسمین، یکی از انواع واکنش‌دهنده‌های فاز حاد است.به انتقال مس در بدن کمک کرده و بر جذب آهن به داخل سلول‌ها اثر می‌گذارد. میزانش در شرایط التهابی، افزایش می‌یابد. همچنین به دلیل خاصیت تبدیل فرم فروس آهن به فرم فریک آن، بر جذب آهن به داخل سلول‌ها مؤثر است. به همین دلیل تغییرات در آهن سرم، اغلب با تغییر در سرولوپلاسمین سرم همراه است. مانند سایر واکنش‌دهنده‌های فاز حاد مثبت که سطوحشان در شرایط التهابی افزایش می‌یابد، این ماده نیز در شرایط التهابی همچون پریودنتیت، نسبت به شرایط سالم، میزان بالاتری را نشان می‌دهد. در بیماران مبتلا به پریودنتیت مهاجم این سطوح نسبت به نوع مزمن بالاتر است و به‌عنوان یک نشانگر التهابی، به‌منظور تشخیص بیماری می‌توان از آن استفاده کرد [54].
گوپتا و همکاران بیان کردند، سطوح سرمی سرولوپلاسمین، در هر 2 گروه بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن و مهاجم، افزایش می‌یابد. میزان این سطوح در پریودنتیت مهاجم، بالاتر است. با افزایش شدت بیماری، سطوح سرمی آن افزایش می‌یابد. همچنین در این مطالعه نتیجه گرفته شد می‌توان از سرولوپلاسمین، به‌عنوان یک نشانگر بالقوه برای تشخیص پریودنتیت استفاده کرد [55].
عبدالکریم و همکاران گزارش کردند، سطوح سرمی سرولوپلاسمین، در افراد پریودنتیت مزمن به‌طور معنی‌داری بالاتر از افراد سالم بود. 4 هفته پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، به‌طور معنی‌داری کاهش یافت [56].
فریتین
فریتین، به‌عنوان یک پروتئین فاز حاد که طی بیماری التهابی مزمن افزایش می‌یابد، مطرح است. عملکرد اصلی آن به‌عنوان ذخیره‌کننده آهن در یک فرم محلول غیر‌سمی است و می‌تواند در برابر واکنش‌های کاهش اکسیداسیون به واسطه آهن از سلول محافظت کند. سطوح سرمی آن معمولاً بیان‌کننده کل ذخایر آهن بدن است. در مطالعات اخیر بیان شده سطوح آن همچون سایر واکنش‌دهنده‌های فاز حاد مثبت، طی پروسه‌های التهابی همچون پریودنتیت مزمن، افزایش یافته و متعاقب درمان با کاهش التهاب، کاهش می‌یابد [10].
به علاوه، نقش مهمی در پاسخ ایمنی میزبان ایفا می‌کند، به افزایش در مهاجرت آن در مواجهه با عامل عفونی خواهد منجر شد. سطوح فریتین، توسط آهن و سایتوکایین‌های پیش‌التهابی تنظیم می‌شوند.
در مطالعه چاکرابورتی و همکاران، سطوح فریتین در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، بالاتر از افراد سالم گزارش شده است. در 3 ماه پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، به حد سطح کنترل کاهش می‌یابد [10].
فرامرزی و همکاران بیان کردند، درمان غیرجراحی پریودنتال با کاهش سطح التهاب، به کاهش معنی‌دار سطح سرمی فریتین منجر شد. استفاده جانبی از ملاتونین، به‌عنوان یک مکمل، به کاهش بیشتر در سطوح سرمی فریتین منجر شد، اما این کاهش از‌نظر آماری معنادار نبود [57].
YKL-40
YKL-40، یک نشانگر التهابی بالقوه جدید در رابطه با شرایط التهابی حاد و مزمن است. از انواع پروتئین‌های شبه‌پستانداران کیتیناز است، اما هیچ‌گونه فعالیت کیتیناز و آنزیمی ندارد. در شرایط التهابی، توسط ماکروفاژ و نوتروفیل تولید می‌شود.
علاوه بر سلول‌های ذکر‌شده، YKL-40، می‌تواند توسط سلول‌های اندوتلیال، کندروسیت‌های آرتریتیک، سلول‌های عضله صاف، سلول‌های سرطانی و جنینی تولید شود. احتمالاً نقش در مهاجرت، تکثیر، تمایز، چسبندگی سلولی، التهاب و حفاظت از آپوپتوز، نیز دارد. به‌عنوان فاکتور رشدی، برای سلول‌های بافت همبندی مطرح است و می‌تواند به افزایش تکثیر سلولی منجر شود. در شرایط پاتولوژیک، نقش مرتبط با هومئوستازیس نیز ایفا می‌کند [58].
مطالعات اخیر نشان دادند سطوح YKL-40، در شرایط التهابی مختلف افزایش می‌یابد. بیمارانی که مبتلا به چندین بیماری سیستمیک هستند، سطوح بالاتری از این ماده نشان می‌دهند. همچنین، سطوح سرمی و مایع شیار لثه‌ای YKL-40و IL-6، با تغییر شرایط از ژینژیویت به پریودنتیت، افزایش می‌یابند.
چاوان و همکاران بیان کردند YKL-40، در نمونه‌های سرم افراد سالم و افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، شناسایی شده است. به‌طوری‌که این سطوح، در گروه پریودنتیت مزمن، بالاتر است. در این مطالعه از YKL-40، به‌عنوان یک بیومارکر جدید در پیشرفت بیماری پریودنتال نام برده شد [59].
کیدو در مطالعه خود سطوح YKL-40در مایع شیار لثه بیماران مبتلا به پریودنتیت و دیابت تیپ 2 را بررسی کرد. وی بیان کرد، سطوح مایع شیار لثه‌ای YkL-40، در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، افزایش می‌یابد. می‌توان از YkL-40، به‌عنوان یک نشانگر التهابی برای نظارت کردن بر بیماری پریودنتال استفاده کرد. [60]
دامودار اثر درمان غیرجراحی پریودنتال بر سطوح YkL-40، به‌عنوان یک پروتئین فاز حاد در مایع شیار لثه در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، با و بدون دیابت ملیتوس تیپ 2 را بررسی کرد. وی گزارش کرد، میزان این نشانگرهای التهابی در افراد پریودنتیت مزمن مبتلا به دیابت و افراد سالم، بالاتر از گروه بدون ابتلا به پریودنتیت است. در 6 هفته پس از درمان جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه، سطوح آن، کاهش می‌یابد. به‌طوری‌که این کاهش، هم در گروه پریودنتیت مزمن با دیابت ملیتوس و هم گروه پریودنتیت مزمن بدون دیابت دیده شده است. در این مطالعه از YkL-40، به‌عنوان یک بیومارکر مهم در تشخیص پریودنتیت مزمن نام برده شد [61].
آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین
آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین، یک پروتئین فاز حاد جدید مرتبط با شرایط التهابی است. توسط سایتوکایین‌های پیش‌التهابی تولید می‌شود. یوسل، در مطالعه خود، به بررسی سطوح سرمی آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن مرحله 3 و درجه c، قبل و بعد از درمان غیرجراحی پریودنتال پرداخت. وی بیان کرد، سطوح سرمی آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن، به‌طور معناداری بالاتر از گروه سالم بود. به‌طوری‌که در 6 هفته پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، کاهش معنادار یافت [62].
هپسیدین
هپسیدین یک هورمون مشتق از کبد است. وظیفه‌اش، تنظیم متابولیسم آهن است . افزایش سنتز آن، به جذب آهن در ذخایر ماکروفاژ منجر می‌شود. به‌علاوه تولید هپسیدین، توسط بار آهن بدن و سایتوکایین‌های التهابی، تنظیم می‌شود که بیانگر ارتباط این هورمون با شرایط التهابی است.
مطالعه لیت و همکاران نشان دادند، درمان غیرجراحی پریودنتال در 90 روز، سطوح سرمی هپسیدین را کاهش می‌دهد [63].
گوا و همکاران بیان کردند سطوح سرمی هپسیدین، در بیماران پریودنتیت مزمن و پریودنتیت مزمن با دیابت ملیتوس تیپ 2، بالاتر از گروه کنترل بود [64].
ویللا و همکاران گزارش کردند، در 3 ماه پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، سطوح سرمی پروهپسیدین، کاهش یافت.
نتیجه‌گیری
پریودنتیت، به‌عنوان یک بیماری التهابی‌عفونی بافت‌های ساپورت‌کننده اطراف دندان است. در صورت عدم درمان، به تخریب طولانی‌مدت بافت‌های ساپورت‌کننده منجر می‌شود. علاوه‌برآن، می‌تواند به پاسخ‌های التهابی موضعی و سیستمیک منجر شود. متعاقباً تغییر در سطوح پروتئین‌های فاز حاد ایجاد کند [1]. پروتئین‌های فاز حاد، به‌عنوان دسته‌ای از پروتئین‌ها که در پاسخ به شرایط التهابی، دچار تغییر در سطوح سرمی و پلاسمایی می‌شوند، به انواع مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. به‌طوری‌که در شرایط التهابی، افزایش غلظت در نوع مثبت و کاهش غلظت در نوع منفی دیده می‌شود [2]. درمان پریودنتال شامل نوع غیرجراحی است که اولین قدم در روند درمان است و هدفش، حذف عوامل اتیولوژیک و کاهش التهاب است. به‌طوری‌که گلداستاندارد در درمان غیرجراحی پریودنتال، جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه است. پس از آن در صورت نیاز، به هدف حذف عوامل موضعی و باقیمانده، اقدام به درمان جراحی پریودنتال می‌شود. با بررسی مطالعات مختلف و گزارش نتایج به‌دست‌آمده نتیجه‌گیری می‌شود پس از درمان پریودنتال، غلظت پروتئین‌های فاز حاد، روندی معکوس در پیش می‌گیرند. به‌طوری‌که غلظت انواع مثبت، کاهش و انواع منفی، افزایش می‌یابد [1].
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این تحقیق ملاحظات اخلاقی وجود نداشت.
حامی مالی
این مطالعه، هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان، در جمع‌آوری داده‌ها و نگارش همه بخش‌های مطالعه، مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
پریودنتیت یک بیماری التهابی‌عفونی بافت‌های ساپورت‌کننده اطراف دندان است که توسط یکسری میکروارگانیسم‌های خاص به وجود آمده و باعث ایجاد تخریب پیش‌رونده در ساختارهای اطراف دندان، شامل لیگامان پریودنتال و استخوان آلوئول خواهد شد که متعاقباً همراه با تشکیل پاکت، تحلیل لثه یا هردو است [1]. در این بیماری باکتری‌های گرم منفی با تولید اندوتوکسین در پلاک‌های زیر لثه با گیرنده‌های Toll like موجود بر سطح لکوسیت‌های پلی مورفونوکلئور و مونوسیت‌ها، تعامل دارند. کمپلکسی که به دلیل تعامل اندوتوکسین‌ها و گیرنده‌های Toll like ایجاد می‌شود، مسیر انتقال سیگنال را در هردو ایمنی ذاتی و اکتسابی فعال می‌کند. در‌نتیجه به تولید سایتوکایین‌هایی منجر می‌شود که پاسخ التهابی موضعی و سیستمیک را موجب می‌شوند. این سایتوکایین‌های التهابی که از محل بیماری منشأ می‌گیرند، سلول‌های کبدی را به‌منظور تولید پروتئین‌های فاز حاد به‌عنوان بخشی از پاسخ غیر‌اختصاصی فعال می‌کنند [2].
بیماری که به پریودنتیت مبتلا می‌شود، افزایش در تولید سایتوکایین‌های التهابی سیستمیک، شامل IL-1β، 6–IL و TNF–α را نشان می‌دهد [3].
پاسخ فاز حادی که ارگانیسم‌ها ایجاد می‌کنند، با هدف هومئوستاز و حذف عامل عدم تعادل است که آثار سیستمیک هم در پی دارد [4-7].
اولین قدم در درمان پریودنتیت، درمان غیرجراحی پریودنتال است، با هدف از بین بردن فاکتورهای اتیولوژیک، که می‌توانند باعث کاهش نشانگرهای التهابی، مثل پروتئین‌های فاز حاد شوند. نتیجه درمان غیرجراحی که در کلینیک قابل‌مشاهده است، شامل کاهش عمق پاکت، کاهش میزان حد چسبندگی کلینیکی و کاهش التهاب لثه است [1].
پروتئین‌های فاز حاد، دسته‌ای از پروتئین‌ها هستند که در پاسخ به شرایط التهابی (مثل بیماری پریودنتال)، غلظت برخی از آن‌ها افزایش (در نوع مثبت) و غلظت برخی دیگر (در نوع منفی) کاهش می‌یابد [2]. همین‌طور آن‌ها به‌عنوان یک شاخص، نشان‌دهنده حضور، درجه و دوره زمانی التهاب هستند، زیرا این پروتئین‌ها در پاسخ به عفونت و آسیب در مقادیر وسیع در جریان خون آزاد می‌شوند و در انسان برای ارزیابی روتین وضعیت التهابی استفاده می‌شوند [8]. آن‌ها به‌عنوان یک جزء سیستم ایمنی ذاتی عمل می‌کنند که به حداقل رساندن آسیب بافتی منجر شده، در‌عین‌حال بازسازی و هومئوستاز ترمیمی را افزایش می‌دهند (تصویر شماره 1) [9]. پروتئین‌های فاز حاد، در شرایط التهابی حداقل 25 درصد غلظتشان در سرم تغییر می‌کند که می‌تواند شامل پروتئین‌های کمپلمان، پروتئین‌های انتقالی، آنتی پروتئاز و مدیاتورهای التهابی مختلفی باشد که به‌عنوان نشانگر استفاده می‌شوند. پاسخی که این پروتئین‌ها در واکنش به شرایط التهابی می‌دهند، واکنش فاز حاد، نامیده می‌شود که تقریباً در 90 دقیقه پس از شروع یک واکنش التهابی سیستمیک رخ می‌دهد [2] و شامل واکنش‌های التهابی است که به دنبال آسیب یا عفونت ایجاد شده است. هنگام بروز آسیب بافتی مدیاتورهای التهابی (مثل سایتوکایین ها) افزایش می‌یابند. این سایتوکایین‌ها هستند که از‌طریق تحریک انواع سلول‌ها پاسخ فاز حاد ایجاد کرده و در‌نهایت به افزایش تولید پروتئین‌های فاز حاد توسط کبد منجر خواهند شد. مطالعاتی هم وجود دارند که اثبات می‌کنند بافت‌های خارج کبدی نیز توانایی تولید این پروتئین‌ها را دارند [8].
هدف ما در این مقاله، مروری بر مطالعات انجام‌گرفته در‌زمینه انواع پروتئین‌های فاز حاد مثبت و تأثیر شرایط التهابی مثل بیماری پریودنتال و درمان آن بر سطوح پلاسمایی این پروتئین‌هاست.
روش‌ها
مقاله حاضر یک مقاله مروری است که با هدف بررسی تأثیر شرایط التهابی مثل بیماری پریودنتال و درمان آن، بر سطح پروتئین‌های فاز حاد مثبت انجام گرفته است. جست‌وجوی مقالات در محدوده سال‌های 2000 تا 2022 با استفاده از کلیدواژه‌های انگلیسی Periodontitis, Acute phase proteins, periodontal debridement, inflammation mediators به‌صورت مجزا و ترکیبی انجام شد. در جست‌وجوی اولیه 173 مقاله یافت شد که با اثر بیماری التهابی پریودنتال، بر سطح پروتئین‌های فاز حاد در ارتباط بودند. از بین آن‌ها، 141 مورد در گوگل‌اسکالر و 32 مقاله در پابمد و اسکوپوس یافت شد. در مرحله بعد جمع‌آوری مقالات و بررسی اولیه آن‌ها انجام شد. سپس مطالعاتی که عناوین تکراری داشتند، حذف شدند. در این مرحله، 56 مقاله دارای عنوان تکراری بودند و حذف شدند. پس از کنترل موارد تکراری، متن کامل مطالعات به‌دست‌آمده جست‌وجو شد. سپس چکیده مطالعات انتخاب‌شده، براساس هدف مرور بررسی شد. در مرحله بعد، بررسی نهایی و گزینش مطالعات و تصمیم‌گیری برای ورود و خروج مطالعات، براساس معیارهای از قبل مشخص‌شده انجام شد. این معیارها، شامل بازه زمانی انتشار مطالب مورد‌نظر، دسترسی به اصل مقالات و مقالات مرتبط با تأثیر پریودنتیت و درمان آن بر سطوح پروتئین‌های فاز حاد مثبت بودند. مقالاتی که غیر از زبان انگلیسی بودند یا متن کامل آن‌ها در دسترس نبود یا تأثیر پریودنتیت بر غیر از نوع مثبت پروتئین‌های فاز حاد را بررسی کرده بودند، از مطالعه خارج شدند. تناسب مقالات توسط 2 نفر از محققین، به شکل مستقل بررسی شد. استخراج داده‌های مورد‌نیاز با استفاده از چک‌لیست از قبل تهیه‌شده انجام شد. در انتها 52 مقاله دیگر حذف و در‌نهایت 65 مقاله انتخاب و بررسی شدند.
یافته‌ها
پریودنتیت، یک بیماری التهابی‌عفونی بافت‌های ساپورت‌کننده اطراف دندان است. در صورت عدم درمان، به تخریب طولانی‌مدت بافت‌های ساپورت‌کننده منجر می‌شود. علاوه‌برآن، می‌تواند به پاسخ‌های التهابی موضعی و سیستمیک منجر شود. متعاقباً تغییر در سطوح پروتیین‌های فاز حاد ایجاد کند [1]. پروتئین‌های فاز حاد، به‌عنوان دسته‌ای از پروتئین‌ها که در پاسخ به شرایط التهابی، دچار تغییر در سطوح سرمی و پلاسمایی می‌شوند، به انواع مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. به‌طوری‌که در شرایط التهابی، افزایش غلظت در نوع مثبت و کاهش غلظت در نوع منفی دیده می‌شود [2]. درمان پریودنتال شامل نوع غیرجراحی است که اولین قدم در روند درمان است و هدفش، حذف عوامل اتیولوژیک و کاهش التهاب. به‌طوری‌که گلداستاندارد در درمان غیرجراحی پریودنتال جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه، است. پس از آن در صورت نیاز، به هدف حذف عوامل موضعی و باقیمانده و اقدام به درمان جراحی پریودنتال می‌شود. با بررسی مطالعات مختلف و گزارش نتایج نتیجه گیری می‌شود پس از درمان پریودنتال، غلظت پروتئین‌های فاز حاد، روندی معکوس در پیش می‌گیرند. به‌طوری‌که غلظت انواع مثبت، کاهش و انواع منفی، افزایش می‌یابد [1].
بحث
پروتئین‌های فاز حاد، به 2 دسته مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. تفاوت آن‌ها، مربوط به تغییر میزان آن‌ها در شرایط التهابی است. غلظت انواع مثبت در پاسخ به شرایط التهابی، افزایش می‌یابد و می‌توان انتظار داشت که به دنبال برطرف شدن التهاب، روندی کاهشی در پیش گیرند. روند در‌مورد انواع منفی، معکوس است [2].
جدول شماره 1، انواع پروتئین‌های فاز حاد مثبت را نشان می‌دهد.
پروتئین‌های فاز حاد مثبت، منجر به القای آنزیم‌هایی می‌شوند که باعث تخریب ماتریکس خارج‌سلولی، کموتاکسی و لیز سلول‌های هدف، فعال کردن کمپلمان و جلوگیری از فرایند کواگولاسیون و فیبرینولیز خواهد شد.
پروتئین‌های فاز حاد منفی، در شرایط التهابی، عملکردی برخلاف انواع مثبت دارند، شامل افزایش کواگولاسیون، افزایش میزان کورتیزول آزاد خون و هومئوستاز پس از استرس [2].
پروتئین‌های فاز حاد مثبت
پروتئین واکنشی C
یکی از انواع مهم پروتئین‌های فاز حاد، پروتئین واکنشی C است و در سال 1930 کشف شد. این پروتئین‌ها، توسط کبد تولید می‌شوند. اما سنتز خارج کبدی آن‌ها هم گزارش شده است که می‌تواند توسط ماکروفاژهای آلوئولار، لنفوسیت‌های خون محیطی، بافت‌های چربی، پلاک آترواسلکروتیک و غیره هم تولید شوند.
میزان پروتئین واکنشی C به‌طور نرمال، در حدود نانوگرم بر میلی‌گرم است. اما می‌تواند پس از آسیب بافتی تا حد 100 برابر، یعنی به میزان میلی‌گرم در میلی‌لیتر افزایش یابد. در حفره دهان، حضور پروتئین واکنشی C در بزاق و مایع شیار لثه تأیید شده است، اما اینکه بافت‌های لثه‌ای قادر به تولید آن باشند، هنوز ناشناخته است [10]. میزان سطوح پروتئین واکنشی C در افراد سالم به‌طور نرمال <0/3 میلی‌گرم در لیتر است.
پروتئین واکنشی C می‌تواند با بیماری پریودنتال، مصرف سیگار، قهوه و حتی چاقی هم مرتبط باشد. در شرایط بیماری پریودنتال، مدیاتورهای التهابی، مانند IL-1 ،IL-6 و TNF-a آزاد می‌شوند و به تحریک سلول‌های کبدی منجر می‌شوند و آن‌ها هم متعاقباً پروتئین واکنشی C تولید می‌کنند. پس انتظار می‌رود در طول بیماری پریودنتیت که همراه یک پروسه التهابی است، میزان پروتئین واکنشی C در سرم بالا رود. در هنگام بروز آسیب، در طول 1 یا 2 روز اول پس از آسیب، میزان پروتئین واکنشی C در سرم یا حتی پلاسما، افزایش یافته و در‌نهایت به یک حداکثر میزان رسیده، سپس با برطرف شدن آسیب، شروع به کاهش می‌کند. می‌توان نتیجه گرفت، با شروع درمان بیماری پریودنتال و کاهش التهاب، میزان پروتئین واکنشی C نیز کاهش یابد. حال با‌توجه‌به تغییرات پروتئین واکنشی C در طول پروسه‌های التهابی، می‌توان از آن به‌عنوان یک نشانگر در‌زمینه تشخیص، درمان و حتی نظارت بر مراحل التهابی استفاده کرد [2]. یکسری مطالعات به بیان این مسئله پرداختند که بین پریودنتیت و سطوح افزایش‌یافته پروتئین واکنشی C ارتباط وجود دارد. [11-13]
انجمن قلب آمریکا و مرکز کنترل بیماری‌ها، بیان کردند، افرادی که پروتئین واکنشی C سرمی آن‌ها از مقدار 3/0 میلی‌گرم در لیتر بیشتر باشد، در معرض ابتلای بیشتری به بیماری‌های قلبی‌عروقی در آینده خواهند بود [1].
یک مطالعه مرور سیستماتیک و متا‌آنالیز که در سال 2021 انجام شده است اثر درمان غیرجراحی پریودنتال بر روی سطوح سرمی پروتئین واکنشی C را بررسی و بیان کرد پریودنتیت مزمن و مهاجم به‌طور پیوسته مرتبط با سطوح بالاتر پروتئین واکنشی C است. بیمار با پریودنتیت مهاجم، سطوح بالاتر پروتئین واکنشی C را به‌طور متوسط 50 درصد بالاتر نسبت به پریودنتیت مزمن نشان می‌دهد. درمان غیرجراحی پریودنتال، به کاهش سطوح سرمی پروتئین واکنشی C در 6 ماه پس از درمان منجر شد. این یافته‌ها قویاً نشان می‌دهند، پریودنتیت با التهاب سیستمیک مرتبط است و توسط سطوح سرمی پروتئین واکنشی C اندازه‌گیری می‌شود [14].
گوپتا و همکاران، نشان دادند سطوح سرمی پروتئین واکنشی C، در موارد پریودنتیت شدید، در مقایسه با انواع متوسط و خفیف، بالاتر است و در مدت 3 ماه پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، کاهش سطوح پروتئین واکنشی C هم در بیماران پریودنتیت مزمن جنرالیزه و هم نوع مهاجم جنرالیزه، همراه با بهبودی در پارامتری‌های بالینی است. میکروفلورزیر لثه در شرایط بیماری پریودنتال می‌تواند بر پاسخ ایمنی میزبان هم اثر بگذارد و با تحریک تولید سایتوکایین‌ها به افزایش تولید واکنش‌های فاز حاد و پروتئین واکنشی C منجر شود [1].
لوترا و همکاران، در 30 بیمار دارای پریودنتیت مزمن، به ارزیابی مقایسه‌ای نسبی پارامترهای پریودنتال، سطوح پروتئین واکنشی C و تغییرات گذرا در پارامترهای هماتولوژیک، قبل و بعد از فاز اول درمان پریودنتال پرداختند. فاز اول درمان با پراکندگی سیستمیک باکتری‌های ذخیره‌شده در پلاک دندانی، به باکتریمی گذرا منجر می‌شود. در‌نتیجه یک پاسخ فاز حاد ایجادمی‌شود که به تغییرات در سطوح پروتئین واکنشی C و شمارش شمارش سلول‌های خونی منجر می‌شود. در 1 ماه پس از درمان، هردو پارامترهای پریودنتال و هماتولوژیک، بهبود قابل‌توجهی نشان دادند که به سلامت پریودنتال و کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی و ترومبوآمبولی ناخواسته منجر می‌شود [15].
تونتی و همکاران بیان کردند، در مراحل اولیه بیماری پریودنتال، از بیومارکر‌های التهابی به‌عنوان ابزاری در تشخیص، و حتی تعیین شدت بیماری، می‌توان استفاده کرد. با استفاده از سطوح سرمی پروتئین واکنشی C می‌توان مرحله و درجه بیماری پریودنتیت و حتی سرعت پیشرفت آن را تعیین کرد. بدین‌ترتیب که در درجه A که سرعت پیشرفت بیماری آهسته است، میزان پروتئین واکنشی C برابر با 1 میلی‌گرم در لیتر، در درجه B (پیشرفت متوسط) برابر با 1 تا 3 میلی‌گرم در لیتر و در درجه C پیشرفت سریع برابر با بیش از 3 میلی‌گرم در لیتر است [16].
سالزبرگ و همکاران نشان دادند، پروتئین واکنشی C سرمی هم در بیماری پریودنتیت مهاجم لوکالیزه و هم در نوع جنرالیزه افزایش می‌یابد [17].
لیت و همکاران، تأثیر درمان غیرجراحی پریودنتال را بر پروتئین واکنشی C سرمی بررسی کردند. آن‌ها یک ارتباط بین شاخص توده بدنی و لیپوپروتئین با دانسیته بالا، در افراد مبتلا به نوع شدید پریودنتیت یافتند و نتیجه گرفتند، درمان پریودنتال، به کاهش سطوح سرمی CRP منجر می‌شود [18].
مارکاچینی و همکاران در مطالعه‌ای، به بررسی اثر درمان غیرجراحی پریودنتال، بر نشانگرهای التهابی، مثل پروتئین واکنشی C و 6 – IL در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن پرداختند. آن‌ها بیان کردند، درمان بیماری پریودنتال، می‌تواند به کاهش معنادار غلظت این نشانگرهای التهابی در مدت 3 ماه پس از درمان منجر شود. از پروتئین‌های فاز حاد، می‌توان به‌عنوان یک نشانگر پیش‌بینی‌کننده بیماری پریودنتال و تغییرات زود‌هنگام فیزیولوژیک که متعاقب شروع این بیماری در فرد رخ می‌دهد، استفاده کرد. [6]
جایاپراکاش و همکاران، در ارتباط با اثر درمان غیرجراحی پریودنتال برسطوح پروتئین واکنشی C در مایع شیار لثه بیماران پریودنتیت مزمن و ژنژیویت بیان کردند هنگامی‌که بیماری پریودنتال، در فاز فعالیت وجود دارد مقدار پروتئین واکنشی C در مقایسه با نواحی سالم یا حتی نواحی مبتلا به ژنژیویت، بالاتر است و هر چقدر شدت التهاب افزایش یابد، متعاقباً سطوح پروتئین واکنشی C، بالاتر می‌رود و هنگامی‌که بیماری پریودنتال در فاز رکود قرار می‌گیرد، به دنبال درمان، سطوح پروتئین واکنشی C نیز کاهش می‌یابند. پس می‌توان از پروتئین واکنشی C به‌عنوان یک نشانگرالتهابی برای نظارت بر پروسه پیشرفت بیماری التهابی پریودنتال استفاده کرد [19].
مطالعه مرور سیستماتیک دمر و همکاران، اثر درمان ضدعفونی پریودنتال (شامل جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه و آنتی‌بیوتیک)، را بر سطوح سرمی پروتئین واکنشی C بررسی کردند و نتیجه گرفتند درمان ضدعفونی پریودنتال، می‌تواند کاهش کوتاه‌مدت درسطوح پروتئین واکنشی C سیستمیک ایجاد کند [20].
مطالعه مرور سیستماتیک پاراسکواس و همکاران، بیان می‌کند، درمان غیرجراحی پریودنتال از‌آنجایی‌که به کاهش التهاب منجر می‌شود، متعاقباً، می‌تواند به کاهش سطوح پروتئین واکنشی C سرمی منجر شود. [21]
سرم آمیلوئید A
سرم آمیلوئید A، یک پیش‌ساز پروتئین آمیلوئید A در بیماری آمیلوئیدوزیس ثانویه است و می‌تواند موجب اختلال در عملکرد بافت شود، به دلیل اینکه لا‌به‌لای بافت رسوب می‌کند.
انواع مختلفی از ایزوفرم‌های آن وجود دارد. نوع 1 و 2، می‌توانند همانند پروتئین واکنشی C در طول التهاب تا میزان 1000 برابر، افزایش یابند و مثل پروتئین واکنشی C به‌عنوان یک نشانگر در پروسه التهابی مورد استفاده قرار گیرند [22].
آردیلا و همکاران بیان کردند، سطوح سرم آمیلوئید A، به‌عنوان یک نشانگر التهابی به‌طور معنی‌داری در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن بالاتر بود [23].
آئوکی-نوناکا و همکاران نتیجه گرفتند، عفونت پریودنتال تجربی ایجاد‌شده، می‌تواند سطوح سرمی آمیلوئید A و همین‌طور IgG مخصوص باکتری P.g را افزایش دهد [24].
گرازیانی و همکاران مشاهده کردند، در 30 روز پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، در افراد دارای پریودنتیت مزمن منتشر، میزان پروتئین واکنشی C و سرم آمیلوئید A کاهش یافت [25].
ولتیک و همکاران، کاهش سطح سرمی آمیلوئید A در پلاسما را در 3 ماه پس از درمان خارج سازی تمامی دندان‌های دهان پریودنتال، گزارش کردند [26].
پلاسمینوژن
سیستم فعال‌کننده پلاسمینوژن، در پروتئولیزخارج سلولی، دارای اهمیت است و در واکنش‌های فیزیولوژیک و پاتولوژیک عمل می‌کند [25].
2 نوع فعال کننده پلاسمینوژن وجود دارد: فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی و فعال‌کننده پلاسمینوژن پرو-یوروکیناز که نوع Urokinase است. هر دوی آن‌ها به‌عنوان بخشی از آبشار آنزیمی شناخته می‌شوند، در تبدیل پروآنزیم پلاسمینوژن، به پروتئیناز وسیع‌الطیف و پلاسمین نقش دارند. در بیماری پریودنتیت در نواحی التهابی، پلاسمین تشکیل می‌شود [27] .
یین و همکاران بیان کردند، فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی در تخریب بافت‌های پریودنتال، نقش مهمی دارد و به‌عنوان یک نشانگر التهابی برای نظارت بر بیماری پریودنتال استفاده می‌شود [28].
پلاسمینوژن، در مخاط دهان، بزاق و مایع شیار لثه، در غلظت‌های 100 برابر بیشتر از پلاسما، یافت شده و مایع شیار لثه، شامل هر 2 نوع پلاسمینوژن و همچنین بازدارنده‌های آن‌هاست.
فعالیت پلاسمینوژن در ناحیه متفلس شده اپی تلیوم جانکشنال، در بافت سالم و پس از درمان پریودنتال مشاهده شد [29].
پاپادیمیتریو و همکاران بیان کردند، فعالیت پلاسمینوژن و آنتی ژن فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی، در لثه ملتهب در مقایسه با لثه سالم، افزایش یافت. آن‌ها نتیجه گرفتند، می‌توان از فعالیت پلاسمینوژن و سطوح آنتی‌ژنی فعال‌کننده پلاسمینوژن نوع بافتی، برای ارزیابی پیشرفت بیماری پریودنتال استفاده کرد [30].
فیبرینوژن
یکی دیگر از انواع پروتئین‌های فاز حاد که عمدتاً توسط کبد تولید می‌شود، فیبرینوژن است. مانند سایر پروتئین‌های فاز حاد مثبت ذکر‌شده، در شرایط التهاب و عفونت سطوح آن افزایش می‌یابد. فیبرینوژن، گلیکوپروتئین به وزن 340 کیلو دالتون است. متشکل از 2واحد فرعی یکسان است. اتصال این دو واحد به واسطه پیوندهای دی سولفیدی انجام می‌شود. فیبرینوژن، در هموستاز اولیه و ثانویه، نقش دارد. طی هموستاز اولیه، به‌عنوان عامل انعقاد خون عمل کرده و از تجمع پلاکت حمایت می‌کند. در نوع ثانویه، به تشکیل لخته فیبرینی کمک می‌کند. [31].
در پروسه‌های التهابی، سطوح فیبرینوژن، تا میزان 2 تا 10 واحد افزایش می‌یابد. علاوه بر سلول‌های کبدی، سلول‌های اپی تلیالی روده و ریه در پاسخ به عفونت آن را تولید می‌کنند. علاوه‌برآن، محصولات تخریب فیبرینوژن یا فیبرین، قادر به تحریک تولید آن هستند. مطالعات بیان کردند، تولید اضافی فیبرینوژن می‌تواند در تنظیم پاسخ ایمنی میزبان نقش داشته باشد. همین‌طور یک رابطه بین پلی مورفیسم 455G/A در ناحیه 5 Frankling پروموترژن B فیبرینوژن وجود دارد. و می‌تواند بیانگر خطر پریودنتیت مزمن باشد [31].
غلظت تیپیکال فیبرینوژن در پلاسمای خون، تقریباً 5/2 گرم در لیتر است [32].
آنا و همکاران بیان کردند پریودنتیت مزمن، مرتبط با سطوح سرمی بالاتر نشانگرهای التهابی مثل فیبرینوژن است و با افزایش شدت بیماری سطوح آن افزایش می‌یابد [33].
چندی و همکاران بیان کردند، سطوح پلاسمایی فیبرینوژن، در بیماران پریودنتیت مزمن و مهاجم، بالاتر از افراد سالم است و به‌عنوان یک نشانگر تشخیصی در شرایط التهابی استفاده می‌شود [34].
تریپاتی و همکاران بیان کردند سطوح پلاسمایی فیبرینوژن، در بیماران پریودنتیت مزمن شدید، بالاتر از انواع ملایم، متوسط و افراد سالم بود [35].
لکتین اتصال مانان
لکتین اتصال مانان یک مولکول مهم در ایمنی ذاتی است. مسیر کمپلمان را تحریک کرده و به‌عنوان یک پروتئین فاز حاد ضعیف مطرح است. این مولکل طی دفاع میزبان در پروسه بیماری پریودنتیت نقش دارد. تولید لکتین اتصال مانان، در کبد صورت می‌گیرد. جزء خانواده کلکتین و شامل یک ناحیه کلاژن مانند است که دارای یک دامنه لکتین متصل به کربوهیدرات است، لکتین اتصال مانان توانایی تشخیص ساختارهای کربوهیدراتی را در انواع میکروارگانیسم‌ها دارد. از‌آنجایی‌که پاتوژن‌های پریودنتال، مثل A.a و P.g، دارای پلی ساکارید غنی از مانان هستند، با اتصال لکتین اتصال مانان به باکتری‌ها، با پروتییناز‌های سرین مرتبط با لکتین اتصال مانان، تعامل کرده، کمپلکس لکتین اتصال مانان را تشکیل می‌دهد. کمپلکس لکتین اتصال مانان و ساختارهای کربوهیدراتی، بر روی سطح باکتری، با C4 در تعامل هستند و می‌توانند مسیر کمپلمان را فعال کنند. متوسط میزان لکتین اتصال مانان 1/6 تا 1/2 میکروگرم در میلی‌لیتر است. افراد با میزان کمتر از 0/1 تا 5/0 میکروگرم در میلی‌لیتر، به‌عنوان کمبود لکتین اتصال مانان در نظر گرفته می‌شوند.
لکتین اتصال مانان در فرایندهای التهابی و عفونی افزایش می‌یابد [2].
مافی و همکاران، مطالعه‌ای به‌منظور بررسی اثر بیماری پریودنتیت بر سطوح لکتین اتصال مانان و بررسی کمبود لکتین اتصال مانان نسبت به مستعد کردن افراد به بیماری پریودنتیت انجام دادند و نتیجه گرفتند، غلظت پلاسمایی لکتین اتصال مانان در افراد مبتلا به پریودنتیت متوسط و شدید، با گروه شاهد تفاوت معنی‌داری ندارد. همچنین کمبود لکتین اتصال مانان، ارتباطی با استعداد بیشتر به بیماری پریودنتیت ندارد [36].
سطح پلاسمای لکتین اتصال مانان، در افراد سیگاری بالاتر است. افراد سیگاری، بیماری پریودنتال را با شدت بیشتری نشان می‌دهند. اما به نظر نمی‌رسد کمبود لکتین اتصال مانان، بر استعداد به پریودنتیت و شدت آن اثر بگذارد. مکانیسم‌های این ارتباط، تاکنون شناسایی نشده است. لکتین اتصال مانان، به‌عنوان یک پروتئین مهم ایمنی ذاتی شناخته‌شده، علاوه بر اینکه به‌صورت یک اپسونین عمل می‌کند، می‌تواند مسیر کمپلمان را فعال کرده و این عمل را با روشی مستقل از آنتی‌بادی انجام می‌دهد [36].
هاپتوگلوبین
از دیگر انواع پروتئین‌های فاز حاد مثبت، هاپتوگلوبین است که دارای باند قوی با هموگلوبین است. این پروتئین به اینتگرین‌های CD18 /CD11b بر روی غشای لکوسیت‌ها متصل می‌شود و تعیین آن با سنجش اتصال هموگلوبین ممکن است نتایج قابل‌اعتمادی در پی نداشته باشد. هاپتوگلوبین، کمپلکسی تشکیل می‌دهد و سپس توسط سلول‌های کبدی به‌سرعت پاک می‌شود و هموگلوبین آزاد ناشی از همولیز داخل عروقی را حذف می‌کند. میزان این پروتئین فاز حاد، ممکن است در اریترولیز وسیع و خون همولیتیک کاهش یابد. همچنین دارای توانایی ضدالتهابی است [22]. همچنین به‌عنوان عامل باکتریواستاتیک و آنتی‌اکسیدان، به‌صورت غیر‌مستقیم عمل کرده و به دنبال ایجاد التهاب، عفونت و آسیب، میزانش تا حدود 2 تا 10 واحد، افزایش می‌یابد [22، 37].
کدخدازاده و همکاران، ارتباطی بین هاپتوگلوبین و توالی آلل NRAMP1 و حضور پاتوژن‌های پریودنتال مصرف‌کننده هم در بیماران پریودنتیت مزمن و پری ایمپلنتایتیس یافتند [38].
تانگ و همکاران، سطوح بالاتر هاپتوگلوبین را در بزاق، مایع شیار لثه و سرم افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن و ژنژیویت، گزارش کردند [37].
جیانوپولو و همکاران، در مطالعه خود مقایسه اثر 3 مداخله درمانی مختلف، شامل فتودینامیک تراپی، لیزردایود و جرمگیری عمیق بر روی سطوح هاپتوگلوبین و سایتوکایین در مایع شیار لثه پاکت‌های باقیمانده پریودنتال را بررسی کردند و هیچ تفاوت چشمگیری بین این 3 مداخله درمانی در هر نقطه زمانی برای هاپتوگلوبین بیان نکردند [39].
هی و همکاران بیان کردند، هاپتوگلوبین می‌تواند جزئی از دفاعی میزبان باشد و به‌عنوان یک نشانگر بالقوه جدید به‌منظور نظارت بر پریودنتیت به کار رود [40].
CD14
CD14، از انواع پروتئین‌های فاز حاد است و بر روی انواعی از سلول‌ها، مانند مارکروفاژ و نوتروفیل، کندروسیت‌ها، سلول‌های دندریتیک، فیبروبلاست‌های لثه، کراتینوسایت‌ها، سلول‌های B و سلول‌های اپی‌تلیالی روده انسان، دیده می‌شود. در ابتدا به‌عنوان یک گیرنده برای لیپوپلی ساکارید باکتری‌های گرم منفی، گیرنده پپتیدوگلیکان باکتری‌های گرم مثبت و ارائه به مونوسیت‌ها توصیف شد. سطح سرمی CD14، می‌تواند در شرایط التهابی، مانند بیماری‌های آرتریت روماتوئید، بیماری کبدی، لوپوس اریتماتوز و غیره افزایش یابد. علاوه‌برآن CD14، اخیراً به‌عنوان عامل تنظیمی، توسط تعامل مستقیم با سلول‌های B و T، پاسخ‌های ایمنی را تعدیل می‌کند [2].
در مطالعه نیکو و همکاران بیان شده سطوح CD14 در پریودنتیت، افزایش می‌یابد. این افزایش با شدت تخریب بیماری پریودنتال و همچنین با نشانگرهای التهاب سیستمیک همراه است [41].
در مرور سیستماتیک هیرش و همکاران نشان داده شد، میانگین غلظت CD14، به‌طور معنی‌دار در سرم افراد مبتلا به پریودنتیت، نسبت به گروه کنترل بالاتر بود. همچنین رابطه معنی‌داری بین گسترش بیماری پریودنتال پیشرفته و سطوح این پروتئین وجود داشت [42].
هایاشی و همکاران نتیجه گرفتند، سطوح سرمی CD14، در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن به‌طور معناداری بالاتر از افراد سالم است. این سطوح، مرتبط با شدت پریودنتیت است. مقادیر سرمی آن در مدت نزدیک به 2 سال پس از درمان غیرجراحی و جراحی پریودنتال کاهش می‌یابد [43].
لاکتوفرین
لاکتوفرین، به‌عنوان یکی از اجزای مهم ایمنی ذاتی به‌خصوص در محافظت از سطوح مخاطی در برابر عفونت‌های میکروبیال، شناخته شده است. لاکتوفرین، یک گلیکوپروتئین متصل به آهن در بزاق است و توسط سلول‌های اپی تلیالی گلندولار و نوتروفیل‌ها تولید می‌شود. این گلیکوپروتئین، در انتقال آهن و تنظیم هومئوستاز آهن در بدن نقش دارد. به 2 فرم بدون آهنو متصل به آهن، یافت می‌شود. همچنین قادر است، توسط جداسازی آهن از چسبندگی باکتری جلوگیری کند [2، 44].
لاکتوفرین، به‌طور مکرر در ترشحات برون‌ریز انسان مانند بزاق، عرق، اشک و شیر یافت می‌شود. لکوسیت‌های پلی مورفونوکلویر، قادرند این ماده را در گرانول‌های خود ذخیره کنند.
گلیموال و همکاران در مطالعه خود، تفاوت غلظت لاکتوفرین بزاق در افراد دارای پریودنتیت با افراد سالم را بررسی و بیان کردند، افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، دارای غلظت‌های بالاتری از لاکتوفرین در بزاق کامل تحریک‌شده هستند. بنابراین سطوح افزایش‌یافته لاکتوفرین بزاق، می‌تواند به‌عنوان یک نشانگر در بیماری پریودنتیت باشد [45].
مطالعه جنتش و همکاران، لاکتوفرین و سایر نشانگرهای التهابی مایع شیار لثه و بزاق، قبل و 14 روز بعد از درمان جراحی پریودنتال را با استفاده از یک تکنیک فلپ حداقل تهاجمی بررسی کرد. در این مطالعه بیان می‌شود، غلظت لاکتوفرین در مایع شیار لثه، از 63/1به 2/1 میلی‌گرم در لیتر به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت. این کاهش، در مقدار کل جمع‌آوری شده بود. همچنین این کاهش، در بزاق غیرتحریکی و بزاق تحریکی نشان داده شد. بنابراین می‌توان از لاکتوفرین برای نظارت بر نتایج درمان پریودنتال استفاده کرد. [46]
گزارش شده است سطوح مایع شیار لثه‌ای لاکتوفرین در بیماری‌های ژنژیویت، پریودنتیت مزمن و پریودنتیت مهاجم، مشابه و این میزان بالاتر از افراد نرمال است [47].
آدونوژیاناکی و همکاران بیان کردند، سطوح این گلیکو پروتئین در مایع شیار لثه، هم با تعداد لکوسیت‌های پلی مورفونوکلئور و هم با شدت بیماری پریودنتال مرتبط است. پس از درمان بیماری، کاهش در سطوح لاکتوفرین دیده می‌شود. این کاهش در مایع شیار لثه و خون محیطی افرادی که به‌طور تجربی در آن‌ها ژینژیویت ایجاد شده بود، پس از پروسیجرهای بهداشت دهانی نیز دیده شد. [48]
پنتراکسین-3
پنتراکسین‌ها، پروتئین‌های فاز حاد متعلق به خانواده‌ای از پروتئین‌های حفظ‌شده در تکامل هستند. به‌عنوان نشانگر التهابی در نظر گرفته شده، نقش مهمی در مقاومت ذاتی میزبان، تنظیم التهاب و پاک‌سازی سلول‌های آپوپتوتیک دارند [49]. پنتراکسین‌ها، توسط سلول‌های مختلفی همچون ماکروفاژ و اندوتلیال، سلول‌های دندریتیک و توسط سایتوکایین و اندوتوکسین‌هایی مانند محصولات باکتریایی، IL–1 و تولید می‌شوند. همچون سایر پروتئین‌های فاز حاد، در پاسخ به شرایط التهابی و عفونی افزایش می‌یابند. همچنین قادر است، آبشار کمپلمان را فعال کرده، به‌عنوان یک شاخص مستقل برای تعیین فعالیت بیماری پریودنتال به کار رود [2].
گوموش و همکاران، در مطالعه‌شان سطوح سرمی و بزاقی پنتراکسین-3 در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن و مهاجم ژنرالیزه را بررسی کردند. آن‌ها بیان کردند، سطوح بزاقیپنتراکسین-3 در گروه پریودنتیت مزمن و گروه کنترل مشابه بود. اما در گروه پریودنتیت مهاجم، به‌طور معناداری بالاتر از گروه کنترل بود. همچنین نتیجه گرفتند ممکن است بتوان از غلظت بزاقی پنتراکسین-3 به‌عنوان یک نشانگر بالقوه در تشخیص بیماری پریودنتال استفاده کرد [50].
لاکشمانان و همکاران، در مطالعه خود سطوح پنتراکسین-3 در بافت‌های لثه‌ای افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن و مهاجم را بررسی کردند. آن‌ها بیان کردند میزان این سطوح در افراد مبتلا به پریودنتیت مهاجم بالاتر از افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن و افراد سالم است. همچنین بین سطوح پنتراکسین-3 و پارامترهای کلینیکی بین گروه‌های پریودنتیت ارتباط مثبتی وجود دارد، به‌طوری‌که مهم‌ترین پارامتر کلینیکی پیش‌بینی‌کننده مرتبط با پنتراکسین-3، عمق پروب است. [49]
پردیپ و همکاران، سطوح پنتراکسین-3 را در پلاسما و مایع شیار لثه در شرایط بیماری و سلامت پریودنتال مقایسه کردند. آن‌ها نتیجه گرفتند در افراد مبتلا به پریودنتیت، غلظت پنتراکسین-3 افزایش یافته و می‌توان از آن به‌عنوان یک نشانگر التهابی در تشخیص این بیماری استفاده کرد [51].
فوجی تا و همکاران، در مطالعه‌شان ارتباط بین سطوح پنتراکسین-3 و سایتوکایین در مایع شیار لثه و پارامترهای کلینیکی بیماری پریودنتیت مزمن را بررسی کردند. آن‌ها گزارش کردند، میانگین سطوح پنتراکسین-3 و سایر نشانگرهای التهابی، مثل IL-6 ،IL-8 ،IL-10 ،IL-1β و TNF-α در نواحی بیماری بالاتر از نواحی سالم بود. به‌طوری‌که ممکن است بتوان از میزان سطوح پنتراکسین-3 مایع شیار لثه، به‌عنوان نشانگر تشخیصی در بیماری پریودنتال استفاده کرد [52]. کلس و همکاران نشان دادند، سطوح سرمی پنتراکسین-3، بیشتر با تخریب بافتی در دوره‌های اولیه بیماری پریودنتیت مرتبط بود [53].
سرولوپلاسمین
سرولوپلاسمین، یکی از انواع واکنش‌دهنده‌های فاز حاد است.به انتقال مس در بدن کمک کرده و بر جذب آهن به داخل سلول‌ها اثر می‌گذارد. میزانش در شرایط التهابی، افزایش می‌یابد. همچنین به دلیل خاصیت تبدیل فرم فروس آهن به فرم فریک آن، بر جذب آهن به داخل سلول‌ها مؤثر است. به همین دلیل تغییرات در آهن سرم، اغلب با تغییر در سرولوپلاسمین سرم همراه است. مانند سایر واکنش‌دهنده‌های فاز حاد مثبت که سطوحشان در شرایط التهابی افزایش می‌یابد، این ماده نیز در شرایط التهابی همچون پریودنتیت، نسبت به شرایط سالم، میزان بالاتری را نشان می‌دهد. در بیماران مبتلا به پریودنتیت مهاجم این سطوح نسبت به نوع مزمن بالاتر است و به‌عنوان یک نشانگر التهابی، به‌منظور تشخیص بیماری می‌توان از آن استفاده کرد [54].
گوپتا و همکاران بیان کردند، سطوح سرمی سرولوپلاسمین، در هر 2 گروه بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن و مهاجم، افزایش می‌یابد. میزان این سطوح در پریودنتیت مهاجم، بالاتر است. با افزایش شدت بیماری، سطوح سرمی آن افزایش می‌یابد. همچنین در این مطالعه نتیجه گرفته شد می‌توان از سرولوپلاسمین، به‌عنوان یک نشانگر بالقوه برای تشخیص پریودنتیت استفاده کرد [55].
عبدالکریم و همکاران گزارش کردند، سطوح سرمی سرولوپلاسمین، در افراد پریودنتیت مزمن به‌طور معنی‌داری بالاتر از افراد سالم بود. 4 هفته پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، به‌طور معنی‌داری کاهش یافت [56].
فریتین
فریتین، به‌عنوان یک پروتئین فاز حاد که طی بیماری التهابی مزمن افزایش می‌یابد، مطرح است. عملکرد اصلی آن به‌عنوان ذخیره‌کننده آهن در یک فرم محلول غیر‌سمی است و می‌تواند در برابر واکنش‌های کاهش اکسیداسیون به واسطه آهن از سلول محافظت کند. سطوح سرمی آن معمولاً بیان‌کننده کل ذخایر آهن بدن است. در مطالعات اخیر بیان شده سطوح آن همچون سایر واکنش‌دهنده‌های فاز حاد مثبت، طی پروسه‌های التهابی همچون پریودنتیت مزمن، افزایش یافته و متعاقب درمان با کاهش التهاب، کاهش می‌یابد [10].
به علاوه، نقش مهمی در پاسخ ایمنی میزبان ایفا می‌کند، به افزایش در مهاجرت آن در مواجهه با عامل عفونی خواهد منجر شد. سطوح فریتین، توسط آهن و سایتوکایین‌های پیش‌التهابی تنظیم می‌شوند.
در مطالعه چاکرابورتی و همکاران، سطوح فریتین در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، بالاتر از افراد سالم گزارش شده است. در 3 ماه پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، به حد سطح کنترل کاهش می‌یابد [10].
فرامرزی و همکاران بیان کردند، درمان غیرجراحی پریودنتال با کاهش سطح التهاب، به کاهش معنی‌دار سطح سرمی فریتین منجر شد. استفاده جانبی از ملاتونین، به‌عنوان یک مکمل، به کاهش بیشتر در سطوح سرمی فریتین منجر شد، اما این کاهش از‌نظر آماری معنادار نبود [57].
YKL-40
YKL-40، یک نشانگر التهابی بالقوه جدید در رابطه با شرایط التهابی حاد و مزمن است. از انواع پروتئین‌های شبه‌پستانداران کیتیناز است، اما هیچ‌گونه فعالیت کیتیناز و آنزیمی ندارد. در شرایط التهابی، توسط ماکروفاژ و نوتروفیل تولید می‌شود.
علاوه بر سلول‌های ذکر‌شده، YKL-40، می‌تواند توسط سلول‌های اندوتلیال، کندروسیت‌های آرتریتیک، سلول‌های عضله صاف، سلول‌های سرطانی و جنینی تولید شود. احتمالاً نقش در مهاجرت، تکثیر، تمایز، چسبندگی سلولی، التهاب و حفاظت از آپوپتوز، نیز دارد. به‌عنوان فاکتور رشدی، برای سلول‌های بافت همبندی مطرح است و می‌تواند به افزایش تکثیر سلولی منجر شود. در شرایط پاتولوژیک، نقش مرتبط با هومئوستازیس نیز ایفا می‌کند [58].
مطالعات اخیر نشان دادند سطوح YKL-40، در شرایط التهابی مختلف افزایش می‌یابد. بیمارانی که مبتلا به چندین بیماری سیستمیک هستند، سطوح بالاتری از این ماده نشان می‌دهند. همچنین، سطوح سرمی و مایع شیار لثه‌ای YKL-40و IL-6، با تغییر شرایط از ژینژیویت به پریودنتیت، افزایش می‌یابند.
چاوان و همکاران بیان کردند YKL-40، در نمونه‌های سرم افراد سالم و افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، شناسایی شده است. به‌طوری‌که این سطوح، در گروه پریودنتیت مزمن، بالاتر است. در این مطالعه از YKL-40، به‌عنوان یک بیومارکر جدید در پیشرفت بیماری پریودنتال نام برده شد [59].
کیدو در مطالعه خود سطوح YKL-40در مایع شیار لثه بیماران مبتلا به پریودنتیت و دیابت تیپ 2 را بررسی کرد. وی بیان کرد، سطوح مایع شیار لثه‌ای YkL-40، در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، افزایش می‌یابد. می‌توان از YkL-40، به‌عنوان یک نشانگر التهابی برای نظارت کردن بر بیماری پریودنتال استفاده کرد. [60]
دامودار اثر درمان غیرجراحی پریودنتال بر سطوح YkL-40، به‌عنوان یک پروتئین فاز حاد در مایع شیار لثه در افراد مبتلا به پریودنتیت مزمن، با و بدون دیابت ملیتوس تیپ 2 را بررسی کرد. وی گزارش کرد، میزان این نشانگرهای التهابی در افراد پریودنتیت مزمن مبتلا به دیابت و افراد سالم، بالاتر از گروه بدون ابتلا به پریودنتیت است. در 6 هفته پس از درمان جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه، سطوح آن، کاهش می‌یابد. به‌طوری‌که این کاهش، هم در گروه پریودنتیت مزمن با دیابت ملیتوس و هم گروه پریودنتیت مزمن بدون دیابت دیده شده است. در این مطالعه از YkL-40، به‌عنوان یک بیومارکر مهم در تشخیص پریودنتیت مزمن نام برده شد [61].
آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین
آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین، یک پروتئین فاز حاد جدید مرتبط با شرایط التهابی است. توسط سایتوکایین‌های پیش‌التهابی تولید می‌شود. یوسل، در مطالعه خود، به بررسی سطوح سرمی آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن مرحله 3 و درجه c، قبل و بعد از درمان غیرجراحی پریودنتال پرداخت. وی بیان کرد، سطوح سرمی آلفا 2 گلیکوپروتیین غنی از لوسین در بیماران مبتلا به پریودنتیت مزمن، به‌طور معناداری بالاتر از گروه سالم بود. به‌طوری‌که در 6 هفته پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، کاهش معنادار یافت [62].
هپسیدین
هپسیدین یک هورمون مشتق از کبد است. وظیفه‌اش، تنظیم متابولیسم آهن است . افزایش سنتز آن، به جذب آهن در ذخایر ماکروفاژ منجر می‌شود. به‌علاوه تولید هپسیدین، توسط بار آهن بدن و سایتوکایین‌های التهابی، تنظیم می‌شود که بیانگر ارتباط این هورمون با شرایط التهابی است.
مطالعه لیت و همکاران نشان دادند، درمان غیرجراحی پریودنتال در 90 روز، سطوح سرمی هپسیدین را کاهش می‌دهد [63].
گوا و همکاران بیان کردند سطوح سرمی هپسیدین، در بیماران پریودنتیت مزمن و پریودنتیت مزمن با دیابت ملیتوس تیپ 2، بالاتر از گروه کنترل بود [64].
ویللا و همکاران گزارش کردند، در 3 ماه پس از درمان غیرجراحی پریودنتال، سطوح سرمی پروهپسیدین، کاهش یافت.
نتیجه‌گیری
پریودنتیت، به‌عنوان یک بیماری التهابی‌عفونی بافت‌های ساپورت‌کننده اطراف دندان است. در صورت عدم درمان، به تخریب طولانی‌مدت بافت‌های ساپورت‌کننده منجر می‌شود. علاوه‌برآن، می‌تواند به پاسخ‌های التهابی موضعی و سیستمیک منجر شود. متعاقباً تغییر در سطوح پروتئین‌های فاز حاد ایجاد کند [1]. پروتئین‌های فاز حاد، به‌عنوان دسته‌ای از پروتئین‌ها که در پاسخ به شرایط التهابی، دچار تغییر در سطوح سرمی و پلاسمایی می‌شوند، به انواع مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. به‌طوری‌که در شرایط التهابی، افزایش غلظت در نوع مثبت و کاهش غلظت در نوع منفی دیده می‌شود [2]. درمان پریودنتال شامل نوع غیرجراحی است که اولین قدم در روند درمان است و هدفش، حذف عوامل اتیولوژیک و کاهش التهاب است. به‌طوری‌که گلداستاندارد در درمان غیرجراحی پریودنتال، جرمگیری و تسطیح سطوح ریشه است. پس از آن در صورت نیاز، به هدف حذف عوامل موضعی و باقیمانده، اقدام به درمان جراحی پریودنتال می‌شود. با بررسی مطالعات مختلف و گزارش نتایج به‌دست‌آمده نتیجه‌گیری می‌شود پس از درمان پریودنتال، غلظت پروتئین‌های فاز حاد، روندی معکوس در پیش می‌گیرند. به‌طوری‌که غلظت انواع مثبت، کاهش و انواع منفی، افزایش می‌یابد [1].
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این تحقیق ملاحظات اخلاقی وجود نداشت.
حامی مالی
این مطالعه، هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان، در جمع‌آوری داده‌ها و نگارش همه بخش‌های مطالعه، مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
- upta S, Gupta I, Gupta R, BJ JA, Goswami A, Singh D. A comparative evaluation of serum CRP levels in chronic and aggressive periodontitis patients before and after non-surgical periodontal therapy-a clinical study. University Journal of Dental Sciences. 2020; 6(3):9-15. [DOI:10.21276/ujds.2020.6.3.2]
- Polepalle T, Moogala S, Boggarapu S, Pesala DS, Palagi FB. Acute phase proteins and their role in periodontitis: A review. Journal of Clinical and Diagnostic Research. 2015; 9(11):ZE01-5. [PMID] [PMCID] [DOI:10.7860/JCDR/2015/15692.6728]
- Górska R, Gregorek H, Kowalski J, Laskus-Perendyk A, Syczewska M, Madaliński K. Relationship between clinical parameters and cytokine profiles in inflamed gingival tissue and serum samples from patients with chronic periodontitis. Journal of Clinical Periodontology. 2003; 30(12):1046-52. [PMID]
- Lobão WJM, Carvalho RCC, Leite SAM, Rodrigues VP, Batista JE, Gomes-Filho IS, et al. Relationship between periodontal outcomes and serum biomarkers changes after non-surgical periodontal therapy. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 2019; 91(2):e20170652. [PMID]
- Loos BG. Systemic markers of inflammation in periodontitis. Journal of Periodontology. 2005; 76(Suppl 11S):2106-15. [DOI:10.1902/jop.2005.76.11-S.2106]
- Marcaccini AM, Meschiari CA, Sorgi CA, Saraiva MC, de Souza AM, Faccioli LH, et al. Circulating interleukin-6 and high-sensitivity C-reactive protein decrease after periodontal therapy in otherwise healthy subjects. Journal of Periodontology. 2009; 80(4):594-602. [DOI:10.1902/jop.2009.080561] [PMID]
- Pradeep AR, Anuj S. Anemia of chronic disease and chronic periodontitis: does periodontal therapy have an effect on anemic status? Journal of Periodontology. 2011; 82(3):388-94. [PMID]
- Jacobsen S. Review of equine acute-phase proteins. Proceedings of the Annual Convention of the American Association of Equine Practitioners. 2007; 53:230-5. [Link]
- Walton RM, Cowell RL, Valenciano AC. Equine hematology, cytology, and clinical chemistry. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.; 2021. [DOI:10.1002/9781119500186]
- Chakraborty S, Tewari S, Sharma RK, Narula SC. Effect of non-surgical periodontal therapy on serum ferritin levels: an interventional study. Journal of Periodontology. 2014; 85(5):688-96. [PMID]
- Fitzsimmons TR, Sanders AE, Bartold PM, Slade GD. Local and systemic biomarkers in gingival crevicular fluid increase odds of periodontitis. Journal of Clinical Periodontology. 2010; 37(1):30-6. [PMID]
- Lu Q, Jin L. Human gingiva is another site of C-reactive protein formation. Journal of Clinical Periodontology. 2010; 37(9):789-96. [PMID]
- Slade GD, Offenbacher S, Beck JD, Heiss G, Pankow JS. Acute-phase inflammatory response to periodontal disease in the US population. Journal of Dental Research. 2000; 79(1):49-57. [DOI:10.1177/00220345000790010] [PMID]
- Machado V, Botelho J, Escalda C, Hussain SB, Luthra S, Mascarenhas P, et al. Serum C-reactive protein and periodontitis: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Immunology. 2021; 12:706432. [DOI:10.3389/fimmu.2021.706432] [PMID] [PMCID]
- Luthra S, Grover HS, Singh A, Lall A, Masamatti SS. Comparative evaluation of C-reactive protein and complete blood count in chronic periodontitis patients following Phase I therapy: A serological and hematological study. Journal of Indian Society of Periodontology. 2019; 23(6):525-533. [DOI:10.4103/jisp.jisp_639_18] [PMID] [PMCID]
- Tonetti MS, Greenwell H, Kornman KS. Staging and grading of periodontitis: Framework and proposal of a new classification and case definition. Journal of Periodontology. 2018; 89 (Suppl 1):S159-S72. [DOI:10.1002/JPER.18-0006] [PMID]
- Salzberg TN, Overstreet BT, Rogers JD, Califano JV, Best AM, Schenkein HA. C-reactive protein levels in patients with aggressive periodontitis. Journal of Periodontology. 2006; 77(6):933-9. [DOI:10.1902/jop.2006.050165] [PMID]
- Leite AC, Carneiro VM, Guimarães Mdo C. Effects of periodontal therapy on C-reactive protein and HDL in serum of subjects with periodontitis. Revista Brasileira de Cirurgia Cardiovascular. 2014; 29(1):69-77. [DOI:10.5935/1678-9741.20140013] [PMID] [PMCID]
- Jayaprakash D, Aghanashini S, Vijayendra RR, Chatterjee A, Rosh RM, Bharwani A. Effect of periodontal therapy on C-reactive protein levels in gingival crevicular fluid of patients with gingivitis and chronic periodontitis: A clinical and biochemical study. Journal of Indian Society of Periodontology. 2014; 18(4):456-60. [DOI:10.4103/0972-124X.138688] [PMID] [PMCID]
- Demmer RT, Trinquart L, Zuk A, Fu BC, Blomkvist J, Michalowicz BS, et al. The influence of anti-infective periodontal treatment on C-reactive protein: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One. 2013; 8(10):e77441. [DOI:10.1371/journal.pone.0077441] [PMID] [PMCID]
- Paraskevas S, Huizinga JD, Loos BG. A systematic review and meta-analyses on C-reactive protein in relation to periodontitis. Journal of Clinical Periodontology. 2008; 35(4):277-90. [DOI:10.1111/j.1600-051X.2007.01173.x ] [PMID]
- Gruys E, Toussaint MJ, Niewold TA, Koopmans SJ. Acute phase reaction and acute phase proteins. Journal of Zhejiang University Science B. 2005; 6(11):1045-56. [PMID] [PMCID]
- Ardila CM, Guzmán IC. Comparison of serum amyloid A protein and C-reactive protein levels as inflammatory markers in periodontitis. Journal of Periodontal and Implant Science. 2015; 45(1):14-22. [DOI: https://doi.org/10.5051/jpis.2015.45.1.14] [PMID] [PMCID]
- Aoki-Nonaka Y, Nakajima T, Miyauchi S, Miyazawa H, Yamada H, Domon H, et al. Natural killer T cells mediate alveolar bone resorption and a systemic inflammatory response in response to oral infection of mice with Porphyromonas gingivalis. Journal of Periodontal Research. 2014; 49(1):69-76. [DOI:10.1111/jre.12080 PMID:23586756] [PMID]
- Graziani F, Cei S, La Ferla F, Vano M, Gabriele M, Tonetti M. Effects of non-surgical periodontal therapy on the glomerular filtration rate of the kidney: An exploratory trial. Journal of Clinical Periodontology. 2010; 37(7):638-43. [DOI:10.1111/j.1600-051X.2010.01578.x ] [PMID]
- Vuletic S, Taylor BA, Tofler GH, Chait A, Marcovina SM, Schenck K, et al. SAA and PLTP activity in plasma of periodontal patients before and after full-mouth tooth extraction. Oral Diseases. 2008; 14(6):514-9. [DOI:10.1111/j.1601-0825.2007.01411.x ] [PMID]
- Buduneli N, Buduneli E, Kardeşler L, Lappin D, Kinane DF. Plasminogen activator system in smokers and non-smokers with and without periodontal disease. Journal of Clinical Periodontology. 2005; 32(4):417-24. [PMID]
- Yin X, Bunn CL, Bartold PM. Detection of tissue plasminogen activator (t-PA) and plasminogen activator inhibitor 2 (PAI-2) in gingival crevicular fluid from healthy, gingivitis and periodontitis patients. Journal of Clinical Periodontology. 2000; 27(3):149-56. [10.1034/j.1600-051x.2000.027003149.x] [PMID]
- Wyganowska-Świątkowska M, Surdacka A, Skrzypczak-Jankun E, Jankun J. The plasminogen activation system in periodontal tissue (Review). International Journal of Molecular Medicine. 2014; 33(4):763-8. [PMID]
- Papadimitriou S, Tsantarliotou M, Makris G, Papaioannou N, Batzios Ch, Kokolis N, et al. A clinical study of plasminogen activator activity in gingival tissue in dogs with gingivitis and periodontitis. Research in Veterinary Science. 2006; 80(2):189-93. [DOI:10.1016/j.rvsc.2005.06.002] [PMID]
- Sahingur SE, Sharma A, Genco RJ, De Nardin E. Association of increased levels of fibrinogen and the -455G/A fibrinogen gene polymorphism with chronic periodontitis. Journal of Periodontology. 2003; 74(3):329-37. [DOI:10.1902/jop.2003.74.3.329] [PMID]
- Erickson HP. Size and shape of protein molecules at the nanometer level determined by sedimentation, gel filtration, and electron microscopy. Biological Procedures Online. 2009; 11:32-51. [PMID] [PMCID]
- Ana P, Draginja K, Dimitrije M, Ivan M, Mariola S. The markers of systemic inflammation in patients with chronic periodontitis: leukocytes, C-reactive protein and fibrinogen. World Journal of Preventive Medicine. 2013; 1(3):43-9. [Link]
- Chandy S, Joseph K, Sankaranarayanan A, Issac A, Babu G, Wilson B, et al. Evaluation of C-reactive protein and fibrinogen in patients with chronic and aggressive periodontitis: A clinico-biochemical study. Journal of Clinical and Diagnostic Research. 2017; 11(3):ZC41-5. [DOI:10.7860/JCDR/2017/23100.9552] [PMID] [PMCID]
- Tripathi VD. Estimation of fibrinogen and ESR-hemostatic markers in patients with mild, moderate and severe periodontitis. Indian Journal of Dental Sciences. 2014; 6(1):32-6. [Link]
- Maffei G, Brouwer N, Dolman KM, van der Velden U, Roos D, Loos BG. Plasma levels of mannan-binding lectin in relation to periodontitis and smoking. Journal of Periodontology. 2005; 76(11):1881-9. [DOI:10.1902/jop.2005.76.11.1881] [PMID]
- Tang H, Yuan C, Ma Z, Zhu C, Tong P, Gallagher JE, et al. The potentiality of salivary peptide biomarkers for screening patients with periodontal diseases by mass spectrometry. Clinical Chimica Acta. 2019; 495:278-86. [DOI:10.1016/j.cca.2019.04.076] [PMID]
- Kadkhodazadeh M, Ebadian AR, Tabari ZA, Amid R, Moscowchi A. Association of haptoglobin and natural resistance-associated macrophage protein 1 alleles with heme-consuming periodontal pathogens in chronic periodontitis and peri-implantitis: A pilot study. Journal of Advanced Periodontology & Implant Dentistry. 2020; 12(1):37-42. [DOI:10.34172/japid.2020.006] [PMID] [PMCID]
- Giannopoulou C, Cappuyns I, Cancela J, Cionca N, Mombelli A. Effect of photodynamic therapy, diode laser, and deep scaling on cytokine and acute-phase protein levels in gingival crevicular fluid of residual periodontal pockets. Journal of Periodontology. 2012; 83(8):1018-27. [DOI:10.1902/jop.2011.110281] [PMID]
- Haigh BJ, Stewart KW, Whelan JR, Barnett MP, Smolenski GA, Wheeler TT. Alterations in the salivary proteome associated with periodontitis. Journal of Clinical Periodontology. 2010; 37(3):241-7. [DOI:10.1111/j.1600-051X.2009.01525.x] [PMID]
- Nicu EA, Laine ML, Morré SA, Van der Velden U, Loos BG. Soluble CD14 in periodontitis. Innate Immunity. 2009; 15(2):121-8. [DOI:10.1177/1753425908101577] [PMID]
- Hirsch V, Blufstein A, Behm C, Andrukhov O. The alterations in CD14 expression in periodontitis: A systematic review. Applied Sciences. 2021; 11(5):2444. [DOI:10.3390/app11052444]
- Hayashi J, Masaka T, Ishikawa I. Increased levels of soluble CD14 in sera of periodontitis patients. Infection and Immunity. 1999; 67(1):417-20. [PMID] [PMCID]
- Arslan SY, Leung KP, Wu CD. The effect of lactoferrin on oral bacterial attachment. Oral Microbiology and Immunology. 2009; 24(5):411-6. [DOI:10.1111/j.1399-302X.2009.00537.x] [PMID]
- Glimvall P, Wickström C, Jansson H. Elevated levels of salivary lactoferrin, a marker for chronic periodontitis? Journal of Periodontal Research. 2012; 47(5):655-60. [DOI:10.1111/j.1600-0765.2012.01479.x] [PMID]
- Jentsch H, Sievert Y, Göcke R. Lactoferrin and other markers from gingival crevicular fluid and saliva before and after periodontal treatment. Journal of Clinical Periodontology. 2004; 31(7):511-4. [DOI:10.1111/j.1600-051X.2004.00512.x] [PMID]
- Berlutti F, Pilloni A, Pietropaoli M, Polimeni A, Valenti P. Lactoferrin and oral diseases: Current status and perspective in periodontitis. Annali di Stomatologia (Roma). 2011; 2(3-4):10-8. [PMCID]
- Adonogianaki E, Moughal NA, Kinane DF. Lactoferrin in the gingival crevice as a marker of polymorphonuclear leucocytes in periodontal diseases. Journal of Clinical Periodontology. 1993; 20(1):26-31. [DOI:10.1111/j.1600-051X.1993.tb01755.x] [PMID]
- Lakshmanan R, Jayakumar ND, Sankari M, Padmalatha O, Varghese S. Estimation of pentraxin-3 levels in the gingival tissues of chronic and aggressive periodontitis participants: An in vivo study. Journal of Periodontology. 2014; 85(2):290-7. [DOI:10.1902/jop.2013.120718] [PMID]
- Gümüş P, Nizam N, Nalbantsoy A, Özçaka Ö, Buduneli N. Saliva and serum levels of pentraxin-3 and interleukin-1β in generalized aggressive or chronic periodontitis. Journal of Periodontology. 2014; 85(3):e40-6 [DOI:10.1902/jop.2013.130281] [PMID]
- Pradeep AR, Kathariya R, Raghavendra NM, Sharma A. Levels of pentraxin-3 in gingival crevicular fluid and plasma in periodontal health and disease. Journal of Periodontology. 2011; 82(5):734-41. [DOI:10.1902/jop.2010.100526] [PMID]
- Fujita Y, Ito H, Sekino S, Numabe Y. Correlations between pentraxin 3 or cytokine levels in gingival crevicular fluid and clinical parameters of chronic periodontitis. Odontology. 2012; 100(2):215-21. [DOI:10.1007/s10266-011-0042-1] [PMID]
- Keles GC, Balli U, Cetinkaya BO, Ayas B, Findik A, Keles ZP, et al. Biochemical analysis of pentraxin 3 and fibrinogen levels in experimental periodontitis model. Mediators Inflamm. 2012; 2012:809801. [DOI:10.1155/2012/809801] [PMID] [PMCID]
- Harshavardhana B, Rath SK, Mukherjee M. Evaluation of serum ceruloplasmin in aggressive and chronic periodontitis patients. Journal of Indian Society of Periodontology. 2013; 17(3):333-7. [DOI:10.4103/0972-124X.115659] [PMID] [PMCID]
- Gupta P, Kumar A. Effects on serum ceruloplasmin levels before and after non-surgical periodontal therapy in patients with chronic periodontitis. Journal of Dental and Medical Sciences. 2020; 19(2):48-52. [Link]
- Mohammed AA, Youssef JM, Metwally SS, Anees MM. Evaluation of the serum ceruloplasmin level before and after non-surgical periodontal therapy in patients with chronic periodontitis. Stomatological Disease and Science. 2018; 2:3. [DOI:10.20517/2573-0002.2017.15]
- Faramarzi M, Sadighi M, Chitsazi M, Esmailzadeh M, Foladvand G. The effect of adjunctive use of melatonin as a supplement on serum ferritin level in periodontal patients: A randomized, controlled trial. Dental Research Journal. 2021; 18(1):39. [Link]
- Keles ZP, Keles GC, Avci B, Cetinkaya BO, Emingil G. Analysis of YKL-40 acute-phase protein and interleukin-6 levels in periodontal disease. Journal of Periodontology. 2014; 85(9):1240-6. [DOI:10.1902/jop.2014.130631] [PMID]
- Chavan V, Sabavath S, Babu CH, Boyapati L. Estimation of YKL-40 acute-phase protein in serum of patients with periodontal disease and healthy individuals: A clinical-biochemical study. Contemporary Clinical Dentistry. 2019; 10(2):249-55. [DOI:10.4103/ccd.ccd_471_18] [PMID] [PMCID]
- Kido J, Bando Y, Bando M, Kajiura Y, Hiroshima Y, Inagaki Y, et al. YKL-40 level in gingival crevicular fluid from patients with periodontitis and type 2 diabetes. Oral Diseases. 2015; 21(5):667-73. [DOI:10.1111/odi.12334] [PMID]
- Damodar S, Mehta DS. Effect of scaling and root planing on gingival crevicular fluid level of YKL-40 acute phase protein in chronic periodontitis patients with or without type 2 diabetes mellitus: A clinico-biochemical study. Journal of Indian Society of Periodontology. 2018; 22(1):40-44. [DOI:10.4103/jisp.jisp_95_17] [PMID] [PMCID]
- Keles Yucel ZP, Balli U. Leucine-rich alpha-2 glycoprotein (LRG): A novel acute phase protein expressed in Stage 3 Grade C periodontitis before and after periodontal therapy. Journal of Periodontology. 2021;9 2(1):104-12. [DOI:10.1002/JPER.20-0358] [PMID]
- Leite SAM, Casanovas RC, Rodrigues VP, Pereira AFV, Ferreira TCA, Nascimento FRFD, et al. The effect of nonsurgical periodontal therapy on hepcidin and on inflammatory and iron marker levels. Brazilian Oral Research. 2019; 33:e055. [DOI:10.1590/1807-3107bor-2019.vol33.0055] [PMID]
- Guo LN, Yang YZ, Feng YZ. Serum and salivary ferritin and Hepcidin levels in patients with chronic periodontitis and type 2 diabetes mellitus. BMC Oral Health. 2018; 18(1):63. [DOI:10.1186/s12903-018-0524-4] [PMID] [PMCID]
| بازنشر اطلاعات | |
 | این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان
رشت - دانشگاه علوم پزشکی گیلان - معاوت تحقیقات و فناوری - دفتر مجله
کد پستی : 93345-41938
تلفن نمابر: 0133330939
وبسایت: http://journal.gums.ac.ir
ایمیل: medjour@gums.ac.ir
