دوره 33، شماره 2 - ( 4-1403 )
جلد 33 شماره 2 صفحات 175-160 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Kazeminasab F, Sabaghian F. The Combined Effect of Aerobic Exercise and Plant-based Diet on Body Composition in Adults With Overweight and Obesity: A Systematic Review and Meta-analysis. JGUMS 2024; 33 (2) :160-175
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2619-fa.html
URL: http://journal.gums.ac.ir/article-1-2619-fa.html
کاظمی نسب فاطمه، صباغیان فاطمه. اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر ترکیب بدن در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق: مرور نظام‌مند و فراتحلیل. مجله علوم پزشکی گیلان. 1403; 33 (2) :160-175
1- گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
متن کامل [PDF 5723 kb]
(363 دریافت)
| چکیده (HTML) (1505 مشاهده)
متن کامل: (730 مشاهده)
مقدمه
چاقی در میان سایر بیماری‌های مزمن یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای سیستم مراقبت‌های بهداشتی است که با بیماری‌های قلبی، دیابت شیرین، فشار خون بالا و سرطان همراه است [1، 2]. افزایش شیوع چاقی به دلیل چالش‌های سبک زندگی ناسالم، کم‌تحرکی و کاهش فعالیت بدنی است [3]. دستورالعمل‌های پیشگیری اولیه بر اهمیت اصلاح سبک زندگی تأکید می‌کنند [4]. سبک زندگی و رفتارهای مرتبط با سلامت به‌شدت با عوارض و مرگ‌و‌میر در بسیاری از بیماری‌های مزمن در سراسر جهان مرتبط است. عوامل اصلی سبک زندگی ناسالم شامل رژیم غذایی نامناسب و کم‌تحرکی و رفتارهای سبک زندگی ناسالم، مانند مصرف تنباکو و دخانیات است [5].
با تغییر رژیم غذایی همراه با فعالیت بدنی منظم و تغییر سبک زندگی، تعدیل ترکیب بدن و کاهش وزن امکان‌پذیر است. اصلاح رژیم غذایی باعث بهبود نشانگرهای بالینی خطر قلبی‌عروقی، کاهش وزن بدن، بهبود ترکیب بدن و همچنین کاهش سطوح گلوکز خون می شود. این مداخلات رژیم غذایی در زندگی، چه با شدت کم و چه با شدت بالا اثرات ماندگاری در زندگی خواهد داشت [6].
یک رویکرد رژیم غذایی مؤثر برای مقابله با چاقی ممکن است توصیه به پیروی از یک رژیم غذایی گیاهی باشد [7, 8, 9]. به‌عنوان مثال، یک الگوی غذایی که متمرکز بر غذاهای تقویت‌کننده سلامت با منشأ گیاهی است [10]. طی چند سال گذشته تمایل زیادی به سمت رژیم غذایی گیاهی وجود داشته است. رژیم غذایی گیاهی به‌عنوان یک رژیم غذایی تعریف می‌شود که در آن تمام محصولات حیوانی، از‌جمله محصولات لبنی، تخم مرغ و عسل از رژیم غذایی حذف می‌شود. در مقایسه با رژیم‌های همهچیزخوار، این نوع رژیم سرشار از ویتامین‌ها، فیتوکمیکال‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها است و از طرف دیگر دارای میزان کمی کلسترول، چربی کل، اسیدهای چرب اشباع‌شده و غلظت ویتامین B12، به‌ویژه اسیدهای چرب غیراشباع امگا 3 است. این ویژگی با کاهش فشار خون و نمایه توده بدنی مرتبط است [11]. همچنین نشان داده شده است که رژیم غذایی گیاهی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، سرطان، پوکی استخوان، بیماری کلیوی، زوال عقل و همچنین بیماری سنگ کیسه صفرا و آرتریت روماتوئید نیز مفید است [6، 12-15].
رویکردی دیگر در تغییر سبک زندگی سالم، فعالیت بدنی منظم است که با پیامدهای متابولیکی متعددی همراه است. تمرینات هوازی بافت چربی احشایی را در بزرگسالان کاهش می‌دهد [16] و با کاهش توده چربی و افزایش توده بدون چربی تغییرات قابل‌توجهی در ترکیب بدن ایجاد می‌کند. بنابراین تمرینات ورزشی منجر به ترکیب بدنی سالم‌تر، به‌ویژه برای افراد دارای ذخایر چربی بدن بزرگ‌تر می‌شود [17]. همچنین ثابت شده است که فعالیت بدنی منظم به‌طور مؤثر عوامل خطرزای مختلف سلامت، به‌ویژه عوامل مرتبط با بیماری‌های قلبی‌عروقی و سندرم متابولیک را کاهش می‌دهد [18] و همچنین باعث ترشح هورمون‌های لیپولیتیک، از‌جمله هورمون رشد و اپی نفرین می‌شود که ممکن است مصرف انرژی بیشتر پس از ورزش و اکسیداسیون چربی را تسهیل کند [19]. با‌توجه‌به نقش مهم رژیم غذایی گیاهی و تمرین هوازی بر بهبود ترکیب بدن و وضعیت سلامت بدن، هدف پژوهش فراتحلیل حاضر بررسی اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر ترکیب بدن در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق است.
روش‌ها
برای استخراج مقالات، جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی اسکوپوس، وب‌آو‌ساینس و پابمد تا فوریه سال 2023، برای یافتن مقالات انگلیسی با استفاده از کلمات کلیدی "vegetarian diet"، "plant-based diet"، "exercise"، "aerobic exercise"، "aerobic training"، "endurance exercise"، "endurance training"، "body composition"، "adipocyte"، "fat percent"، "waist circumference"، "adult"، "body mass index"، "overweight" و "obesity"بدون محدود کردن سال انتشار انجام شد. همچنین جست‌وجو به روش دستی در گوگل‌اسکالر نیز انجام شد. جست‌وجو پایگاه‌های اطلاعاتی توسط دو محقق انجام شد.
معیارهای ورود و خروج از تحقیق
معیارهای ورود: مطالعات منتشر‌شده به زبان انگلیسی؛ مطالعات انجام‌شده بر روی بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق؛ مطالعات بررسی‌کننده اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی؛ مطالعات اندازه‌گیری‌کننده شاخص توده بدنی، درصد چربی بدن و دور کمر؛ مطالعات کوهورت و کارآزمایی بالینی تصادفی‌شده و مطالعات با مدت مداخله بیشتر از 2 هفته. معیارهای خروج: مقالات حیوانی، پایان‌نامه، مقالات در همایش و مطالعات متقاطع.
مطالعات متقاطع به‌دلیل تعداد کم و کاهش ناهمگونی (هتروژنیتی) و مطالعات با مدت مداخله کمتر از 2 هفته حذف شدند. بررسی اولیه مقالات توسط 2 محقق انجام شد.
استخراج داده‌ها
پس از بررسی کامل تمام مقالات، داده‌های وزن بدن، شاخص توده بدنی، درصد چربی بدن و دور کمر استخراج شد. اطلاعات مربوط به نویسنده اول، سال انتشار، نوع مطالعه (مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی‌شده و مطالعه کوهورت)، کشور محل انجام پژوهش، تعداد نمونه (جنسیت)، ویژگی‌های آزمودنی‌ها شامل جنسیت، سن، شاخص توده بدنی، پروتکل تمرین (مدت مداخله، تعداد جلسات در هفته و شدت تمرین) و نوع رژیم غذایی (رژیم غذایی گیاهی) استخراج شد. برای برخی از مطالعات داده‌ها (میانگین و تخمین انحراف معیار) با استفاده از میانگین و یا میانه و محدوده بین‌چارکی استخراج شدند. داده‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه مداخله اصلی استخراج شد و داده‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون با یکدیگر مقایسه شد [20, 21].
بررسی کیفیت مقالات
ارزیابی کیفیت مطالعات با استفاده از چک‌لیست 7 سؤالی پدرو انجام شد [22]. معیارهای ارزیابی شامل این موارد بود: 1. مشخص بودن ضوابط واجد شرایط بودن آزمودنی‌ها؛ تقسیم شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به گروه‌های مختلف؛ وجود ارزیابی یکسو‌کور برای متغیر اصلی پژوهش؛ خروج کمتر از 15 درصد شرکت‌کنندگان از پژوهش؛ انجام تجزیه‌و تحلیل به‌صورت تحلیل به قصد درمان؛ وجود گزارش تفاوت آماری بین پیش‌آزمون و پس‌آزمون برای متغیر اصلی پژوهش و وجود گزارش میانگین، انحراف معیار و میزان معناداری (P value). به تمام سؤالات چک‌لیست پدرو، با 2 گزینه بله یا خیر پاسخ داده شد. امتیاز حداقل صفر و حداکثر 7 بود که در آن ارزش عددی بالاتر، نمایانگر کیفیت بالاتر مطالعه بود.
فراتحلیل
مطالعه فراتحلیل حاضر برای تعیین اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر ترکیب بدن در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق انجام شد. در این پژوهش، برای انجام تجزیه‌و‌تحلیل آماری از میانگین و انحراف معیار برای پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه مداخله و حجم نمونه استفاده شد. برای تعیین عدم تجانس (ناهمگونی) مطالعات، از آزمون ناهمگونی (I2) استفاده شد که طبق دستورالعمل کوکران مقدار ناهمگونی کمتر از 25 درصد برابر با ناهمگونی خیلی کم، بیشتر از 25 درصد برابر با ناهمگونی کم، بیشتر از 50 درصد برابر با ناهمگونی متوسط و بیشتر از 75 درصد برابر با ناهمگونی بالا تفسیر شد [23]. برای تمام متغیرها ناهمگونی بیشتر از 25 درصد بود. بنابراین تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از مدل اثر تصادفی انجام شد و تفاوت میانگین وزنی و فاصله اطمینان 95درصد در نظر گرفته شد. به دلیل اینکه واحد اندازه‌گیری متغیرها در تمام مطالعات یکسان بود، از تفاوت میانگین وزنی برای تحلیل استفاده شد. در صورت وجود ناهمگونی، در ادامه تحلیل حساسیت از‌طریق روش خارج کردن یک‌به‌یک مطالعات با لحاظ کردن I2 کمتر از 25 به‌عنوان ملاک انجام شد [24]. همچنین سوگیری انتشار با استفاده از تفسیر بصری از فونل پلات بررسی شد که در صورت مشاهده سوگیری، تست ایگر به‌عنوان یک تست تعیین‌کننده ثانویه استفاده شد که در آن سطح معناداری برابر با 0/1 به‌عنوان وجود سوگیری انتشار معنی‌دار در نظر گرفته شد [25]. تجزیه‌و‌تحلیل آماری با استفاده از نرم‌افزارCMA نسخه 2 شد.
یافته‌ها
براساس جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعات علمی تا فوریه 2023، 1052 مقاله یافت شد. پس از حذف مقالات تکراری (218 مقاله)، و پس از بررسی عناوین و چکیده مقالات، در‌نهایت 33 مقاله برای ارزیابی متن کامل انتخاب شدند که پس از بررسی متن کامل مقالات، 14 مقاله از مطالعه حاضر خارج شدند. در‌نهایت، 19 مطالعه وارد فراتحلیل حاضر شدند (جدول شماره 1) (تصویر شماره 1).
چاقی در میان سایر بیماری‌های مزمن یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای سیستم مراقبت‌های بهداشتی است که با بیماری‌های قلبی، دیابت شیرین، فشار خون بالا و سرطان همراه است [1، 2]. افزایش شیوع چاقی به دلیل چالش‌های سبک زندگی ناسالم، کم‌تحرکی و کاهش فعالیت بدنی است [3]. دستورالعمل‌های پیشگیری اولیه بر اهمیت اصلاح سبک زندگی تأکید می‌کنند [4]. سبک زندگی و رفتارهای مرتبط با سلامت به‌شدت با عوارض و مرگ‌و‌میر در بسیاری از بیماری‌های مزمن در سراسر جهان مرتبط است. عوامل اصلی سبک زندگی ناسالم شامل رژیم غذایی نامناسب و کم‌تحرکی و رفتارهای سبک زندگی ناسالم، مانند مصرف تنباکو و دخانیات است [5].
با تغییر رژیم غذایی همراه با فعالیت بدنی منظم و تغییر سبک زندگی، تعدیل ترکیب بدن و کاهش وزن امکان‌پذیر است. اصلاح رژیم غذایی باعث بهبود نشانگرهای بالینی خطر قلبی‌عروقی، کاهش وزن بدن، بهبود ترکیب بدن و همچنین کاهش سطوح گلوکز خون می شود. این مداخلات رژیم غذایی در زندگی، چه با شدت کم و چه با شدت بالا اثرات ماندگاری در زندگی خواهد داشت [6].
یک رویکرد رژیم غذایی مؤثر برای مقابله با چاقی ممکن است توصیه به پیروی از یک رژیم غذایی گیاهی باشد [7, 8, 9]. به‌عنوان مثال، یک الگوی غذایی که متمرکز بر غذاهای تقویت‌کننده سلامت با منشأ گیاهی است [10]. طی چند سال گذشته تمایل زیادی به سمت رژیم غذایی گیاهی وجود داشته است. رژیم غذایی گیاهی به‌عنوان یک رژیم غذایی تعریف می‌شود که در آن تمام محصولات حیوانی، از‌جمله محصولات لبنی، تخم مرغ و عسل از رژیم غذایی حذف می‌شود. در مقایسه با رژیم‌های همهچیزخوار، این نوع رژیم سرشار از ویتامین‌ها، فیتوکمیکال‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها است و از طرف دیگر دارای میزان کمی کلسترول، چربی کل، اسیدهای چرب اشباع‌شده و غلظت ویتامین B12، به‌ویژه اسیدهای چرب غیراشباع امگا 3 است. این ویژگی با کاهش فشار خون و نمایه توده بدنی مرتبط است [11]. همچنین نشان داده شده است که رژیم غذایی گیاهی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، سرطان، پوکی استخوان، بیماری کلیوی، زوال عقل و همچنین بیماری سنگ کیسه صفرا و آرتریت روماتوئید نیز مفید است [6، 12-15].
رویکردی دیگر در تغییر سبک زندگی سالم، فعالیت بدنی منظم است که با پیامدهای متابولیکی متعددی همراه است. تمرینات هوازی بافت چربی احشایی را در بزرگسالان کاهش می‌دهد [16] و با کاهش توده چربی و افزایش توده بدون چربی تغییرات قابل‌توجهی در ترکیب بدن ایجاد می‌کند. بنابراین تمرینات ورزشی منجر به ترکیب بدنی سالم‌تر، به‌ویژه برای افراد دارای ذخایر چربی بدن بزرگ‌تر می‌شود [17]. همچنین ثابت شده است که فعالیت بدنی منظم به‌طور مؤثر عوامل خطرزای مختلف سلامت، به‌ویژه عوامل مرتبط با بیماری‌های قلبی‌عروقی و سندرم متابولیک را کاهش می‌دهد [18] و همچنین باعث ترشح هورمون‌های لیپولیتیک، از‌جمله هورمون رشد و اپی نفرین می‌شود که ممکن است مصرف انرژی بیشتر پس از ورزش و اکسیداسیون چربی را تسهیل کند [19]. با‌توجه‌به نقش مهم رژیم غذایی گیاهی و تمرین هوازی بر بهبود ترکیب بدن و وضعیت سلامت بدن، هدف پژوهش فراتحلیل حاضر بررسی اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر ترکیب بدن در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق است.
روش‌ها
برای استخراج مقالات، جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی اسکوپوس، وب‌آو‌ساینس و پابمد تا فوریه سال 2023، برای یافتن مقالات انگلیسی با استفاده از کلمات کلیدی "vegetarian diet"، "plant-based diet"، "exercise"، "aerobic exercise"، "aerobic training"، "endurance exercise"، "endurance training"، "body composition"، "adipocyte"، "fat percent"، "waist circumference"، "adult"، "body mass index"، "overweight" و "obesity"بدون محدود کردن سال انتشار انجام شد. همچنین جست‌وجو به روش دستی در گوگل‌اسکالر نیز انجام شد. جست‌وجو پایگاه‌های اطلاعاتی توسط دو محقق انجام شد.
معیارهای ورود و خروج از تحقیق
معیارهای ورود: مطالعات منتشر‌شده به زبان انگلیسی؛ مطالعات انجام‌شده بر روی بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق؛ مطالعات بررسی‌کننده اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی؛ مطالعات اندازه‌گیری‌کننده شاخص توده بدنی، درصد چربی بدن و دور کمر؛ مطالعات کوهورت و کارآزمایی بالینی تصادفی‌شده و مطالعات با مدت مداخله بیشتر از 2 هفته. معیارهای خروج: مقالات حیوانی، پایان‌نامه، مقالات در همایش و مطالعات متقاطع.
مطالعات متقاطع به‌دلیل تعداد کم و کاهش ناهمگونی (هتروژنیتی) و مطالعات با مدت مداخله کمتر از 2 هفته حذف شدند. بررسی اولیه مقالات توسط 2 محقق انجام شد.
استخراج داده‌ها
پس از بررسی کامل تمام مقالات، داده‌های وزن بدن، شاخص توده بدنی، درصد چربی بدن و دور کمر استخراج شد. اطلاعات مربوط به نویسنده اول، سال انتشار، نوع مطالعه (مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی‌شده و مطالعه کوهورت)، کشور محل انجام پژوهش، تعداد نمونه (جنسیت)، ویژگی‌های آزمودنی‌ها شامل جنسیت، سن، شاخص توده بدنی، پروتکل تمرین (مدت مداخله، تعداد جلسات در هفته و شدت تمرین) و نوع رژیم غذایی (رژیم غذایی گیاهی) استخراج شد. برای برخی از مطالعات داده‌ها (میانگین و تخمین انحراف معیار) با استفاده از میانگین و یا میانه و محدوده بین‌چارکی استخراج شدند. داده‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه مداخله اصلی استخراج شد و داده‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون با یکدیگر مقایسه شد [20, 21].
بررسی کیفیت مقالات
ارزیابی کیفیت مطالعات با استفاده از چک‌لیست 7 سؤالی پدرو انجام شد [22]. معیارهای ارزیابی شامل این موارد بود: 1. مشخص بودن ضوابط واجد شرایط بودن آزمودنی‌ها؛ تقسیم شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به گروه‌های مختلف؛ وجود ارزیابی یکسو‌کور برای متغیر اصلی پژوهش؛ خروج کمتر از 15 درصد شرکت‌کنندگان از پژوهش؛ انجام تجزیه‌و تحلیل به‌صورت تحلیل به قصد درمان؛ وجود گزارش تفاوت آماری بین پیش‌آزمون و پس‌آزمون برای متغیر اصلی پژوهش و وجود گزارش میانگین، انحراف معیار و میزان معناداری (P value). به تمام سؤالات چک‌لیست پدرو، با 2 گزینه بله یا خیر پاسخ داده شد. امتیاز حداقل صفر و حداکثر 7 بود که در آن ارزش عددی بالاتر، نمایانگر کیفیت بالاتر مطالعه بود.
فراتحلیل
مطالعه فراتحلیل حاضر برای تعیین اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر ترکیب بدن در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق انجام شد. در این پژوهش، برای انجام تجزیه‌و‌تحلیل آماری از میانگین و انحراف معیار برای پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه مداخله و حجم نمونه استفاده شد. برای تعیین عدم تجانس (ناهمگونی) مطالعات، از آزمون ناهمگونی (I2) استفاده شد که طبق دستورالعمل کوکران مقدار ناهمگونی کمتر از 25 درصد برابر با ناهمگونی خیلی کم، بیشتر از 25 درصد برابر با ناهمگونی کم، بیشتر از 50 درصد برابر با ناهمگونی متوسط و بیشتر از 75 درصد برابر با ناهمگونی بالا تفسیر شد [23]. برای تمام متغیرها ناهمگونی بیشتر از 25 درصد بود. بنابراین تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از مدل اثر تصادفی انجام شد و تفاوت میانگین وزنی و فاصله اطمینان 95درصد در نظر گرفته شد. به دلیل اینکه واحد اندازه‌گیری متغیرها در تمام مطالعات یکسان بود، از تفاوت میانگین وزنی برای تحلیل استفاده شد. در صورت وجود ناهمگونی، در ادامه تحلیل حساسیت از‌طریق روش خارج کردن یک‌به‌یک مطالعات با لحاظ کردن I2 کمتر از 25 به‌عنوان ملاک انجام شد [24]. همچنین سوگیری انتشار با استفاده از تفسیر بصری از فونل پلات بررسی شد که در صورت مشاهده سوگیری، تست ایگر به‌عنوان یک تست تعیین‌کننده ثانویه استفاده شد که در آن سطح معناداری برابر با 0/1 به‌عنوان وجود سوگیری انتشار معنی‌دار در نظر گرفته شد [25]. تجزیه‌و‌تحلیل آماری با استفاده از نرم‌افزارCMA نسخه 2 شد.
یافته‌ها
براساس جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعات علمی تا فوریه 2023، 1052 مقاله یافت شد. پس از حذف مقالات تکراری (218 مقاله)، و پس از بررسی عناوین و چکیده مقالات، در‌نهایت 33 مقاله برای ارزیابی متن کامل انتخاب شدند که پس از بررسی متن کامل مقالات، 14 مقاله از مطالعه حاضر خارج شدند. در‌نهایت، 19 مطالعه وارد فراتحلیل حاضر شدند (جدول شماره 1) (تصویر شماره 1).
مطالعات کاهلئو 2011 و 2013 تکراری بود. داده‌های وزن بدن و دور کمر از مطالعه کاهلئو [26] و داده شاخص توده بدنی از مطالعه کاهلئو [27] استخراج شد. همچنین مطالعه ارنیش 1990 و 1998 تکراری بود. مطالعه ارنیش 1990 [28] حذف شد و داده وزن بدن از مطالعه ارنیش 1998 [28] استخراج شد. 12 مطالعه (14 مداخله) برای متغیر وزن بدن، 13 مطالعه (13 مداخله) برای متغیر شاخص توده بدنی، 5 مطالعه (7 مداخله) برای درصد چربی بدن و 5 مطالعه (5 مداخله) برای دور کمر وجود داشت (جدول شماره 1).
ویژگی آزمودنی‌ها
3279 آزمودنی وارد مطالعه فراتحلیل حاضر شدند که همه شرکت‌کنندگان، بزرگسالان سالم، چاق، دیابتی و یا بیمار عروق کرونر قلب بودند. آزمودنی‌ها با میانگین سن 9/69±52/86 و میانگین شاخص توده بدنی 63/65±30/5 بودند. تمام آزمودنی‌ها تمرین هوازی انجام دادند و از رژیم غذایی گیاهی استفاده کردند (جدول شماره 1). تعداد آزمودنی‌های هر مطالعه در محدوده 20 [38] و 4514 [27] نفر بود.
ویژگی پروتکل‌های تمرین ورزشی و رژیم غذایی گیاهی
19 مطالعه وارد مطالعه فراتحلیل حاضر شدند. حداقل مدت هر جلسه تمرین هوازی 30 دقیقه و حداکثر 5 ساعت در هر جلسه تمرینی بود. شدت این تمرینات متوسط بود. رژیم غذایی شامل رژیم غذایی گیاهی بود که شامل 10 الی 25 درصد کیلوکالری چربی بود. مداخلات رژیم غذایی شامل مصرف غلات کامل، حبوبات، میوه، سبزیجات و عدم مصرف گوشت قرمز بود. حداقل مدت مداخله 4 هفته [27، 34، 37] و حداکثر 104 هفته [42] بود.
کیفیت مطالعات
نتایج بررسی کیفیت مقالات با استفاده از پدرو نشان داد حداقل امتیاز کیفیت مقالات 3 و حداکثر امتیاز 6 بود (جدول شماره 2).
4 مطالعه 6 امتیاز، 3 مطالعه 5 امتیاز، 9 مطالعه 4 امتیاز و 3 مطالعه 3 امتیاز داشتند. در آن میان آیتم 2 کمترین امتیاز و آیتم‌های 6 و 7 بیشترین امتیاز را کسب کردند.
نتایج فراتحلیل
تحلیل اصلی
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر وزن بدن: آنالیز داده‌های 12 مطالعه (14 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار وزن بدن (001/P=0 و (6/05- الی 4/05-)kg -5/05=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 2).
ویژگی آزمودنی‌ها
3279 آزمودنی وارد مطالعه فراتحلیل حاضر شدند که همه شرکت‌کنندگان، بزرگسالان سالم، چاق، دیابتی و یا بیمار عروق کرونر قلب بودند. آزمودنی‌ها با میانگین سن 9/69±52/86 و میانگین شاخص توده بدنی 63/65±30/5 بودند. تمام آزمودنی‌ها تمرین هوازی انجام دادند و از رژیم غذایی گیاهی استفاده کردند (جدول شماره 1). تعداد آزمودنی‌های هر مطالعه در محدوده 20 [38] و 4514 [27] نفر بود.
ویژگی پروتکل‌های تمرین ورزشی و رژیم غذایی گیاهی
19 مطالعه وارد مطالعه فراتحلیل حاضر شدند. حداقل مدت هر جلسه تمرین هوازی 30 دقیقه و حداکثر 5 ساعت در هر جلسه تمرینی بود. شدت این تمرینات متوسط بود. رژیم غذایی شامل رژیم غذایی گیاهی بود که شامل 10 الی 25 درصد کیلوکالری چربی بود. مداخلات رژیم غذایی شامل مصرف غلات کامل، حبوبات، میوه، سبزیجات و عدم مصرف گوشت قرمز بود. حداقل مدت مداخله 4 هفته [27، 34، 37] و حداکثر 104 هفته [42] بود.
کیفیت مطالعات
نتایج بررسی کیفیت مقالات با استفاده از پدرو نشان داد حداقل امتیاز کیفیت مقالات 3 و حداکثر امتیاز 6 بود (جدول شماره 2).
4 مطالعه 6 امتیاز، 3 مطالعه 5 امتیاز، 9 مطالعه 4 امتیاز و 3 مطالعه 3 امتیاز داشتند. در آن میان آیتم 2 کمترین امتیاز و آیتم‌های 6 و 7 بیشترین امتیاز را کسب کردند.
نتایج فراتحلیل
تحلیل اصلی
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر وزن بدن: آنالیز داده‌های 12 مطالعه (14 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار وزن بدن (001/P=0 و (6/05- الی 4/05-)kg -5/05=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 2).
با استفاده از آزمون I2 ناهمگونی بررسی شد و نتایج نشان داد ناهمگونی بالایی وجود دارد (0/001=P و 83/99=I2).
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر شاخص توده بدنی: آنالیز داده‌های 13 مطالعه (13 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار شاخص توده بدنی (001/P=0 و (1/65- الی0/92-)kg/m2 -1/29=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 3).
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر شاخص توده بدنی: آنالیز داده‌های 13 مطالعه (13 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار شاخص توده بدنی (001/P=0 و (1/65- الی0/92-)kg/m2 -1/29=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 3).
با استفاده از آزمون I2 ناهمگونی بررسی شد و نتایج نشان داد ناهمگونی بالایی وجود دارد (0/001=P و 84/44=I2).
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر درصد چربی بدن: آنالیز داده‌های 5 مطالعه (7 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار درصد چربی بدن (001/P=0 و (4/13- الی 1/95)% 3/04-=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 4).
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر درصد چربی بدن: آنالیز داده‌های 5 مطالعه (7 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار درصد چربی بدن (001/P=0 و (4/13- الی 1/95)% 3/04-=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 4).
با استفاده از آزمون I2 ناهمگونی بررسی شد و نتایج نشان داد ناهمگونی بالایی وجود دارد (0/001=P و 90/68=I2).
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر دور کمر: آنالیز داده‌های 5 مطالعه (5 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار دور کمر (01/P=0 و (5/98- الی 0/68-)cm -3/36=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 5).
اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر دور کمر: آنالیز داده‌های 5 مطالعه (5 مداخله) با استفاده از مدل اثر تصادفی نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار دور کمر (01/P=0 و (5/98- الی 0/68-)cm -3/36=WMD) در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد (تصویر شماره 5).
با استفاده از آزمون I2 ناهمگونی بررسی شد و نتایج نشان داد ناهمگونی بالایی وجود دارد (0/01=P و 90/06=I2).
همچنین نتایج تحلیل حساسیت نشان داد با استفاده از حذف تک‌به‌تک مطالعات، میزان اندازه اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر وزن بدن، شاخص توده بدنی، درصد چربی بدن و دور کمر، جهت اندازه اثر و P value تغییری نکرد.
سوگیری انتشار
نتیجه آزمون ایگر نشان‌دهنده عدم سوگیری معنادار برای وزن بدن (0/5=P) ،BMI (0/2=P)، درصد چربی بدن (0/7=P) و دور کمر (0/07=P) بود.
بحث
هدف پژوهش فراتحلیل حاضر، بررسی اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر ترکیب بدن در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق بود. نتایج اصلی مطالعه نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار وزن بدن با اندازه اثر بالا (5/05-)، کاهش شاخص توده بدنی با اندازه اثر بالا (1/29)، کاهش دور کمر با اندازه اثر بالا (3/36-) و همچنین کاهش درصد چربی بدن (3/04-) با اندازه اثر بالا در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد. مطالعات فراتحلیل پیشین نشان دادند تمرینات هوازی همراه با رژیم غذایی گیاهی باعث بهبود ترکیب بدن می‌شود [11].
اپیدمی جهانی چاقی ناشی از افزایش دسترسی به غذاهای پرانرژی و کاهش انجام فعالیت بدنی در جامعه مدرن است که به‌طور خاص با دیابت شیرین، سندرم متابولیک، بیماری عروق کرونر قلب و انواع خاصی از سرطان مرتبط است [43]. سبک زندگی سالم، شامل مداخلات کاهش وزن و رژیم غذایی مناسب است و برای کمک به بزرگسالان مبتلا به چاقی طراحی شده تا به کاهش وزن بدن کمک کند [10]. در مطالعه تصادفی اثر رژیم غذایی گیاهی، تمرینات هوازی، انعطاف‌پذیری و قدرتی بر کاهش وزن بدن، شاخص توده بدن و ترکیب بدن در 30 دانشجوی دختر بررسی شد و نتایج نشان داد این مداخلات به مدت 10 روز سبب کاهش قابل‌توجهی در وزن بدن، شاخص توده بدن، بهبود ترکیب بدن و سطوح چربی خون شد [5].
در مطالعه کوهورت، 22 نفر بزرگسال در پاسخ به ترکیب مداخله رژیم غذایی گیاهی و تمرین ورزشی، کاهش قابل‌توجهی در شاخص توده بدن، لیپوپروتئین با چگالی بالا، کلسترول و فشار خون سیستولی گزارش کردند [34]. در مطالعه غیرتصادفی دیگر، شامل 114 آزمودنی مسن، برنامه سبک زندگی سالم به مدت 1 سال بر 4 حوزه کلیدی رژیم غذایی گیاهی، فعالیت بدنی، مدیریت استرس و حمایت جامعه تمرکز داشت و سبب کاهش وزن بدن، شاخص توده بدن و دور کمر شد [10]. همچنین در پژوهشی دیگر، یک دوره 6 روزه تمرین یوگا به همراه رژیم غذایی گیاهی، باعث کاهش شاخص توده بدنی و دور کمر شد [44].
در یک مطالعه آینده‌نگر 6 ماهه، 52 شرکت‌کننده 31 تا 78 ساله که از بیماری آشکار بالینی عاری بودند، در یک برنامه ترکیبی رژیم غذایی گیاهی کم‌چرب همراه با مواد مغذی آنتی‌اکسیدانی و همراه با تمرین ورزشی هوازی منظم شرکت کردند و نتایج نشان داد بدون توجه به سن، پارامترهای وزن بدن و سطح چربی بهبود می‌یابد [45]. همچنین در یک مطالعه کوهورت با اجرای یک برنامه سبک زندگی (رژیم غذایی گیاه‌خواری لاکتو، تمرین ورزشی و مدیریت استرس)، بهبود قابل‌توجهی در ترکیب بدن، تناسب اندام، فشار خون، پروفایل چربی و نشانگرهای التهابی دیده شد [36]. یافته‌های یک مطالعه با اثر بالینی سبک زندگی سالم با تأکید بر رژیم غذایی گیاهی و تمرین ورزشی روزانه، به کاهش وزن بدن و به‌طور مؤثر کاهش عوامل خطر مرتبط با بیماری‌های غیرواگیر منجر شد [3].
مطالعات قبلی نشان داده‌اند تمرین ورزشی و رژیم غذایی به‌تنهایی اثر بسزایی بر کاهش خطر عوامل قلبی در افراد با عوامل خطر قلبی‌عروقی خفیف تا متوسط و افراد دارای اضافه‌وزن دارد. تمرین هوازی منظم فواید قلبی‌عروقی قابل‌توجهی دارد، از‌جمله کاهش بروز و مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری عروق کرونر که ممکن است به اثرات مثبت بر سطح چربی خون و فشار خون نسبت داده شود [45]. تمرینات ورزشی در افراد دارای اضافه‌وزن یا چاق، به‌خصوص تمرینات هوازی با شدت متوسط، سبب افزایش عملکرد و حجم میتوکندری، افزایش آنزیم‌های متابولیک، نسبت تعداد مویرگ‌ها به تارهای عضلانی و بهبود حساسیت به انسولین می‌شود. علاوهبراین، تمرینات هوازی با افزایش بیان انتقال‌دهنده گلوکز (Glut4) در عضله اسکلتی و حساسیت گیرنده‌های انسولینی، سبب بهبود جذب گلوکز در عضله و کاهش مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی می‌شود [46]. همچنین تمرین ورزشی بیان ژن آنزیم‌های کاتابولیک در عضله قلب را کاهش می‌دهد که منجر به بهبود سلامت قلب و عروق می‌شود [11].
علاوهبراین مطالعات پیشین تأثیر مثبت رژیم غذایی گیاه‌خواری کم‌چرب را بر عوامل خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی تأیید کردند [47، 48]. مطالعات گزارش کرده‌اند که رژیم غذایی گیاهی با محدودیت کالری و غنی از منابع غذایی گیاهان سبز باعث کاهش وزن و بهبود وضعیت متابولیک می‌شود و بهبود قابل‌توجهی در خطر بیماری قلبی‌عروقی حاصل می‌شود؛ به‌طوری‌که رژیم غذایی مدیترانه‌ای حوادث عروق کرونر و کاهش مرگ‌و‌میر قلبی را نزدیک به 70 درصد کاهش می‌دهد [49]. همچنین رژیم‌های غذایی گیاهی باعث کاهش LDL و لیپیدهای پس از غذا می‌شود و از پیشرفت تصلب شرائین جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر رژیم گیاهی غلظت لیپیدهای درون‌سلولی را کاهش می‌دهد که در‌نتیجه با کاهش چربی احشایی و کاهش چربی کبد همراه است [26، 50]. مطالعات گزارش کرده‌اند که گیاهخواران شاخص توده بدن کمتری نسبت به افراد غیر گیاهخوار و همهچیزخوار دارند. دلایل این تفاوت به‌خوبی شناخته نشده است، اما ممکن است شامل تفاوت در ترکیب رژیم غذایی مانند مصرف فیبر بیشتر و مصرف پروتئین حیوانی کمتر باشد [51].
نتیجه‌گیری
یافته‌های فراتحلیل حاضر نقش مهم تمرین ورزشی و رژیم غذایی گیاهی در کاهش چربی بدن و بهبود ترکیب بدن را نشان می‌دهد. به‌طوری‌که تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی به‌عنوان یک راهکار غیردارویی برای کاهش وزن و بهبود ترکیب بدن برای بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق پیشنهاد می‌شود.
نقاط قوت و محدودیت‌ها
مطالعه فراتحلیل حاضر دارای نقاط قوت و محدودیت‌هایی است. نقطه قوت این مطالعه این است که تعداد آزمودنی‌های این پژوهش بالا بود و جمعاً 3279 آزمودنی (مرد و زن) وارد این پژوهش شدند که مدت مداخله در مطالعات اولیه از 4 هفته تا 104 هفته متفاوت بود. با‌این‌حال مطالعه حاضر دارای محدودیت‌هایی است. نتایج تحلیل داده‌ها نشان‌دهنده سطح بالایی از ناهمگونی (هتروژنیتی بالا) بود که باید نتایج این موضوع را در زمان تحلیل داده‌ها در نظر گرفت. علاوهبراین، بهترین نوع مطالعات برای تحلیل داده‌ها، مطالعات کارآزمایی بالینی است. اما با‌توجه‌به اینکه تعداد مطالعاتی که اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی را بررسی کرده باشند کم بود، در این فراتحلیل از هر دو نوع مطالعات کوهورت و مطالعات کارآزمایی بالینی با مقایسه پیش‌آزمون و پس‌آزمون استفاده شده است. همچنین با‌توجه‌به تعداد کم مطالعات، امکان انجام تحلیل زیرگروهی براساس مؤلفه‌های تمرین ورزشی (مدت هر جلسه تمرین، طول مدت مداخله و شدت تمرین) وجود نداشت.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله یک مقاله فراتحلیل است و چون مداخله بر روی آزمودنی‌ها انجام نشده است، کد اخلاق ندارد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به طور یکسان در تهیه این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
همچنین نتایج تحلیل حساسیت نشان داد با استفاده از حذف تک‌به‌تک مطالعات، میزان اندازه اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر وزن بدن، شاخص توده بدنی، درصد چربی بدن و دور کمر، جهت اندازه اثر و P value تغییری نکرد.
سوگیری انتشار
نتیجه آزمون ایگر نشان‌دهنده عدم سوگیری معنادار برای وزن بدن (0/5=P) ،BMI (0/2=P)، درصد چربی بدن (0/7=P) و دور کمر (0/07=P) بود.
بحث
هدف پژوهش فراتحلیل حاضر، بررسی اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی بر ترکیب بدن در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق بود. نتایج اصلی مطالعه نشان داد تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی سبب کاهش معنادار وزن بدن با اندازه اثر بالا (5/05-)، کاهش شاخص توده بدنی با اندازه اثر بالا (1/29)، کاهش دور کمر با اندازه اثر بالا (3/36-) و همچنین کاهش درصد چربی بدن (3/04-) با اندازه اثر بالا در بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق شد. مطالعات فراتحلیل پیشین نشان دادند تمرینات هوازی همراه با رژیم غذایی گیاهی باعث بهبود ترکیب بدن می‌شود [11].
اپیدمی جهانی چاقی ناشی از افزایش دسترسی به غذاهای پرانرژی و کاهش انجام فعالیت بدنی در جامعه مدرن است که به‌طور خاص با دیابت شیرین، سندرم متابولیک، بیماری عروق کرونر قلب و انواع خاصی از سرطان مرتبط است [43]. سبک زندگی سالم، شامل مداخلات کاهش وزن و رژیم غذایی مناسب است و برای کمک به بزرگسالان مبتلا به چاقی طراحی شده تا به کاهش وزن بدن کمک کند [10]. در مطالعه تصادفی اثر رژیم غذایی گیاهی، تمرینات هوازی، انعطاف‌پذیری و قدرتی بر کاهش وزن بدن، شاخص توده بدن و ترکیب بدن در 30 دانشجوی دختر بررسی شد و نتایج نشان داد این مداخلات به مدت 10 روز سبب کاهش قابل‌توجهی در وزن بدن، شاخص توده بدن، بهبود ترکیب بدن و سطوح چربی خون شد [5].
در مطالعه کوهورت، 22 نفر بزرگسال در پاسخ به ترکیب مداخله رژیم غذایی گیاهی و تمرین ورزشی، کاهش قابل‌توجهی در شاخص توده بدن، لیپوپروتئین با چگالی بالا، کلسترول و فشار خون سیستولی گزارش کردند [34]. در مطالعه غیرتصادفی دیگر، شامل 114 آزمودنی مسن، برنامه سبک زندگی سالم به مدت 1 سال بر 4 حوزه کلیدی رژیم غذایی گیاهی، فعالیت بدنی، مدیریت استرس و حمایت جامعه تمرکز داشت و سبب کاهش وزن بدن، شاخص توده بدن و دور کمر شد [10]. همچنین در پژوهشی دیگر، یک دوره 6 روزه تمرین یوگا به همراه رژیم غذایی گیاهی، باعث کاهش شاخص توده بدنی و دور کمر شد [44].
در یک مطالعه آینده‌نگر 6 ماهه، 52 شرکت‌کننده 31 تا 78 ساله که از بیماری آشکار بالینی عاری بودند، در یک برنامه ترکیبی رژیم غذایی گیاهی کم‌چرب همراه با مواد مغذی آنتی‌اکسیدانی و همراه با تمرین ورزشی هوازی منظم شرکت کردند و نتایج نشان داد بدون توجه به سن، پارامترهای وزن بدن و سطح چربی بهبود می‌یابد [45]. همچنین در یک مطالعه کوهورت با اجرای یک برنامه سبک زندگی (رژیم غذایی گیاه‌خواری لاکتو، تمرین ورزشی و مدیریت استرس)، بهبود قابل‌توجهی در ترکیب بدن، تناسب اندام، فشار خون، پروفایل چربی و نشانگرهای التهابی دیده شد [36]. یافته‌های یک مطالعه با اثر بالینی سبک زندگی سالم با تأکید بر رژیم غذایی گیاهی و تمرین ورزشی روزانه، به کاهش وزن بدن و به‌طور مؤثر کاهش عوامل خطر مرتبط با بیماری‌های غیرواگیر منجر شد [3].
مطالعات قبلی نشان داده‌اند تمرین ورزشی و رژیم غذایی به‌تنهایی اثر بسزایی بر کاهش خطر عوامل قلبی در افراد با عوامل خطر قلبی‌عروقی خفیف تا متوسط و افراد دارای اضافه‌وزن دارد. تمرین هوازی منظم فواید قلبی‌عروقی قابل‌توجهی دارد، از‌جمله کاهش بروز و مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری عروق کرونر که ممکن است به اثرات مثبت بر سطح چربی خون و فشار خون نسبت داده شود [45]. تمرینات ورزشی در افراد دارای اضافه‌وزن یا چاق، به‌خصوص تمرینات هوازی با شدت متوسط، سبب افزایش عملکرد و حجم میتوکندری، افزایش آنزیم‌های متابولیک، نسبت تعداد مویرگ‌ها به تارهای عضلانی و بهبود حساسیت به انسولین می‌شود. علاوهبراین، تمرینات هوازی با افزایش بیان انتقال‌دهنده گلوکز (Glut4) در عضله اسکلتی و حساسیت گیرنده‌های انسولینی، سبب بهبود جذب گلوکز در عضله و کاهش مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی می‌شود [46]. همچنین تمرین ورزشی بیان ژن آنزیم‌های کاتابولیک در عضله قلب را کاهش می‌دهد که منجر به بهبود سلامت قلب و عروق می‌شود [11].
علاوهبراین مطالعات پیشین تأثیر مثبت رژیم غذایی گیاه‌خواری کم‌چرب را بر عوامل خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی تأیید کردند [47، 48]. مطالعات گزارش کرده‌اند که رژیم غذایی گیاهی با محدودیت کالری و غنی از منابع غذایی گیاهان سبز باعث کاهش وزن و بهبود وضعیت متابولیک می‌شود و بهبود قابل‌توجهی در خطر بیماری قلبی‌عروقی حاصل می‌شود؛ به‌طوری‌که رژیم غذایی مدیترانه‌ای حوادث عروق کرونر و کاهش مرگ‌و‌میر قلبی را نزدیک به 70 درصد کاهش می‌دهد [49]. همچنین رژیم‌های غذایی گیاهی باعث کاهش LDL و لیپیدهای پس از غذا می‌شود و از پیشرفت تصلب شرائین جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر رژیم گیاهی غلظت لیپیدهای درون‌سلولی را کاهش می‌دهد که در‌نتیجه با کاهش چربی احشایی و کاهش چربی کبد همراه است [26، 50]. مطالعات گزارش کرده‌اند که گیاهخواران شاخص توده بدن کمتری نسبت به افراد غیر گیاهخوار و همهچیزخوار دارند. دلایل این تفاوت به‌خوبی شناخته نشده است، اما ممکن است شامل تفاوت در ترکیب رژیم غذایی مانند مصرف فیبر بیشتر و مصرف پروتئین حیوانی کمتر باشد [51].
نتیجه‌گیری
یافته‌های فراتحلیل حاضر نقش مهم تمرین ورزشی و رژیم غذایی گیاهی در کاهش چربی بدن و بهبود ترکیب بدن را نشان می‌دهد. به‌طوری‌که تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی به‌عنوان یک راهکار غیردارویی برای کاهش وزن و بهبود ترکیب بدن برای بزرگسالان دارای اضافه‌وزن و چاق پیشنهاد می‌شود.
نقاط قوت و محدودیت‌ها
مطالعه فراتحلیل حاضر دارای نقاط قوت و محدودیت‌هایی است. نقطه قوت این مطالعه این است که تعداد آزمودنی‌های این پژوهش بالا بود و جمعاً 3279 آزمودنی (مرد و زن) وارد این پژوهش شدند که مدت مداخله در مطالعات اولیه از 4 هفته تا 104 هفته متفاوت بود. با‌این‌حال مطالعه حاضر دارای محدودیت‌هایی است. نتایج تحلیل داده‌ها نشان‌دهنده سطح بالایی از ناهمگونی (هتروژنیتی بالا) بود که باید نتایج این موضوع را در زمان تحلیل داده‌ها در نظر گرفت. علاوهبراین، بهترین نوع مطالعات برای تحلیل داده‌ها، مطالعات کارآزمایی بالینی است. اما با‌توجه‌به اینکه تعداد مطالعاتی که اثر ترکیبی تمرین هوازی و رژیم غذایی گیاهی را بررسی کرده باشند کم بود، در این فراتحلیل از هر دو نوع مطالعات کوهورت و مطالعات کارآزمایی بالینی با مقایسه پیش‌آزمون و پس‌آزمون استفاده شده است. همچنین با‌توجه‌به تعداد کم مطالعات، امکان انجام تحلیل زیرگروهی براساس مؤلفه‌های تمرین ورزشی (مدت هر جلسه تمرین، طول مدت مداخله و شدت تمرین) وجود نداشت.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله یک مقاله فراتحلیل است و چون مداخله بر روی آزمودنی‌ها انجام نشده است، کد اخلاق ندارد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان به طور یکسان در تهیه این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
1.Liu Y, Douglas PS, Lip GYH, Thabane L, Li L, Ye Z, et al. Relationship between obesity severity, metabolic status and cardiovascular disease in obese adults. European Journal of Clinical Investigation. 2023; 53(3):e13912. [DOI:10.1111/eci.13912] [PMID]
2.Pati S, Irfan W, Jameel A, Ahmed S, Shahid RK. Obesity and cancer: A current overview of epidemiology, pathogenesis, outcomes, and management. Cancers. 2023; 15(2):485. [DOI:10.3390/cancers15020485] [PMID] [PMCID]
3.Suazo EMH, Chagoya LAM, Gutierrez LGF. Improvement on biometrics in individuals undergoing a 10 and 21-day lifestyle intervention in a lifestyle medicine clinic in Mexico. Journal of Lifestyle Medicine. 2021; 11(2):66-73. [DOI:10.15280/jlm.2021.11.2.66] [PMID] [PMCID]
4.Klimis H, Thiagalingam A, McIntyre D, Marschner S, Von Huben A, Chow CK. Text messages for primary prevention of cardiovascular disease: The TextMe2 randomized clinical trial. American Heart Journal. 2021; 242:33-44. [DOI:10.1016/j.ahj.2021.08.009] [PMID]
5.Lee KS, Lee JK, Yeun YR. Effects of a 10-day intensive health promotion program combining diet and physical activity on body composition, physical fitness, and blood factors of young adults: A randomized pilot study. Medical Science Monitor: international Medical Journal of Experimental and Clinical Research. 2017; 23:1759-67. [DOI:10.12659/MSM.900515] [PMID] [PMCID]
6.Bhardwaj S, Misra A, Gulati S, Anoop S, Kamal VK, Pandey RM. A randomized controlled trial to evaluate the effects of high Protein Complete (lActo) VEgetaRian (PACER) diet in non-diabetic obese Asian Indians in North India. Heliyon. 2018; 3(12):e00472. [DOI:10.1016/j.heliyon.2017.e00472] [PMID] [PMCID]
7.Turner-McGrievy G, Mandes T, Crimarco A. A plant-based diet for overweight and obesity prevention and treatment. Journal of Geriatric Cardiology: JGC. 2017; 14(5):369-74. [PMID]
8.Asoudeh F, Mousavi SM, Keshteli AH, Hasani-Ranjbar S, Larijani B, Esmaillzadeh A, et al. The association of plant-based dietary pattern with general and abdominal obesity: A large cross-sectional study. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders. 2023; 22(1):469-77. [DOI:10.1007/s40200-022-01166-1] [PMID] [PMCID]
9.Jakše B, Jakše B, Pinter S, Pajek J, Fidler Mis N. Whole-food plant-based lifestyle program and decreased obesity. American Journal of Lifestyle Medicine. 2022; 16(3):260-70. [DOI:10.1177/1559827620949205] [PMID] [PMCID]
10.Koeder C, Kranz RM, Anand C, Husain S, Alzughayyar D, Schoch N, et al. Effect of a 1-year controlled lifestyle intervention on body weight and other risk markers (the Healthy Lifestyle Community Programme, cohort 2). Obesity Facts. 2022; 15(2):228-39. [DOI:10.1159/000521164] [PMID] [PMCID]
11.Long Y, Ye H, Yang J, Tao X, Xie H, Zhang J, et al. Effects of a vegetarian diet combined with aerobic exercise on glycemic control, insulin resistance, and body composition: A systematic review and meta-analysis. Eating and Weight Disorders. 2023; 28(1):9. [DOI:10.1007/s40519-023-01536-5] [PMID] [PMCID]
12.Weston LJ, Kim H, Talegawkar SA, Tucker KL, Correa A, Rebholz CM. Plant-based diets and incident cardiovascular disease and all-cause mortality in African Americans: A cohort study. PLoS Medicine. 2022; 19(1):e1003863. [DOI:10.1371/journal.pmed.1003863] [PMID] [PMCID]
13.del Carmen Fernández-Fígares Jiménez M. Plant foods, healthy plant-based diets, and type 2 diabetes: A review of the evidence. Nutrition Reviews. 2024; 82(7):929-48. [DOI:10.1093/nutrit/nuad099] [PMID]
14.DeClercq V, Nearing JT, Sweeney E. Plant-based diets and cancer risk: What is the evidence? Current Nutrition Reports. 2022; 11(2):354-69. [DOI:10.1007/s13668-022-00409-0] [PMID]
15.Dai ZJ. A literature review on plant-based foods and dietary quality in knee osteoarthritis. European Journal of Rheumatology. 2022; 11(Suppl 1):S32–40. [PMID]
16.Salonen MK, Wasenius N, Kajantie E, Lano A, Lahti J, Heinonen K, et al. Physical activity, body composition and metabolic syndrome in young adults. Plos One. 2015; 10(5):e0126737. [DOI:10.1371/journal.pone.0126737] [PMID] [PMCID]
17.Westerterp KR. Exercise, energy balance and body composition. European Journal of Clinical Nutrition. 2018; 72(9):1246-50. [DOI:10.1038/s41430-018-0180-4] [PMID] [PMCID]
18.Dashti N, Rezaeian N, Karimi M, Kooroshfard N. [The effect of high intensity interval training on serum levels of Osteopontin and insulin resistance index in sedentary overweight and obese women (Persian)]. Journal of Sport and Exercise Physiology. 2021; 14(2):115-26. [DOI:10.52547/joeppa.14.2.115]
19.Salimi Avansar M. [Effect of HIIT training on the Levels of Omentin-1 and Body composition characteristics in Sedentary Obese Men(Persian)]. Journal of Sport and Exercise Physiology. 2017; 10(2):59-68. [DOI:10.48308/joeppa.2017.98884]
20.Wan X, Wang W, Liu J, Tong T. Estimating the sample mean and standard deviation from the sample size, median, range and/or interquartile range. BMC Medical Research Methodology. 2014; 14:135. [DOI:10.1186/1471-2288-14-135] [PMID] [PMCID]
21.Higgins JP, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. London: Cochrane; 2019. [DOI:10.1002/9781119536604]
22.De Morton NA. The PEDro scale is a valid measure of the methodological quality of clinical trials: A demographic study. Australian Journal of Physiotherapy. 2009; 55(2):129-33. [DOI:10.1016/S0004-9514(09)70043-1] [PMID]
23.Higgins JP, Thompson SG, Deeks JJ, Altman DG. Measuring inconsistency in meta-analyses. BMJ. 2003; 327(7414):557-60. [DOI:10.1136/bmj.327.7414.557] [PMID] [PMCID]
24.Copas J, Shi JQ. Meta-analysis, funnel plots and sensitivity analysis. Biostatistics. 2000; 1(3):247-62. [DOI:10.1093/biostatistics/1.3.247] [PMID]
25.Egger M, Davey Smith G, Schneider M, Minder C. Bias in meta-analysis detected by a simple, graphical test. BMJ. 1997; 315(7109):629-34. [DOI:10.1136/bmj.315.7109.629] [PMID] [PMCID]
26.Kahleova H, Matoulek M, Malinska H, Oliyarnik O, Kazdova L, Neskudla T, et al. Vegetarian diet improves insulin resistance and oxidative stress markers more than conventional diet in subjects with Type 2 diabetes. Diabetic Medicine. 2011; 28(5):549-59. [DOI:10.1111/j.1464-5491.2010.03209.x] [PMID] [PMCID]
27.Kent L, Morton D, Rankin P, Ward E, Grant R, Gobble J, et al. The effect of a low-fat, plant-based lifestyle intervention (CHIP) on serum HDL levels and the implications for metabolic syndrome status-a cohort study. Nutrition & Metabolism. 2013; 10(1):58. [DOI:10.1186/1743-7075-10-58] [PMID] [PMCID]
28.Ornish D, Brown SE, Scherwitz LW, Billings JH, Armstrong WT, Ports TA, et al. Can lifestyle changes reverse coronary heart disease? The Lifestyle Heart Trial. The Lancet. 1990; 336(8708):129-33. [DOI:10.1016/0140-6736(90)91656-U] [PMID]
29.Cairo J, Williams L, Bray L, Goetzke K, Perez AC. Evaluation of a mobile health intervention to improve wellness outcomes for breast cancer survivors. Journal of Patient-Centered Research and Reviews. 2020; 7(4):313-22. [DOI:10.17294/2330-0698.1733] [PMID] [PMCID]
30.Chainani-Wu N, Weidner G, Purnell DM, Frenda S, Merritt-Worden T, Pischke C, et al. Changes in emerging cardiac biomarkers after an intensive lifestyle intervention. The American Journal of Cardiology. 2011; 108(4):498-507. [DOI:10.1016/j.amjcard.2011.03.077] [PMID]
31.Diehl HA. Coronary risk reduction through intensive community-based lifestyle intervention: The Coronary Health Improvement Project (CHIP) experience. The American Journal of Cardiology. 1998; 82(10B):83T-7T. [DOI:10.1016/S0002-9149(98)00746-2] [PMID]
32.Dod HS, Bhardwaj R, Sajja V, Weidner G, Hobbs GR, Konat GW, et al. Effect of intensive lifestyle changes on endothelial function and on inflammatory markers of atherosclerosis. The American Journal of Cardiology. 2010; 105(3):362-7. [DOI:10.1016/j.amjcard.2009.09.038] [PMID]
33.Kahleova H, Matoulek M, Bratova M, Malinska H, Kazdova L, Hill M, et al. Vegetarian diet-induced increase in linoleic acid in serum phospholipids is associated with improved insulin sensitivity in subjects with type 2 diabetes. Nutrition & Diabetes. 2013; 3(6):e75-e. [DOI:10.1038/nutd.2013.12] [PMID] [PMCID]
34.Kent L, Grant R, Watts G, Morton D, Rankin P. HDL subfraction changes with a low-fat, plant-based Complete Health Improvement Program (CHIP). Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition. 2018; 27(5):1002-9. [Link]
35.Koertge J, Weidner G, Elliott-Eller M, Scherwitz L, Merritt-Worden TA, Marlin R, et al. Improvement in medical risk factors and quality of life in women and men with coronary artery disease in the Multicenter Lifestyle Demonstration Project. The American Journal of Cardiology. 2003; 91(11):1316-22. [DOI:10.1016/S0002-9149(03)00320-5] [PMID]
36.Marshall DA, Walizer EM, Vernalis MN. Achievement of heart health characteristics through participation in an intensive lifestyle change program (Coronary Artery Disease Reversal Study). Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation and Prevention. 2009; 29(2):84-94. [DOI:10.1097/HCR.0b013e31819a00b2] [PMID]
37.Morton D, Rankin P, Kent L, Sokolies R, Dysinger W, Gobble J, et al. The Complete Health Improvement Program (CHIP) and reduction of chronic disease risk factors in Canada. Canadian Journal of Dietetic Practice and Research. 2014; 75(2):72-7. [DOI:10.3148/75.2.2014.72] [PMID]
38.Ornish D, Scherwitz LW, Billings JH, Brown SE, Gould KL, Merritt TA, et al. Intensive lifestyle changes for reversal of coronary heart disease. JAMA. 1998; 280(23):2001-7. [DOI:10.1001/jama.280.23.2001] [PMID]
39.Pischke CR, Weidner G, Elliott-Eller M, Scherwitz L, Merritt-Worden TA, Marlin R, et al. Comparison of coronary risk factors and quality of life in coronary artery disease patients with versus without diabetes mellitus. The American Journal of Cardiology. 2006; 97(9):1267-73. [DOI:10.1016/j.amjcard.2005.11.051] [PMID]
40.Pischke CR, Weidner G, Elliott-Eller M, Ornish D. Lifestyle changes and clinical profile in coronary heart disease patients with an ejection fraction of≤ 40% or> 40% in the Multicenter Lifestyle Demonstration Project. European Journal of Heart Failure. 2007; 9(9):928-34. [DOI:10.1016/j.ejheart.2007.05.009] [PMID]
41.Świątkiewicz I, Di Somma S, De Fazio L, Mazzilli V, Taub PR. Effectiveness of intensive cardiac rehabilitation in high-risk patients with cardiovascular disease in real-world practice. Nutrients. 2021; 13(11):3883. [DOI:10.3390/nu13113883] [PMID] [PMCID]
42.Toobert DJ, Glasgow RE, Radcliffe JL. Physiologic and related behavioral outcomes from the Women›s Lifestyle Heart Trial. Annals of Behavioral Medicine. 2000; 22(1):1-9. [DOI:10.1007/BF02895162] [PMID]
43.Kopelman PG. Obesity as a medical problem. Nature. 2000; 404(6778):635-43. [DOI:10.1038/35007508] [PMID]
44.Telles S, Naveen VK, Balkrishna A, Kumar S. Short term health impact of a yoga and diet change program on obesity. Medical Science Monitor. 2010; 16(1):CR35-40. [PMID]
45.Null G, Feldman M. Comprehensive lifestyle interventions in the community: A preliminary analysis. Age. 1996; 19(3):91-100. [DOI:10.1007/BF02434088]
46.Shamizadeh M, Zolfaghari MR, Fattahi A. [Effect of eight weeks of aerobic and resistance training on adropin, spexin, and TNFα levels, as well as insulin resistance indices, in obese men with type 2 diabetes (Persian)]. Journal of Ilam University of Medical Sciences. 2023; 31(5):70-84. [Link]
47.Slavícek J, Kittnar O, Fraser GE, Medová E, Konecná J, Zizka R, et al. Lifestyle decreases risk factors for cardiovascular diseases. Central European Journal of Public Health. 2008; 16(4):161-4. [DOI:10.21101/cejph.a3474] [PMID] [PMCID]
48.Lotfi M, Nouri M, Turki Jalil A, Rezaianzadeh A, Babajafari S, Ghoddusi Johari M, et al. Plant-based diets could ameliorate the risk factors of cardiovascular diseases in adults with chronic diseases. Food Science & Nutrition. 2023; 11(3):1297-308. [DOI:10.1002/fsn3.3164] [PMID] [PMCID]
49.Tsaban G, Yaskolka Meir A, Rinott E, Zelicha H, Kaplan A, Shalev A, et al. The effect of green Mediterranean diet on cardiometabolic risk; a randomised controlled trial. Heart. 2021; 107(13):1054-61. [DOI:10.1136/heartjnl-2020-317802] [PMID]
50.Del Bo' C, Perna S, Allehdan S, Rafique A, Saad S, AlGhareeb F, et al. Does the Mediterranean diet have any effect on lipid profile, central obesity and liver enzymes in Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) subjects? A systematic review and meta-analysis of randomized control trials. Nutrients. 2023; 15(10):2250. [DOI:10.3390/nu15102250] [PMID] [PMCID]
2.Pati S, Irfan W, Jameel A, Ahmed S, Shahid RK. Obesity and cancer: A current overview of epidemiology, pathogenesis, outcomes, and management. Cancers. 2023; 15(2):485. [DOI:10.3390/cancers15020485] [PMID] [PMCID]
3.Suazo EMH, Chagoya LAM, Gutierrez LGF. Improvement on biometrics in individuals undergoing a 10 and 21-day lifestyle intervention in a lifestyle medicine clinic in Mexico. Journal of Lifestyle Medicine. 2021; 11(2):66-73. [DOI:10.15280/jlm.2021.11.2.66] [PMID] [PMCID]
4.Klimis H, Thiagalingam A, McIntyre D, Marschner S, Von Huben A, Chow CK. Text messages for primary prevention of cardiovascular disease: The TextMe2 randomized clinical trial. American Heart Journal. 2021; 242:33-44. [DOI:10.1016/j.ahj.2021.08.009] [PMID]
5.Lee KS, Lee JK, Yeun YR. Effects of a 10-day intensive health promotion program combining diet and physical activity on body composition, physical fitness, and blood factors of young adults: A randomized pilot study. Medical Science Monitor: international Medical Journal of Experimental and Clinical Research. 2017; 23:1759-67. [DOI:10.12659/MSM.900515] [PMID] [PMCID]
6.Bhardwaj S, Misra A, Gulati S, Anoop S, Kamal VK, Pandey RM. A randomized controlled trial to evaluate the effects of high Protein Complete (lActo) VEgetaRian (PACER) diet in non-diabetic obese Asian Indians in North India. Heliyon. 2018; 3(12):e00472. [DOI:10.1016/j.heliyon.2017.e00472] [PMID] [PMCID]
7.Turner-McGrievy G, Mandes T, Crimarco A. A plant-based diet for overweight and obesity prevention and treatment. Journal of Geriatric Cardiology: JGC. 2017; 14(5):369-74. [PMID]
8.Asoudeh F, Mousavi SM, Keshteli AH, Hasani-Ranjbar S, Larijani B, Esmaillzadeh A, et al. The association of plant-based dietary pattern with general and abdominal obesity: A large cross-sectional study. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders. 2023; 22(1):469-77. [DOI:10.1007/s40200-022-01166-1] [PMID] [PMCID]
9.Jakše B, Jakše B, Pinter S, Pajek J, Fidler Mis N. Whole-food plant-based lifestyle program and decreased obesity. American Journal of Lifestyle Medicine. 2022; 16(3):260-70. [DOI:10.1177/1559827620949205] [PMID] [PMCID]
10.Koeder C, Kranz RM, Anand C, Husain S, Alzughayyar D, Schoch N, et al. Effect of a 1-year controlled lifestyle intervention on body weight and other risk markers (the Healthy Lifestyle Community Programme, cohort 2). Obesity Facts. 2022; 15(2):228-39. [DOI:10.1159/000521164] [PMID] [PMCID]
11.Long Y, Ye H, Yang J, Tao X, Xie H, Zhang J, et al. Effects of a vegetarian diet combined with aerobic exercise on glycemic control, insulin resistance, and body composition: A systematic review and meta-analysis. Eating and Weight Disorders. 2023; 28(1):9. [DOI:10.1007/s40519-023-01536-5] [PMID] [PMCID]
12.Weston LJ, Kim H, Talegawkar SA, Tucker KL, Correa A, Rebholz CM. Plant-based diets and incident cardiovascular disease and all-cause mortality in African Americans: A cohort study. PLoS Medicine. 2022; 19(1):e1003863. [DOI:10.1371/journal.pmed.1003863] [PMID] [PMCID]
13.del Carmen Fernández-Fígares Jiménez M. Plant foods, healthy plant-based diets, and type 2 diabetes: A review of the evidence. Nutrition Reviews. 2024; 82(7):929-48. [DOI:10.1093/nutrit/nuad099] [PMID]
14.DeClercq V, Nearing JT, Sweeney E. Plant-based diets and cancer risk: What is the evidence? Current Nutrition Reports. 2022; 11(2):354-69. [DOI:10.1007/s13668-022-00409-0] [PMID]
15.Dai ZJ. A literature review on plant-based foods and dietary quality in knee osteoarthritis. European Journal of Rheumatology. 2022; 11(Suppl 1):S32–40. [PMID]
16.Salonen MK, Wasenius N, Kajantie E, Lano A, Lahti J, Heinonen K, et al. Physical activity, body composition and metabolic syndrome in young adults. Plos One. 2015; 10(5):e0126737. [DOI:10.1371/journal.pone.0126737] [PMID] [PMCID]
17.Westerterp KR. Exercise, energy balance and body composition. European Journal of Clinical Nutrition. 2018; 72(9):1246-50. [DOI:10.1038/s41430-018-0180-4] [PMID] [PMCID]
18.Dashti N, Rezaeian N, Karimi M, Kooroshfard N. [The effect of high intensity interval training on serum levels of Osteopontin and insulin resistance index in sedentary overweight and obese women (Persian)]. Journal of Sport and Exercise Physiology. 2021; 14(2):115-26. [DOI:10.52547/joeppa.14.2.115]
19.Salimi Avansar M. [Effect of HIIT training on the Levels of Omentin-1 and Body composition characteristics in Sedentary Obese Men(Persian)]. Journal of Sport and Exercise Physiology. 2017; 10(2):59-68. [DOI:10.48308/joeppa.2017.98884]
20.Wan X, Wang W, Liu J, Tong T. Estimating the sample mean and standard deviation from the sample size, median, range and/or interquartile range. BMC Medical Research Methodology. 2014; 14:135. [DOI:10.1186/1471-2288-14-135] [PMID] [PMCID]
21.Higgins JP, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. London: Cochrane; 2019. [DOI:10.1002/9781119536604]
22.De Morton NA. The PEDro scale is a valid measure of the methodological quality of clinical trials: A demographic study. Australian Journal of Physiotherapy. 2009; 55(2):129-33. [DOI:10.1016/S0004-9514(09)70043-1] [PMID]
23.Higgins JP, Thompson SG, Deeks JJ, Altman DG. Measuring inconsistency in meta-analyses. BMJ. 2003; 327(7414):557-60. [DOI:10.1136/bmj.327.7414.557] [PMID] [PMCID]
24.Copas J, Shi JQ. Meta-analysis, funnel plots and sensitivity analysis. Biostatistics. 2000; 1(3):247-62. [DOI:10.1093/biostatistics/1.3.247] [PMID]
25.Egger M, Davey Smith G, Schneider M, Minder C. Bias in meta-analysis detected by a simple, graphical test. BMJ. 1997; 315(7109):629-34. [DOI:10.1136/bmj.315.7109.629] [PMID] [PMCID]
26.Kahleova H, Matoulek M, Malinska H, Oliyarnik O, Kazdova L, Neskudla T, et al. Vegetarian diet improves insulin resistance and oxidative stress markers more than conventional diet in subjects with Type 2 diabetes. Diabetic Medicine. 2011; 28(5):549-59. [DOI:10.1111/j.1464-5491.2010.03209.x] [PMID] [PMCID]
27.Kent L, Morton D, Rankin P, Ward E, Grant R, Gobble J, et al. The effect of a low-fat, plant-based lifestyle intervention (CHIP) on serum HDL levels and the implications for metabolic syndrome status-a cohort study. Nutrition & Metabolism. 2013; 10(1):58. [DOI:10.1186/1743-7075-10-58] [PMID] [PMCID]
28.Ornish D, Brown SE, Scherwitz LW, Billings JH, Armstrong WT, Ports TA, et al. Can lifestyle changes reverse coronary heart disease? The Lifestyle Heart Trial. The Lancet. 1990; 336(8708):129-33. [DOI:10.1016/0140-6736(90)91656-U] [PMID]
29.Cairo J, Williams L, Bray L, Goetzke K, Perez AC. Evaluation of a mobile health intervention to improve wellness outcomes for breast cancer survivors. Journal of Patient-Centered Research and Reviews. 2020; 7(4):313-22. [DOI:10.17294/2330-0698.1733] [PMID] [PMCID]
30.Chainani-Wu N, Weidner G, Purnell DM, Frenda S, Merritt-Worden T, Pischke C, et al. Changes in emerging cardiac biomarkers after an intensive lifestyle intervention. The American Journal of Cardiology. 2011; 108(4):498-507. [DOI:10.1016/j.amjcard.2011.03.077] [PMID]
31.Diehl HA. Coronary risk reduction through intensive community-based lifestyle intervention: The Coronary Health Improvement Project (CHIP) experience. The American Journal of Cardiology. 1998; 82(10B):83T-7T. [DOI:10.1016/S0002-9149(98)00746-2] [PMID]
32.Dod HS, Bhardwaj R, Sajja V, Weidner G, Hobbs GR, Konat GW, et al. Effect of intensive lifestyle changes on endothelial function and on inflammatory markers of atherosclerosis. The American Journal of Cardiology. 2010; 105(3):362-7. [DOI:10.1016/j.amjcard.2009.09.038] [PMID]
33.Kahleova H, Matoulek M, Bratova M, Malinska H, Kazdova L, Hill M, et al. Vegetarian diet-induced increase in linoleic acid in serum phospholipids is associated with improved insulin sensitivity in subjects with type 2 diabetes. Nutrition & Diabetes. 2013; 3(6):e75-e. [DOI:10.1038/nutd.2013.12] [PMID] [PMCID]
34.Kent L, Grant R, Watts G, Morton D, Rankin P. HDL subfraction changes with a low-fat, plant-based Complete Health Improvement Program (CHIP). Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition. 2018; 27(5):1002-9. [Link]
35.Koertge J, Weidner G, Elliott-Eller M, Scherwitz L, Merritt-Worden TA, Marlin R, et al. Improvement in medical risk factors and quality of life in women and men with coronary artery disease in the Multicenter Lifestyle Demonstration Project. The American Journal of Cardiology. 2003; 91(11):1316-22. [DOI:10.1016/S0002-9149(03)00320-5] [PMID]
36.Marshall DA, Walizer EM, Vernalis MN. Achievement of heart health characteristics through participation in an intensive lifestyle change program (Coronary Artery Disease Reversal Study). Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation and Prevention. 2009; 29(2):84-94. [DOI:10.1097/HCR.0b013e31819a00b2] [PMID]
37.Morton D, Rankin P, Kent L, Sokolies R, Dysinger W, Gobble J, et al. The Complete Health Improvement Program (CHIP) and reduction of chronic disease risk factors in Canada. Canadian Journal of Dietetic Practice and Research. 2014; 75(2):72-7. [DOI:10.3148/75.2.2014.72] [PMID]
38.Ornish D, Scherwitz LW, Billings JH, Brown SE, Gould KL, Merritt TA, et al. Intensive lifestyle changes for reversal of coronary heart disease. JAMA. 1998; 280(23):2001-7. [DOI:10.1001/jama.280.23.2001] [PMID]
39.Pischke CR, Weidner G, Elliott-Eller M, Scherwitz L, Merritt-Worden TA, Marlin R, et al. Comparison of coronary risk factors and quality of life in coronary artery disease patients with versus without diabetes mellitus. The American Journal of Cardiology. 2006; 97(9):1267-73. [DOI:10.1016/j.amjcard.2005.11.051] [PMID]
40.Pischke CR, Weidner G, Elliott-Eller M, Ornish D. Lifestyle changes and clinical profile in coronary heart disease patients with an ejection fraction of≤ 40% or> 40% in the Multicenter Lifestyle Demonstration Project. European Journal of Heart Failure. 2007; 9(9):928-34. [DOI:10.1016/j.ejheart.2007.05.009] [PMID]
41.Świątkiewicz I, Di Somma S, De Fazio L, Mazzilli V, Taub PR. Effectiveness of intensive cardiac rehabilitation in high-risk patients with cardiovascular disease in real-world practice. Nutrients. 2021; 13(11):3883. [DOI:10.3390/nu13113883] [PMID] [PMCID]
42.Toobert DJ, Glasgow RE, Radcliffe JL. Physiologic and related behavioral outcomes from the Women›s Lifestyle Heart Trial. Annals of Behavioral Medicine. 2000; 22(1):1-9. [DOI:10.1007/BF02895162] [PMID]
43.Kopelman PG. Obesity as a medical problem. Nature. 2000; 404(6778):635-43. [DOI:10.1038/35007508] [PMID]
44.Telles S, Naveen VK, Balkrishna A, Kumar S. Short term health impact of a yoga and diet change program on obesity. Medical Science Monitor. 2010; 16(1):CR35-40. [PMID]
45.Null G, Feldman M. Comprehensive lifestyle interventions in the community: A preliminary analysis. Age. 1996; 19(3):91-100. [DOI:10.1007/BF02434088]
46.Shamizadeh M, Zolfaghari MR, Fattahi A. [Effect of eight weeks of aerobic and resistance training on adropin, spexin, and TNFα levels, as well as insulin resistance indices, in obese men with type 2 diabetes (Persian)]. Journal of Ilam University of Medical Sciences. 2023; 31(5):70-84. [Link]
47.Slavícek J, Kittnar O, Fraser GE, Medová E, Konecná J, Zizka R, et al. Lifestyle decreases risk factors for cardiovascular diseases. Central European Journal of Public Health. 2008; 16(4):161-4. [DOI:10.21101/cejph.a3474] [PMID] [PMCID]
48.Lotfi M, Nouri M, Turki Jalil A, Rezaianzadeh A, Babajafari S, Ghoddusi Johari M, et al. Plant-based diets could ameliorate the risk factors of cardiovascular diseases in adults with chronic diseases. Food Science & Nutrition. 2023; 11(3):1297-308. [DOI:10.1002/fsn3.3164] [PMID] [PMCID]
49.Tsaban G, Yaskolka Meir A, Rinott E, Zelicha H, Kaplan A, Shalev A, et al. The effect of green Mediterranean diet on cardiometabolic risk; a randomised controlled trial. Heart. 2021; 107(13):1054-61. [DOI:10.1136/heartjnl-2020-317802] [PMID]
50.Del Bo' C, Perna S, Allehdan S, Rafique A, Saad S, AlGhareeb F, et al. Does the Mediterranean diet have any effect on lipid profile, central obesity and liver enzymes in Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) subjects? A systematic review and meta-analysis of randomized control trials. Nutrients. 2023; 15(10):2250. [DOI:10.3390/nu15102250] [PMID] [PMCID]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تمامی آثار مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان تحت مجوز
Creative Commons
Attribution-NonCommercial 4.0 است.
تماس با ما
کد پستی : 93345-41938
تلفن نمابر: 0133330939
وبسایت: http://journal.gums.ac.irو ایمیل: medjour@gums.ac.ir
