دوره 34، شماره 2 - ( 4-1404 )                   جلد 34 شماره 2 صفحات 179-170 | برگشت به فهرست نسخه ها

Ethics code: IR.GUMS.REC.1401.175

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hajiabbasi A, Ebrahimi H, Shenavar I, Forouzan S, Ghanbari A, Tangestaninejad A et al . Lung Involvement Caused by Primary Sjogren Syndrome in Iranian Cases: Pilot Phase of the Iran Primary Sjogren Syndrome Registry. JGUMS 2025; 34 (2) :170-179
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2730-fa.html
حاجی‌عباسی اصغر، ابراهیمی هوروش، شناور ماسوله ایراندخت، فروزان سمیرا، قنبری امیرمحمد، تنگستانی‌نژاد آزیتا و همکاران.. درگیری ریوی ناشی از سندرم شوگرن اولیه: فاز پایلوت برنامه ثبت ملی سندرم شوگرن اولیه. مجله علوم پزشکی گیلان. 1404; 34 (2) :170-179

URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2730-fa.html

درگیری ریوی ناشی از سندرم شوگرن اولیه: فاز پایلوت برنامه ثبت ملی سندرم شوگرن اولیه
اصغر حاجی‌عباسی1 ، هوروش ابراهیمی1 ، ایراندخت شناور ماسوله1 ، سمیرا فروزان2 ، امیرمحمد قنبری2 ، آزیتا تنگستانی‌نژاد*3 ، پونه قویدل پارسا1
1- گروه روماتولوژی، هسته تحقیقات روماتولوژی گیلان، دانشکده‌ پزشکی، بیمارستان رازی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده‌ پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران.
3- گروه داخلی، مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی و ریه، دانشکده‌ پزشکی، بیمارستان رازی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران.
واژه‌های کلیدی: شوگرن اولیه، شوگرن، درگیری ریوی، برنامه ثبت بیماری
متن کامل [PDF 3380 kb]   (129 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (837 مشاهده)
متن کامل:   (92 مشاهده)
مقدمه
سندرم شوگرن اولیه، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های خود ایمن بافت همبند بوده که در بین بیماری‌های روماتولوژی کمترین دانش در‌مورد آن وجود دارد ‌[1-3]. شیوع این بیماری بین 0/0007 تا 3/5 درصد گزارش شده است ‌[4-6]. اوج بروز این فرم اولیه شوگرن که بیشتر در زنان (تقریباً 9 تا 89/9 زن به ازای هر مرد) رخ می‌دهد، دهه پنجم تا ششم است. این بیماری بدون همراهی با دیگر بیماری‌های روماتولوژی است. اگرچه شایع‌ترین ارگان‌های درگیر در آن غدد بزاقی و اشکی هستند، اما درگیری تقریباً هر ارگانی می‌تواند رخ دهد که از آن جمله می‌توان به مفاصل، عضلات، خون، ریه، پوست و سیستم عصبی اشاره کرد ‌[7].
یکی از درگیری‌های بالقوه کشنده در سندرم شوگرن اولیه، درگیری ریه ناشی از تهاجم سیستم ایمنی بدن به مجاری هوایی و بافت بینابینی است ‌[7] که در بسیاری موارد فاقد علامت (تا 65 درصد افراد بی‌علامت دارای درگیری ریه هستند) است ‌[8]. فراوانی درگیری ریه گزارش‌شده در مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه رجیستر‌شده در برنامه‌های ثبت بیماری‌های دنیا بین 9/6 تا 20/2 درصد است. از مهم‌ترین دلایل این تنوع می‌توان به روش تشخیصی (از‌جمله نوع و میزان حساسیت و اختصاصیت کلسیفیکیشن کراتریا/کاملا مورد‌استفاده برای وارد کردن بیماران)، کاراکترستیک بیماران، مدت بیماری در زمان وارد شدن فرد بیمار، استفاده از تعاریف متفاوت و یا غیر‌استاندارد برای سنجش فراوانی این درگیری‌ها ساختار سیستم بهداشتی‌درمانی کشورها (سهولت دسترسی به پزشکان متخصص و فوق‌تخصص)، استاندارد مراقبت، حجم نمونه مطالعات، عوامل ژنتیکی، محیطی و فرهنگی (مراجعه زودتر، بیشتر و منظم‌تر زنان به پزشکان در مقایسه با مردان) و نیز فراوانی عوامل خطر پیشنهادی برای بروز درگیری ریوی اشاره کرد. به سبب بی‌علامت بودن درگیری ریوی در بسیاری مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه، این بیماران به‌موقع درمان‌هایی را که می‌تواند از پیشرفت و ایجاد آسیب‌های برگشت‌ناپدیر ریوی جلوگیری کند، دریافت نمی‌کنند. 
اتحادیه انجمن‌های روماتولوژی اروپا (یولار) ابزار تعیین شدت فعالیت سندرم شوگرن اولیه را جهت استاندارد‌سازی مراقبت از مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه و استاندارد‌سازی و قابل‌مقایسه کردن داده‌های جمع‌آوری‌شده در پرونده الکترونیک و پزشکی بیماران ارائه کرده است ‌[9]. به علاوه این ابزار به‌عنوان ابزار سنجش پیامد در برنامه ثبت سندرم شوگرن اولیه، برای سایر اشکال کوهورت، کارآزمایی‌های بالینی و سایر پژوهش‌های مرتبط با این بیماری به کار می‌رود ‌[10]. 
براساس شواهد به‌دست‌آمده از پژوهش‌ها عوامل خطر پیشنهادشده برای بروز درگیری ریوی در مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه می‌تواند شامل این موارد باشند: جنسیت مذکر، Anti-Ro Ab مثبت ، RFمثبت، FANA مثبت، C3 پائین تر از نرمال، C4 پائین تر از نرمال، کرایوگلوبولین مثبت، وجود کلونال کامپوننت.
براساس جست‌وجوهای ما شواهدی در‌زمینه میزان، نوع و شدت درگیری ریوی در مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه در ایران و نیز فراوانی عوامل خطر پیشنهاد‌شده برای بروز درگیری ریوی در این بیماران وجود ندارد. هدف این مطالعه ارائه اطلاعات به‌دست‌آمده در این زمینه با استفاده از داده‌های برنامه ثبت ملی سندرم شوگرن اولیه (سایت گیلان) به پزشکان و سایر ذی‌نفعان است.

روش‌ها
فاز پایلوت برنامه ثبت ملی سندرم شوگرن اولیه در زمستان 1398 با هدف استاندارد‌سازی مراقبت از مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه و جمع‌آوری داده‌های مرتبط، معتبر، قابل‌تفسیر و قابل‌مقایسه در هسته فناورانه روماتولوژی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی‌درمانی گیلان آغاز شد. 
کلیه روماتولوژیست‌های استان (به‌جز 1 نفر) پس از اخذ رضایت‌نامه شفاهی، بیماران خود را به درمانگاه ایراپس واقع در کلینیک فوق تخصصی مرکز تحقیقاتی، آموزشی و درمانی رازی رشت ارجاع دادند. پس از اخذ رضایت‌نامه کتبی از این بیماران، معیار ورود و عدم ورود به برنامه ثبت ملی سندرم شوگرن اولیه بررسی شد. 
معیار ورود ایراپس تشخیص احتمالی و یا قطعی سندرم شوگرن اولیه براساس نظر 1 روماتولوژیست و معیار عدم ورود پر نکردن حداقل یکی از دو معیار کلسیفیکیشن سندرم شوگرن اولیه شامل کراتریای طبقه‌بندی گروه اجماع اروپایی آمریکا (AECG) و کراتریای طبقه‌بندی کالج روماتولوژی آمریکا و اتحادیه انجمن‌های روماتولوژی اروپا (ACR/EULAR) بود. 
داده‌های جمع‌آوری‌شده در ایراپس شامل اطلاعات هویتی، شخصیتی، سوابق بیماری، سابقه خانوادگی سرطان در بستگان درجه 1 و 2، بیماری‌های همراه، مدت ابتلا به سندرم شوگرن اولیه بر‌اساس نظر متخصص، نوع کلسیفیکیشن کراتریایی که هر بیمار پر کرده است، شرح حال دارویی، سنجش کیفیت زندگی مرتبط با سندرم شوگرن اولیه بر‌اساس اندکس گزارش بیمار از سندرم شوگرن یولار، شدت فعالیت سندرم شوگرن اولیه یولار و شدت آسیب ناشی از سندرم شوگرن بود. 
در تعیین وجود و شدت درگیری ریوی از تعاریف استاندارد ابزار اندکس کلینیکال سنجش فعالیت سندرم شوگرن یولار استفاده شده است. در این ابزار برای سنجش وجود و شدت درگیری ریوی در فرد مبتلا به شوگرن اولیه از متغیر‌های سرفه مداوم ناشی از درگیری برونشیال، درگیری برونش (افزایش ضخامت یا دیلاتاسیون برونشیال)، درگیری بینابینی ریه، ظرفیت حیاتی اجباری و اندازه‌گیری قابلیت انتشار منو اکسید کربن در ریه استفاده شده و بیماران می‌بایست در صورت تصمیم روماتولوژیست به پنوماتولوژیست ارجاع شوند که در صورت نیاز بیمار، پنوماتولوژیست Lung HRCT و یا تست‌های عملکرد ریوی شامل اسپیرومتری و یا ظرفیت انتشار ریه برای مونوکسید کربن تقاضا می‌کند. 
با‌توجه‌به هم‌زمانی آغاز ایراپس با همه‌گیری کوویدـ19، پنوماتولوژیست‌ها ارتباط یافته‌های بالینی و پاراکلینیک بیمار با کوویدـ19 را نیز اعلام می‌کردند. برای تعیین کاراکترستیک بیماران مبتلا به سندرم شوگرن اولیه در استان گیلان از آماره‌های توصیفی (میانگین و انحراف‌معیار، میانه و فاصله‌ بین چارکی (25 تا 75 درصد) استفاده شد.برای متغیر های کیفی فراوانی نسبی محاسبه شده است.

یافته‌ها
تا پایان سال 1400، 71 بیمار در فاز پایلوت ایراپس رجیستر شدند. کاراکترستیک این بیماران در جدول شماره 1 شرح داده شده است. از بین بیمارانی که دارای سمپتوم‌های سیکا بودند، فراوانی افرادی که فقط سمپتوهای چشمی داشتند (15/94 درصد) با افرادی که تنها سمپتوم‌های دهانی داشتند (14/49 درصد) تقریباً برابر بود. 95/8 درصد بیماران سروپوزیتیو (حداقل یکی از 2 تست Anti-Ro Ab یا Anti La Ab مثبت) بودند.  39/44 درصد تنها Anti-Ro Ab و در 1/41 درصد تنها Anti La Ab مثبت بود. 



درگیری ریوی شایع‌ترین ارگان درگیر‌شده در جریان فعالیت سندرم شوگرن اولیه در بیماران رجیستر‌شده در برنامه ثبت ایراپس بود (11/76 درصد ـ 2 مورد داده ازدست‌رفته). سایر ارگان‌های درگیر به ترتیب نزولی عبارت بودند از: خون 11/27 درصد، مفاصل 5/63 درصد، گلندولار 5/63 درصد، کلیه 1/41 درصد، پوست (واسکولیت پوستی) 1/41 درصد و لنف نود‌ها صفر درصد (1 مورد داده از دست‌رفته). در 37/5 درصد بیماران دچار درگیری ریه، هم‌زمان ارگان دیگری نیز درگیر شده بود (2 مورد مفاصل 25 درصد، یک مورد خون 12/5 درصد). انواع درگیری ریوی مشاهده‌شده بر‌اساس تعاریف استاندارد در ابزار سنجش پیامد مربوط وجود و شدت فعالیت ریوی شاخص فعالیت سندرم شوگرن یولار نوع بالینی (Clinical ESSDAI) به‌ترتیب، افزایش ضخامت یا دیلاتاسیون برونش (87/5 درصد) و بیماری بینابینی ریه (37/5 درصد) بود. تنها 1 بیمار از محدودیت خفیف در انجام فعالیت‌های روزمره شکایت داشت، اما ظرفیت حیاتی اجباری در (force vital capacity) در همه بیماران مساوی یا بالاتر از 80 بود. به علاوه هیچ‌یک از بیمارانی که در آن‌ها ظرفیت انتشار کربن مونواکسید ریه اندازه‌گیری شد (4 بیمار)، ظرفیت انتشار کربن مونواکسید ریه آبنورمال نداشتند.

بحث 
در مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه رجیستر‌شده در شاخه گیلان، برنامه ثبت ملی سندرم شوگرن اولیه، تقریباً از هر 100 بیمار 12 نفر دچار درگیری ریوی هستند (11/76 درصد) که شایع‌ترین ارگان درگیر در بیماران ایراپس است. 
با در نظر گرفتن اینکه درگیری ریوی در بسیاری از بیماران مبتلا به سندرم شوگرن اولیه بدون علامت است، قاعدتاً می‌بایست درصد درگیری ریوی در بیماران بالاتر باشد. اگرچه توصیه‌های موجود برای بررسی درگیری ریوی در مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه به یک اجماع واحد نرسیده‌اند و توصیه شده یک بررسی پایه با CXR و اسپیرومتری در همه بیماران انجام شود، اما ذکر شده این روش به خوبی انجام HRCT پایه در این بیماران به تشخیص زودرس و به‌موقع درگیری‌های ریوی مرتبط با این بیماری منجر نخواهد شد ‌[8]. 
اجرای هر برنامه ثبت بیماری در یک جغرافیا با جلب توجه پزشکان به آن بیماری، منجر به تشخیص به‌موقع موارد جدید مبتلا می‌‌شود. به علاوه احتمال وارد شدن بیمارانی که سال‌ها تحت مراقبت یک روماتولوژیست بوده‌اند نسبت به موارد جدید به دلیل الزام رضایت بیمار و اخذ رضایت‌نامه کتبی جهت وارد شدن آن‌ها، به‌ویژه در آغاز فعالیت آن برنامه ثبت کمتر خواهد بود. در ایراپس 70/4 درصد بیماران در مراحل ابتدایی هستند. این یافته نیز حاکی از آن است که بررسی درگیری ریوی با HRCT ریه در بیماران فاقد شکایات و یا یافته‌های بالینی مطرح‌کننده احتمال درگیری ریوی، می‌تواند در مراقبت بهتر از مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه به شکل بارزی مفید باشد.
در سایر برنامه‌های ثبت سندرم شوگرن اولیه فراوانی درگیری ریه 9/6 تا 20/2 گزارش شده است (جدول شماره 1). تفاوت مشاهده‌شده در فراوانی درگیری ریوی به عوامل متعددی وابسته است که از مهم‌ترین‌ موارد می‌توان به روش تشخیصی (از‌جمله نوع و میزان حساسیت و اختصاصیت کلسیفیکیشن کراتریا /کاملا مورد‌استفاده برای وارد کردن بیماران)، کاراکترستیک بیماران، مدت بیماری در زمان وارد شدن فرد بیمار، ساختار سیستم بهداشتی‌درمانی کشورها (سهولت دسترسی به پزشکان متخصص و فوق تخصص)، استاندارد مراقبت، حجم نمونه مطالعات، عوامل ژنتیکی، محیطی و فرهنگی (مراجعه زودتر، بیشتر و منظم‌تر زنان به پزشکان در مقایسه با مردان) و نیز فراوانی عوامل خطر پیشنهادی برای بروز درگیری ریوی اشاره کرد ‌[11-19]. هرچند کیفیت شواهد موجود در‌مورد این عوامل خطر مورد سؤال است و دلایل آن میزان بالای تشخیص/طبقه‌بندی غلط مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه (بالای 50 درصد از روماتولوژیست‌های ماهر) در دنیا، به‌ویژه در فرم‌های شدیدتر این بیماری و فرم‌هایی که فاقد سمپتوم‌های سیکا هستند، به‌عنوان آرتریت روماتوئید، لوپوس سیستمیک اریتماتوز، اسکلروز سیستمیک و یا سایر بیماری‌های بافت همبند و نیز عدم دسترسی و یا عدم استفاده از تست‌های تعریف‌شده در کرایتریاهای کلسیفیکیشن این سندرم در روتین بالینی پزشکان است. از‌جمله عوامل خطر پیشنهادی برای ایجاد درگیری ریوی به‌ویژه بیماری بینابینی ریه می‌توان به جنسیت مذکر، Anti-Ro Ab مثبت‌، RF مثبت، FANA مثبت، C3 پایین‌تر از نرمال، C4 پایین‌تر از نرمال، کرایوگلوبولین مثبت و وجود کلونال کامپوننت اشاره کرد ‌[20-22]. 

نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد در فاز پایلوت برنامه ثبت ایراپس، از میان 71 بیمار ثبت‌شده تا پایان سال 1400، اکثر بیماران (95/8 درصد)، دارای نتایج سرولوژی مثبت بودند. درگیری‌های چشمی و دهانی به‌طور تقریباً برابر در بیماران با علائم سیکا مشاهده شد. شایع‌ترین ارگان درگیر، ریه بود. این نتایج نشان‌دهنده اهمیت درگیری ریوی در سندرم شوگرن اولیه و ضرورت ارزیابی دقیق عملکرد ریوی در این بیماران است.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان (کد اخلاق: IR.GUMS.REC.1398.475)تصویب شد. 

حامی مالی
مطالعه حاضر با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام شده است.

مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به‌طور یکسان در مفهوم و طراحی مطالعه، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، تفسیر نتایج و تهیه پیش‌نویس مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
  1. Daniels TE, Shiboski C, Shiboski S, Lanfranchi H, Yi D, Schiødt M, et al. An early view of the international Sjögren’s syndrome registry. Arthritis and Rheumatism. 2009; 61(5):711-4. [PMID]
  2. Thomas E, Hay EM, Hajeer A, Silman AJ. Sjögren's syndrome: A community-based study of prevalence and impact. British Journal of Rheumatology. 1998; 37(10):1069-76. [PMID]
  3. Ng WF, Bowman SJ, Griffiths B; UKPSSR study group. United Kingdom Primary Sjogren's Syndrome Registry--a united effort to tackle an orphan rheumatic disease. Rheumatology (Oxford). 2011; 50(1):32-9. [DOI:10.1093/rheumatology/keq240] [PMID]
  4. Haugen AJ, Peen E, Hulten B, Johannessen AC, Brun JG, Halse AK, et al. Estimation of the prevalence of primary Sjogren’s syndrome in two age-different community-based populations using two sets of classification criteria: The Hordaland Health Study. Scandinavian Journal of Rheumatology. 2008; 37(1):30-4. [DOI:10.1080/03009740701678712] [PMID]
  5. Thurtle E, Grosjean A, Steenackers M, Strege K, Barcelos G, Goswami P. Epidemiology of Sjogren’s: A systematic literature review. Rheumatology and Therapy. 2024; 11(1):1-17. [DOI:10.1007/s40744-023-00611-8] [PMID] 
  6. Beydon M, McCoy S, Nguyen Y, Sumida T, Mariette X, Seror R. Epidemiology of Sjogren syndrome. Nature reviews Rheumatology. 2024; 20(3):158-69. [DOI:10.1038/s41584-023-01057-6] [PMID]
  7. William S, Clair DL. Sjogren Syndrome. In: Firestein GS, Budd RC, Gabriel SE, McInnes IB, O'Dell JR. Kelley and Firestein's textbook of rheumatology. Amsterdam: Elsevier Health Sciences: 2016. [Link]
  8. Lee AS, Scofield RH, Hammitt KM, Gupta N, Thomas DE, Moua T, et al. Consensus guidelines for evaluation and management of pulmonary disease in Sjögren's. Chest. 2021; 159(2):683-98. [DOI:10.1016/j.chest.2020.10.011] [PMID] 
  9. Lee J, Koh JH, Kwok SK, Park SH. The EULAR Sjögren's Syndrome Patient-Reported Index is an independent determinant of health-related utility values of Korean patients with primary Sjögren's syndrome. Clinical and Experimental Rheumatology. 2016; 34(4):663-7. [PMID]
  10. Seror R, Bowman SJ, Brito-Zeron P, Theander E, Bootsma H, Tzioufas A, et al. EULAR Sjögren's syndrome disease activity index (ESSDAI): A user guide. RMD Open. 2015; 1(1):e000022. [PMID]
  11. Zhang Y, Li M, Zhang L, Li Q, Yang P, Kong X, et al. Association between comorbidities and extraglandular manifestations in primary Sjögren's syndrome: A multicenter cross-sectional study. Clinical Rheumatology. 2020; 39(9):2677-88. [DOI:10.1007/s10067-020-04992-x] [PMID]
  12. Park Y, Lee J, Koh JH, Sung YK, Lee SS, Choe JY, et al. Distinct clinical characteristics of anti-Ro/SSA-negative primary Sjögren's syndrome: Data from a nationwide cohort for Sjögren's syndrome in Korea. Clinical and Experimental Rheumatology. 2019; 37 Suppl 118(3):107-13. [PMID] 
  13. Brito-Zerón P, Acar-Denizli N, Ng WF, Horváth IF, Rasmussen A, Seror R, et al. Epidemiological profile and north-south gradient driving baseline systemic involvement of primary Sjogren’s syndrome. Rheumatology (Oxford, England). 2020; 59(9):2350-9. [DOI:10.1093/rheumatology/kez578] [PMID]
  14. Seror R, Gottenberg JE, Devauchelle-Pensec V, Dubost JJ, Le Guern V, Hayem G, et al. European League Against Rheumatism Sjögren's Syndrome Disease Activity Index and European League Against Rheumatism Sjögren's Syndrome Patient-Reported Index: A complete picture of primary Sjögren's syndrome patients. Arthritis Care & Research. 2013; 65(8):1358-64. [DOI:10.1002/acr.21991] [PMID]
  15. Brito-Zerón P, Acar-Denizli N, Ng WF, Zeher M, Rasmussen A, Mandl T, et al. How immunological profile drives clinical phenotype of primary Sjögren's syndrome at diagnosis: Analysis of 10,500 patients (Sjögren Big Data Project). Clinical and Experimental Rheumatology. 2018; 36 Suppl 112(3):102-12. [PMID]
  16. Retamozo S, Acar-Denizli N, Horváth IF, Ng WF, Rasmussen A, Dong X, et al. Influence of the age at diagnosis in the disease expression of primary Sjögren syndrome. Analysis of 12,753 patients from the Sjögren Big Data Consortium. Clinical and Experimental Rheumatology. 2021; 39 Suppl 133(6):166-74. [DOI:10.55563/clinexprheumatol/egnd1i] [PMID] 
  17. Lyne SA, Downie-Doyle S, Lester SE, Quinlivan A, Toby Coates P, Gordon TP, et al. Primary Sjögren's syndrome in South Australia. Clinical and Experimental Rheumatology. 2020; 38 Suppl 126(4):57-63. [PMID]
  18. Westerlund A, Kejs AMT, Beydogan H, Gairy K. Primary Sjögren's Syndrome: A retrospective cohort study of burden of illness in Sweden. Rheumatology and Therapy. 2021; 8(2):955-71. [DOI:10.1007/s40744-021-00314-y] [PMID] 
  19. Gottenberg JE, Seror R, Miceli-Richard C, Benessiano J, Devauchelle-Pensec V, Dieude P, et al. Serum levels of beta2-microglobulin and free light chains of immunoglobulins are associated with systemic disease activity in primary Sjögren's syndrome. Data at enrollment in the prospective ASSESS cohort. PLoS One. 2013; 8(5):e59868.  [DOI:10.1371/journal.pone.0059868] [PMID] 
  20. Lin W, Xin Z, Zhang J, Liu N, Ren X, Liu M, et al. Interstitial lung disease in Primary Sjögren's syndrome. BMC Pulmonary Medicine. 2022; 22(1):73. [DOI:10.1186/s12890-022-01868-5] [PMID] 
  21. Flament T, Bigot A, Chaigne B, Henique H, Diot E, Marchand-Adam S. Pulmonary manifestations of Sjögren's syndrome.  European Respiratory Review . 2016; 25(140):110-23.[DOI:10.1183/16000617.0011-2016] [PMID] 
  22. Huang Y, Qiu Y, Xie Z, Zhang F, Zhang Y, Guan M, et al. Risk factors and prognosis of interstitial lung disease for primary Sjögren syndrome patients: A retrospective case-control study. Clinical Rheumatology. 2023; 42(11):3033-41. [DOI:10.1007/s10067-023-06596-7] [PMID]
مقاله مروری: پژوهشي | موضوع مقاله: عمومى
دریافت: 1403/7/5 | پذیرش: 1403/8/23 | انتشار: 1404/4/10
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Guilan University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb